۱۹۹۶۹۸

۵۴۱۴۴

۶۸/۳

۷۲/۰

قائم شهر

۱۸۲۲۴۰

۵۰۰۴۹

۶۴/۳

۶۶/۰

منبع : سالنامه آماری استان مازندران
نمودار شماره(۳-۱): جایگاه شهر ساری در سلسله مراتب شهری استان مازندرا ن

منبع : سالنامه آماری استان مازندران
۳-۲-موقعیت سیاسی ،جغرافیایی وریاضی شهر ساری
شهر ساری مرکز استان مازندران وازموقعیت سیاسی – اداری ویژه­ای برخوردار است. از لحاظ موقعیت جغرافیایی در طول شرقی ۵۳ درجه و ۳۷ دقیقه و عرض شمالی ۳۴ درجه و ۳۶ دقیقه واقع شده است. این شهر از شمال به دریای خزر، از شرق به شهرستان نکا، از غرب به شهرستان‌های جویبار، قائم‌شهر و از جنوب شرقی به رشته کوه‌های البرز و استان سمنان محدود گردیده است. همچنین بر سر راه ارتباطی، تجاری، گردشگری و زیارتی نواحی داخلی وجنوبی کشور باشهرهای استان های شمال شرقی (به ویژه شهر مشهد) و شمال غربی کشورقرار داردکه از طریق راه­آهن سراسری و راه آسفالته با مرکز و سایر استانها ارتباط می­یابد.راه آهن سراسری نیز از جنوب شهر ساری و ازمیان بافت مسکونی محله ی سروینه باغ ،مجموعه ی پادگان نظامی ، بیمارستان ارتش و راه آهن می گذرد و در فاصله ۵/۱ کیلومتری شرق رودخانه تجن، مسیر جاده ساری-گرگان را قطع کرده به شمال آن می رود.
۳-۳- وجه تسمیه شهر ساری
حدود سه هزار سال قبل ازمیلاد قومی از آریاییان به فلات ایران مهاجرت نمودندگروهی محل اقامت جدید خود را به تبری (ساآری ) یا (سا آریه ) نام نهادند. این دو نام در زبان فارسی به ترتیب سروری کردن وآسایشگاه (آسودن گاه) معنی می دهد .ساآریه از دو جزء “سا” و “آریه” ساخته شده است. جزء “سا” از مصدر سای^[۷۷] باستانی و به معنی آسودن و جزء “آری” یا “آریه” به معنی ایرانی یا آریایی و نشانگر مفهوم استقرار و یا محل زندگی و آرامش (قوم آریایی ) خواهد بود. “ساریه” و “ساردیه"نیز در نوشته های متقدمین در ارتباط با ریشه اصلی نام شهر ساری آمده است (حجازی کناری، ۱۴۶:۱۳۷۲).
در نقشه ی منتشر شده از روزگار هخامنشیان در تمامی کناره های جنوبی دریای مازندران تنها نام یک شهربانام زاد راکارتا^[۷۸]وجوددارد که ازآن به عنوان مرکز ایالت یا ساتراپ هرکانا یاد شده است .مکان جغرافیائی شهر زادراکارتا دقیقاً با جایگاه کنونی شهر ساری همخوانی دارد(اسلامی، ۱۳۷۳: ۳۹).
گروهی نیز معتقدند نام ساری از"سارویه” فرزند فرخان بزرگ پادشاه طبرستان گرفته شده است. وی به یکی از بزرگان دربار خود به نام “باو” فرمان دادتا شهر ساری را در محلی به نام “اوهر” (که بعدها به نارنجه کتی معروف شد) بنا کند. مکان مورد نظر به واسطه موقعیت ممتاز و نهرهای فراوان و محلات باصفای اطرافش انتخاب گردید. سارویه پس از بنا ،پایتخت طبرستان گردید (خلیلی جویباری، ۱۹:۱۳۷۹).
مرحوم سیداحمد کسروی تبریزی در کتابهایی به نام شهر ودیه ها وجه تسمیه ساری یا سارویه را از وفور پرندگانی به نام ساروان نوشت بر این باور بود که ساروان به معنی جائی که سار در آنجا زیاد است .گروهی از پژوهشگران نیزمعتقدند که نام باستانی شهر ساری سیرینکس^[۷۹] بوده است؛ آنها برای اثبات ادعای خود از سکه های بدست آمده به روزگار اشکانیان بهره می برند .و بر این باورند که جایگاه ضرب این سکه ها نیز در همین شهر بوده است (اسلامی، ۱۳۷۳: ۴۰).

