در مدرسه هوشمند، برنامه درسی محدود کننده نیست و به دانش آموزان اجازه داده می شود از برنامه درسی خود فراتر گام بردارند. در این مدرسه، روش تدریس براساس دانش آموز محوری است.تأکید بر مهارت های فکر کردن و فراهم ساختن محیط یاددهی ـ یادگیری، از راهبردها و خط مشی های مدرسه هوشمند است.هفت اصل کلیدی در مدارس هوشمند، عبارتند از: ۱ـ دانش خلاق، ۲ـ استعداد یادگیری، ۳ـ توجه به فهم مطالب، ۴ـ آموختن با هدف تسلط و انتقال آن، ۵ـ ارزیابی آموخته ها به شکل متمرکز، ۶ـ غلبه بر مشکلات، ۷ـ مدرسه به عنوان یک سازمان آموزشی
مدرسه هوشمند مدرسه ای است که کنترل و مدیریت آن مبتنی بر فن آوری رایانه ای و شبکه ای انجام می شود و محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هم هوشمند است.در مدارس هوشمند، کامپیوتر جایگزین تخته سیاه و سی.دی جای دفتر مشق را می گیرد. دانش آموزان می توانند از طریق اینترنت اطلاعات بسیاری درباره هر موضوع که بخواهند به دست آورند. در این سیستم، معلم و شاگرد هر دو تولید محتوای الکترونیکی و درس را بصورت سی.دی ارائه می کنند.در مدارس هوشمند آموزش منحصر به معلم نیست، بلکه یاددهی و یادگیری کاملاً تعاملی است و دانش آموزان نقش اساسی در آموختن مباحث علمی دارند(جلالی،۱۳۸۹: ۳۳).
در مدارس هوشمند، دبیران با بهره گرفتن از محتوای درسی الکترونیکی موجب تفهیم بهتر مطالب درسی و صرفه جویی در وقت می شوند و دانش آموزان هم این فرصت را دارند که توانایی و قابلیت های خود را آشکار و به تولید محتوا بپردازند.در این گونه مدارس، کسب موفقیت دست یافتنی است و میزان آن به تلاش و پیگیری دانش آموزان و هدایت صحیح و جهت دار بستگی دارد. در این روش روح پژوهش و جست و جوگری قطعاً جایگزین روحیه بی هدف دانش آموزان خواهد شد.در این سیستم، رکن اصلی برای هرگونه تغییر، تغییر در فکر است و ابزار و امکانات تنها وسیله ای برای جامه عمل پوشاندن به افکار هستند.در مدارس هوشمند معلمان مى توانند به جاى اینکه تلاش کنند خودشان پاسخى براى پرسشهاى دانش آموزان پیدا کنند، از آنها بخواهند پاسخ پرسش هایشان را در رایانه پیدا کنند و براى بقیه بازگو کنند.مدرسه هوشمند مدرسه اى است که با کمک فناوریهاى نوین سیستمهاى آموزشى و دیجیتالى هوشمند درصدد سرعت بخشى به فرایند یاددهى، یادگیرى و بهبود مدیریت به صورت کاملاً نظام یافته باشد تا انسان عصر اطلاعات قادر به پردازش و دسته بندى و استفاده بهینه از منابع فنى دانش روز با توجه به طیف گسترده آن براى کشف استعداد خود و بروز خلاقیت ها باشد(جلالی،۱۳۸۹: ۳۳).

مدارس هوشمند مدارسی هستند که مبانی توسعه آنها استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات می‌باشد و تفاوت آن با مدارس مجازی این است که معمولا به مدارس از راه دور گفته می‌شوند مدرسه هوشمند که با مدرسه مجازی فرق دارد، مدرسه هوشمند اگر بخواهد مطلوب باشد باید دانش‌آموزان در آن دانش‌آموز و معلمان می‌توانند کیلومترها از هم فاصله داشته باشند. (جلالی،۱۳۸۹: ۳۳).
معلمین مدارس هوشمند الزامی به متخصص بودن در حوزه IT ندارند بلکه باید بتوانند از سیستم این مدرسه مطلع باشند و از امکانات آن خوب استفاده کنند. به عنوان مثال یک معلم این نوع مدارس باید خوب بداند که منابع در کجاها وجود دارند که وقتی دانش‌آموز سوالی مطرح کرد وی را به منابع مورد نظر راهنمایی کند.مدرسه هوشمند مدرسه‌ای فیزیکی است که کنترل و مدیریت آن، مبتنی‌بر فناوری رایانه و شبکه انجام می‌گیرد و محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند است.مدرسه هوشمند در واقع مرحله برتری در کاربری فناوری اطلاعات در نظام آموزش کشور است . مدرسه هوشمند ، مدرسه ای است که مدیریت و کنترل آن مبتنی بر فناوری شبکه و رایانه است و محتوای بیشتر درسهای آن الکترونیکی است ، و نظام ارزشیابی و نظارت آن نیز هوشمند ( الکترونیکی) است. در چنین مدرسه‌ای یک دانش‌آموز هوشمند، با صرف وقت بر روی موضوعات به شکل مستمر، منابع و قابلیت‌های اجرایی خود را توسعه و تغییر می‌دهد و این نکته‌ای است که به مسئولان مدرسه اجازه می‌دهد تا با توجه به تغییرات به وجود آمده و افزایش سطح اطلاعات دانش‌آموزان، آنها را برای اخذ اطلاعات جدید آماده نمایند(جلالی،۱۳۸۹: ۳۳).
۲-۷٫ضرورت هوشمندسازی مدارس
امروزه اطلاعات و دانش اساسی‌ترین دانایی انسان‌ها، جوامع و ملت‌ها به شمار می‌آید. نیروی انسانی مهم‌ترین عنصر اشاعه و گسترش فناوری است. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای توسعه‌ی فناوری تحول در عرصه‌ی آموزش و پرورش است. کلاس‌های مجازی، مدارس مجازی، مدارس هوشمند و به طور کلی یادگیری الکترونیکی از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های قابل اتکا برای توسعه‌ی این مهارت‌ها است (صالحی و کاشانی، ۱۳۸۶).
ورود به عصر اطلاعات و رواج فناوری‌های مبتنی بر شبکه‌های جهانی و رایانه‌ها سبب پدید آمدن محیط‌های جدید یادگیری به شکل رسمی و غیررسمی شده است. پیدایش مدارس هوشمند به عنوان جزئی از سیستم‌های حمایت‌کننده‌ی آموزش رسمی برای یادگیرندگان محروم از تحصیل در کشورهای پیشرفته نظیر انگلستان و آمریکا از اوایل دهه ۱۹۶۰ فرصت‌های جدید یادگیری را فراهم کرده است. این مدارس خدمات آموزشی اینترنتی غیردولتی را فارغ از محدودیت‌های زمانی و مکانی برای کسانی نظیر دانش‌آموزان مدارس روستایی یا برون‌شهری که به دلایلی نمی‌توانند در مدرسه حضور یابند، عرضه می‌کنند و در پاره‌ای از موارد برای بازماندگان از تحصیل، برنامه‌های آموزش انفرادی ارائه می‌دهند (میلتون،۵۴۳:۲۰۰۳).
از این رو برنامه‌ی مدارس هوشمند کشورهای توسعه‌یافته، اینترنتی است که به صورت غیرحضوری و بدون نیاز به حضور فیزیکی معلم و دانش‌آموز و نیز سازمان سنتی مدرسه فرایند یادگیری را هدایت می‌کند (زمانی و همکاران، ۱۳۸۹).
به کارگیری ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات، راهکارهای نوینی را در بهبود و توسعه‌ی نظام آموزشی ارائه نموده که استقرار مدارس هوشمند از نتایج آن است. طرح مدارس هوشمند کمک می‌کند تا با تغییر سنت‌های قدیمی با بهره گرفتن از فناوری‌های نوین، به اهداف عالی آموزش و پرورش در راستای پژوهش‌محوری دست یافت. مدرسه‌ی هوشمند شامل اجزای در هم تنیده‌ای است که به منظور برانگیختن حس کنجکاوی دانش‌آموزان و مشارکت فعال آن‌ها طراحی شده تا با هماهنگ کردن تلاش دانش‌آموزان، معلمان و مدیران، در محیطی جامع و تلفیقی، نسبت به برآورده نمودن تمامی نیازهای آموزشی افراد اقدام کند. مدرسه‌ی هوشمند عبارت است از یک سازمان یادگیری که با هدف آماده‌سازی دانش‌آموزان به منظور زیستن در عصر دانایی، به طور سیستماتیک در فعالیت‌های یاددهی- یادگیری و مدیریت مدرسه، طراحی شده است. در این مدارس با بهره گرفتن از یادگیری الکترونیکی به صورت حضوری و با حفظ فضای فیزیکی مدرسه، معلم و دانش‌آموز، با برخورداری از نظام آموزشی هوشمند و با رویکرد تلفیقی و جامع نسبت به ارائه خدمات آموزشی و پرورشی به دانش‌آموزان تلاش می‌شود (عبدالوهابی، ۷۶:۱۳۹۰).