در قرن چهارم هجری شهر سارویه به ساری تغییرنام یافت (سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، ۱۳۸۳: ۴).
۳-۴- موقعیت طبیعی شهر ساری
از لحاظ موقعیت طبیعی این شهر در جنوب دریای مازندران و در منطقه ی جلگه ای قرار گرفته و درنواحی جنوب و جنوب غربی ، بخش­های کوهستانی آن پوشیده از جنگل و درتپه ماهورهای کم ارتفاع ،اراضی کشاورزی و باغات مرکبات گسترش یافته است(طرح تفصیلی ساری، ۱۳۷۹).
رود خانه تجن که از پر آب ترین رود خانه های استان می باشد از ارتفاعات جنوبی شهرستان سرچشمه گرفته و در بخش شرقی به دریای مازندران منتهی می شود . مقدارقابل توجهی ازنهرهای منشعب از رودتجن و ارتفاعات جنوبی در بافت شهر جریان داشته و امکان استفاده از فضاهای مناسب و زیبایی را برای شهروندان خود فراهم کرده است. از لحاظ توپوگرافی شهر ساری در طبقه ارتفاعی ۱۰۰-۰ استقرار یافته که ارتفاع این شهر از سطح دریای آزاد ۵/۱۱۸ متر (طرح جامع شهر ساری۷۵ )و شیب عمومی شهر نیزاز جنوب به شمال بسیار ملایم است .
۳-۴-۱- وضعیت آب و هوای شهرساری
عواملی مانند ارتفاع از سطح دریا، پوشش گیاهی، فاصله از دریا و … تأثیرگذار در شرایط آب و هوایی می­باشند. در شهرستان ساری هوای بخش جلگه­ای مرطوب و قسمت کوهستانی آن مانند سایر نقاط کوهستانی استان سردسیر است. و به علت مجاورت با دریا (۲۷ کیلومتری) مانند اغلب شهرهای ساحلی دریای خزر دارای آب و هوای مرطوب و نسبتاً گرم می­باشد. منابع اصلی تأمین رطوبت در استان مازندران، دریای خزر و توده­ هوای مرطوب مدیترانه­ای است که تأثیرات خود را در شهر ساری نیز گذارده است به همین دلیل میزان رطوبت از غرب به سمت شرق استان کاهش می­یابد (طرح جامع شهر ساری، ۱۳۸۰:۲۴).
۳-۴-۱-درجه حرارت درشهر ساری
بر اساس آمارهای موجود هواشناسی معدل درجه حرارت شهر ساری بین حداکثر ۵/۳۴ درجه و حداقل ۱۲/۱ درجه متغیر است. گرمترین ماه های سال تیر و مرداد و سردترین ماه های سال دی و بهمن می­باشد. تأثیر رطوبت دریای خزر در هوای شهر باعث گردیده برودت هوا در فصول سرد نیز بندرت از صفر درجه سانتیگراد پایین­تر رود (سالنامه­آماری مازندران، ۱۳۸۵: ۴۳).
داده هاو اطلاعات به دست آمده نشان می دهد که میانگین سالانه دما در شهر ساری در دوره ۱۰ ساله ۱۳۸۰-۱۳۹۰، بین ۱۷-۵/۱۸ درجه سانتی گراد در نوسان است .
۳-۴-۳- وضعیت بارندگی درشهر ساری
ساری از جمله شهرهای پرباران استان به شمار می رود که حداکثر میزان بارندگی به ترتیب در فصول پاییز،زمستان، بهار و تابستان است .هر چند میزان بارش در فصول خشک در حدی نیست که با تبخیر ناشی از افزایش دما بتواند مقابله نماید .با توجه به این امر که معدل میزان بارندگی شهر ساری در سال­های اخیر رقم ۲/۸۳۲ میلیمتر را نشان می­دهد که در مقایسه با میزان بارندگی در استان از مقدار بارش قابل توجهی برخوردار است (طرح تفصیلی ساری، ۱۳۷۹).
بارندگی های شهر ساری متاثر از دو پدیده آدوکسیون هوای قطبی برروی دریای خزر و سیستمهای باران زایی است که از قطاع غربی به کشور وارد می شوند .
بررسی توزیع ماهیانه بارندگی در شهر ساری در دوره ده ساله ۱۳۹۰-۱۳۸۰ به طور متوسط بیشترین نزولات جوی در ماه های مهر،آبان ودی رخ می دهد .
نمودار ( ۳-۲) حداکثر بارش وتعداد روزهای بارندگی شهرساری درسال۱۳۹۰
ماخذ: سازمان هواشناسی استان مازندران
۳-۴-۴-رطوبت هوای شهر
متوسط رطوبت هوای شهر ساری در طی ماه های مختلف سال بین حداکثر ۷۵/۸۲ در شهریور ماه و حداقل ۲/۶۸ در تیرماه متغیر است در حالیکه میزان رطوبت نسبی هوا در مازندران در تمام طول شبانه­روز از ۶۰ درجه بیشتر است. قابل ذکر است میزان رطوبت هوا با توجه به فاصله شهر از دریا و منابع تأمین رطوبت متغیر می­باشد. چنانچه بخش­های شمالی و غربی شهرستان ساری از رطوبت بیشتری نسبت به جنوب و شرق شهرستان برخوردار می­باشند (طرح جامع شهرساری، ۱۳۸۰: ۲۵) .
نمودار (۳-۳) رطوبت شهر ساری سال ۱۳۸۵
بر اساس بررسی های انجام گرفته ،جهت باد غالب و نایب غالب در شهر ساری به ترتیب شمال غربی و شرق بوده و در مجموع ۰۹/۳۴ درصد هوای آرام مشاهده شده است .
۳-۴-۵- سیستم حرکت آبهای سطحی (باران)و موقعیت مسیل ها در شهر
جهات حرکت آبهای سطحی ساری از سمت جنوب به شمال و جنوب شرقی به شمال غربی می باشد .
رودخانه تجن مهمترین مسیل موجود در شهر بوده که آن را به دو قسمت کوچکتر شرقی و بزرگتر غربی تقسیم می نماید .
برای این رودخانه دائمی که رژیم آبدهی آن بارانی – برفی است ماه های اسفند و فروردین پرآب ترین و ماه آبان کم آب ترین می باشد . (مشاورین مازند طرح ،۱۳۸۹).