تحولات جدید در فناوری اطلاعات و ارتباطات، جوامع انسانی را به سمت جامعه‌ی اطلاعاتی سوق داده و مسائلی مانند آموزش و تربیت متناسب با نیازهای زمان و جامعه بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. یکی از نهادهایی که به امر آموزش و تربیت نیروی انسانی می‌پردازد، آموزش و پرورش است که جمعیت زیادی در کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد. آموزش و پرورش در عصر حاضر باید بتواند مهارت‌های مورد نیاز جامعه را شناخته و متناسب با سبز فایل آموزش دهد و از طرف دیگر ابزارهای مورد نیاز آموزش را به کار گیرد و به اصلاح فرایند زمان خود متناسب با عصر اطلاعات بپردازد. توسعه‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه‌های آموزش و پرورش گامی مؤثر در تحول کیفی اهداف، برنامه‌ها، روش‌ها و شیوه‌های تدریس است. مدارس هوشمند گامی جدید در تطابق با عصر اطلاعات است و انقلابی را در فرایند یاددهی-یادگیری ایجاد می‌کند (صالحی ، ۵۶:۱۳۸۶).
امروزه نیاز به همگام شدن با تحولات و دستاوردهای فناوری و علوم بشری یک نیاز ضروری برای آموزش و پرورش است. پژوهش‌های کنونی نشان می‌دهد که استفاده از کامپیوتر می‌تواند به درک دانش‌آموز از خود و جامعه‌پذیری وی کمک کند. به این منظور حرکت مدارس به سمت هوشمند شدن و بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظام یاددهی- یادگیری و متعاقباً طرح و تدوین برنامه‌های درسی پاسخگو برای دانش‌آموزان در چنین مدارسی، انگیزه یادگیری را در آن‌ها افزایش می‌دهد. (نیلی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۸٫فواید کلاس هوشمند
ارتقای سطح آموزش با استفاده بهینه دانش‌آموزان و معلمان از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در فراگیری و تدریس درس‌ها که این امر باعث کاهش زمان طراحی و جذابیت کار و لذت از یادگیری و ارتقای سطح آموزشی می‌شود. در کلاس هوشمند دانش‌آموز پژوهشگر و علاقمند به جستجوی دانش می‌شود و یاد می‌گیرد چگونه اطلاعات را بدست آورده و از اطلاعات بدست آمده چگونه استفاده کند و همچنین چگونه اطلاعات بدست آمده را با هم ترکیب و آن را نقد و بررسی کند. در ادامه به برخی از فواید مدارس هوشمند اشاره شده است. (صالحی،۷۴:۱۳۸۶).
- افزایش نشاط در کلاس: کلاس‌های سنتی خصوصاً برای دانش‌آموزان تنوع طلب امروزی ملال‌آور بود و لذا کند و کاو در اینترنت و استفاده از رایانه و امکانات جانبی جوشش و نشاط را در کلاس ایجاد می‌کند. (صالحی،۷۴:۱۳۸۶).
- صرفه جوئی در وقت و انرژی: در روش سنتی معمولاً معلمان با آموزش یکنواخت و تکراری خود با بهره گرفتن از روش سخنرانی انرژی فراونی را صرف می‌کنند که مداومت آن ملال‌آور است. اما در روش هوشمند معلمان تنها حکم راهنما را در مسیر فراگیری دانش‌آموزان دارند و با ارائه راه‌کارهای پژوهشی و تحقیقاتی و معرفی منابع و مأخذ، دانش‌آموزان را هدایت و راهنمائی می‌کنند. در هزاره سوم هیچ شغلی و فعالیت اقتصادی فرهنگی و اجتماعی نیست که بدون نیاز به تسلط بر مهارت‌های رایانه‌ای قابل دسترسی باشد، لذا در مدرسه هوشمند دانش‌آموز برای ورود به چنین فضایی آماده می‌شود. (صالحی،۷۴:۱۳۸۶).
- افزایش خلاقیت دانش‌آموز: یکی از عوامل پیشرفت علمی اقتصادی و فرهنگی در دنیای رقابتی امروز داشتن خلاقیت است که می‌تواند به تولید علم بیانجامد. در مدرسه هوشمند دانش‌آموز ناگزیر به جست و جوی علمی است و برای ارائه مطالب علمی در کلاس از امکانات متنوع رایانه‌ای استفاده می‌کند. همین امر می‌تواند موجب افزایش خلاقیت دانش‌آموز شود. در مدرسه هوشمند دانش‌آموز وارد آزمایشگاه مجازی می‌شود که کوچکترین خطری برای او وجود ندارد و می‌تواند آزمایش‌های مختلف را بر اساس آموخته‌های خود انجام دهد و نتایج جالب آن را مشاهده کند. در مدارس هوشمند این امکان وجود دارد که از طریق اینترنت و اینترانت با سایر مدارس دیگر در ارتباط بود(صالحی،۷۴:۱۳۸۶).
۲-۹٫ابزار  مدرسه هوشمند
مدرسه هوشمند، مدرسه ای است که در آن نسلی توانمند در عرصه زندگی و توانا در خلق دانش تربیت می شوند و بستر های سخت افزاری و نرم افزاری لازم در راستای مکانیزه نمودن کلیه فعالیت های روزمره مدارس فراهم می شود.
با توجه به اهداف مدرسه هوشمند و با توجه به نوع جهت‌گیری آن در تربیت دانش‌آموزان، نیاز به تجهیزات و امکاناتی دارد که در مدارس سنتی به آن نیازی نیست. این تجهیزات شامل موارد زیر است:
 تجهیزات سخت‌افزاری و شبکه شامل:

1. 1. سرور

1. 1. رایانه شخصی به تعداد مورد نیاز

1. 1. چاپگر و اسکنر

1. 1. تجهیزات Active / Passive شبکه

1. 1. پهنای باند متناسب برای شبکه WAN

         
         نرم‌افزار شامل:

1. 1. وب ‌سایت

1. 1. نرم‌افزارهای پایه

1. 1. نرم‌افزارهای آموزشی چند رسانه‌ای

1. 1. نرم‌افزارهای ساخت محتوای دروس

1. 1. نرم‌افزارهای کاربردی

1. 1. نرم‌افزار اتوماسیون اداری

1. 1. تجهیزات تامین برق اضطراری

برای ایجاد این نوع مدارس ابتدا باید یک برنامه دراز مدت را مدنظر داشت به عنوان مثال مدرسه‌ای که امروز  به نام هوشمند ایجاد می‌شود ممکن است حتی بیشتر از ۱۰ سال طول بکشد تا ابزار خود را که شامل زیر‌ساخت ارتباطی، محتوای مناسب، آموزش معلمین، تغییر روش‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی والدین است، کامل کند(اسلامی،۱۳۸۳: ۵۰).
۲-۱۰٫ساختار مدرسه هوشمند
به عبارت دیگر ؛ مدرسه هوشمند مدرسه اى است که با کمک فناوری هاى نوین در سیستمهاى آموزشى و دیجیتالى هوشمند، درصدد بهینه سازی و سرعت بخشى به فرایند یاددهى، یادگیرى و همچنین بهبود مدیریت به صورت کاملاً «نظام یافته» باشد تا دانش آموز قادر به پردازش، دسته بندى و استفاده بهینه از منابع فنى «دانش روز» با توجه به طیف گسترده آن براى کشف استعداد خود و بروز خلاقیت ها باشد.در طراحى یک مدرسه هوشمند باید به چهار فاکتور تأثیرگذار توجه کرد(مجیدی،۱۳۸۰: ۶۲):
- عوامل محیطى(فضا و طراحى مناسب مدرسه، کلاسها )
- عوامل اجرایى و یادگیرندگان (مدیران، معلمان و دانش آموزان)
- عوامل سخت افزارى و شبکه (طراحى مهندسى وسایل ارتباطى شبکه و سخت افزارى)
- عوامل مهم نرم افزاری و دیجیتالی (سرویس های متنوع، محتوای دیجیتالی، سیستم های شبیه سازی )
فضاى فیزیکى یک مدرسه هوشمند باید به یک زیر ساخت ارتباطى قوى مجهز باشد تا بتواند به شکل مستمر نسبت به وضعیت هاى متغیر محیط عکس العمل نشان داده و خود را با آنها وفق دهد.همچنین به همه این اجازه را بدهد که از منابع موجود به صورت مؤثرترى استفاده کنند و امنیت و آرامش آنها را افزایش دهد. ساختار مدرسۀ هوشمند دربردارنده محیطى پویا و مقرون به صرفه است بگونه ای که چهار عنصر اصلى «ساختار، سیستم ها، سرویس ها، مدیریت» در آنها یکپارچه شده و بینشان رابطه منطقی و دائمی وجود دارد. این ساختار بر چهار رکن اصلی استوار است:
۱) محیط یاددهی - یادگیری این رکن چهار حوزه را تحت پوشش خود قرار می دهد :
الف - برنامۀ درسی ب - روش تدریس ج - ارزیابی د - محتوا

جدول شماره ( ۵ ) جنبش اجتماعی و اینترنت از نظر رایت
۱-۳-۲- نقش اینترنت در جنبش های اجتماعی
به گزارش مشرق؛ جیمز پتراس در مقاله ای با عنوان اعتراض اجتماعی در عصر اینترنت، که در پایگاه اینترنتی گلوبال ریسرچ منتشر شده به نقش اینترنت در جنبش های اجتماعی پرداخته است و از ناامنی آن به دلیل حضور بیش از ٨٠٠ هزار جاسوس سازمان های اطلاعاتی آمریکایی پرده برداشته و از سوی دیگر، وقت گذراندن در اینترنت و فعالیت سیاسی اینترنتی را بی نتیجه خوانده و از این بابت اینترنت را افیون توده ها برای بی عملی سیاسی و از بین رفتن جنبش های اجتماعی وابسته به اینترنت می خواند.یقت، هرچقدر اینترنت در بسیج جنبش‌های اجتماعی معترض به دولت امپریالیستی و استعمارگر وی تاکید می کند که اینترنت “یک منبع آزاد و ایمن اطلاعات، گفتمان و مباحثه” نیست. در حقکارآمدتر می‌شود، احتمال مداخله دولتی-پلیسی نیز به بهانه “مبارزه با تروریسم” افزایش می‌یابد.

وی می نویسد: ارتباط بین تکنولوژی اطلاعاتی ، به طور اخص اینترنت، با سیاست مسأله‌ای مهم در جنبش‌های اجتماعی معاصر است. نوآوری‌های حوزه تکنولوژی اطلاعاتی به مانند بسیاری از پیشرفت‌های علمی گذشته دارای اهدافی دوگانه بودند: از یک طرف، این تکنولوژی باعث تسریع در جریان جهانی سرمایه، بالاخص سرمایه مالی، شده و “جهانی‌سازی” امپریالیستی را تسریع کرده و از طرف دیگر منابع حیاتی دیگری برای تحلیل و همچنین برقراری ارتباط به منظور بسیج کردن جنبش‌های مردمی فراهم آورده است. (ذاکری ،۱۳۹۰)
صنعت تکنولوژی اطلاعات طبقه جدیدی از میلیونرها را از دره آمریکا گرفته تا هند خلق کرده است. این طبقه از طریق کنترل انحصاری خود بر حوزه‌های متنوع جریان اطلاعات و سرگرمی، نقش اصلی را در گسترش استعمار اقتصادی ایفاء کرده‌اند.
اگر با زبان مارکس بخواهیم توضیح دهیم باید بگوییم که “اینترنت تبدیل به افیون توده‌ها شده است.” پیر و جوان، شاغل و بی‌کار، ساعت‌های مدید را به صورت منفعلانه‌ای و جدای از دیگر شهروندان، همکاران و کارکنان، بر صفحه مونیتور، تصاویر مستهجن، بازی‌های ویدئویی، مصرف‌گرایی آنلاین و حتی “اخبار” خیره می‌‌شوند. (ذاکری ،۱۳۹۰)
در بسیاری از موارد “سرریز اخبار” باعث اشباع اینترنت شده، زمان و انرژی بینندگان را در خود جذب کرده و آنها را از تعمق و عمل باز داشته است. همانگونه که اخبار بسیار کم و جهت‌دار رسانه‌های جمعی باعث انحراف آگاهی جمعی می‌شود، انبوه پیام‌های اینترنتی نیز می‌توانند تحرک شهروندی را مسکوت گذارند.
به هر حال اینترنت، زندگی سیاسی را “شخصی” کرده است. بسیاری از فعالین بالقوه معتقدند که انتشار بیانیه‌ها برای آگاهی دیگر افراد یک رفتار سیاسی است اما فراموش کرده‌اند که فقط فعالیت عمومی، شامل رویارویی با مخالفین‌شان در حوزه‌های عمومی، در مراکز شهری و حومه، بنیان و اساس تحول سیاسی را فراهم می‌آورند. ( ذاکری ،۱۳۹۰)
یکی‌ از روش‌های‌ فعالیت‌ زیست‌ جهان‌ در دموکراسی‌های‌ مدرن‌، روشی‌ است‌ که‌ توسط‌ جنبش‌های‌ ‏نوین‌ اجتماعی‌ در پیش‌ گرفته‌ شده‌ است‌. جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ در مرز بین‌ نظام‌ و ‏زیست‌ جهان‌ قرار دارند، از «قواعد شیوه‌های‌ زندگی»حفاظت‌ می‌کنند و نیز از جامعه‌ مدنی‌ در برابر ‏دست‌اندازی‌ های‌ نظام‌ حمایت‌ می‌کنند. افزون‌ بر ‏این‌ جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ به‌ ایجاد هویت‌های‌ اجتماعی‌، دانش‌ و اطلاعات‌ می‌پردازند. آنها، آن‌گونه‌ که‌ ‏آیرمن‌ و جیمسون‌ اظهار می‌دارند «همانند یک‌ قلمرو شناختی‌، فضای‌ اجتماعی‌ جدیدی‌ ‏هستند که‌ توسط‌ تعامل‌ پویا بین‌ گروه‌ها و سازمان‌های‌ مختلف‌ پر می‌شود. » جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ ‏دقیقاً ارگان‌هایی‌ هستند که‌ مشکلات‌ را درک‌ می‌کنند و آنها را وارد دستورکار عمومی‌ می‌سازند. براین‌ ‏اساس‌، جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ هدفشان‌ ایجاد و انتشار اطلاعاتی‌ است‌ که‌ به‌ طور مستقل‌ از نیازهای‌ ‏ادارات‌ و بازار پدید می‌آید. ساختار نامنسجم‌ اینترنت‌، بنا بر تحلیل‌ آیرمن‌ و جیمسون‌ این‌ امکان‌ را برای‌ ‏جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ فراهم‌ می‌سازد تا به‌ فرآیندهایی‌ در حال‌ شکل‌گیری‌ تبدیل‌ شوند که‌ محصول‌ ‏یک‌ رشته‌ برخوردهای‌ اجتماعی‌ هستند. خدمات‌ خبری‌ و اطلاعاتی‌ سنتی‌ برای‌ این‌ نیازها مناسب‌ نیستند ‏چون‌ بیشتر واکنشی‌ هستند تا کنشی‌. ( سالتر ، ۱۳۸۹)
بیاد داشته باشیم که نیروی محرک اصلی برای رشد “تکنولوژی اطلاعات” از تقاضای نهادهای ملی بزرگ، بانک‌های سرمایه‌گذاری و معامله‌گران قماربازی ناشی شد که می‌خواستند میلیاردها دلار و یورو را فقط با تکان دادن انگشت از کشوری به کشور دیگر، از کسب و کاری به کسب و کار دیگر و از کالایی به کالای دیگر منتقل نمایند.
تکنولوژی اطلاعاتی نیروی موتور رشد جهانی‌سازی بود که در خدمت سرمایه مالی قرار گرفت. حباب بوجود آمده در سهام تکنولوژی اطلاعاتی در سال ۲۰۰۱ نتیجه ارتقاء ریسک‌آمیز و قمارگونه ارزش “شرکت‌های نرم‌افزاری” بود که به “اقتصاد واقعی” متصل نبودند. سقوط مالی جهانی در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ و تداوم آن تا به امروز، از بسته‌بندی کامپوتری فریب‌های مالی و نیز رهن‌‌های املاکی که به قدر کافی تأمین مالی نشده بودند، ناشی شد. “خصائص” اینترنت، وابستگی سریع آن به اطلاعات در حوزه سرمایه‌داری قماری یکی از مهمترین عوامل پدید آمدن شدیدترین بحران سرمایه‌ای از زمان رکود بزرگ در دهه ۱۹۳۰ بودند. ( ذاکری ،۱۳۹۰)
اینترنت به عنوان بازاری برای کسب‌ و کار تجاری در دسترس عموم قرار گرفت و سپس کاربری‌های دیگر اجتماعی و سیاسی نیز برای آن در نظر گرفته شد. مهمترین کاربری اینترنت این بود که تبدیل به ابزاری شد تا به افکار عمومی در مورد استثمار و غارت کشورها و مردم توسط بانک‌های چند ملیتی اطلاع‌رسانی شود. اینترنت دروغ‌های مرتبط با جنگ‌های توسعه‌طلبانه آمریکا و اتحادیه اروپا را در خاورمیانه و جنوب آسیا افشاء کرد.
اینترنت تبدیل به اراضی مورد مناقشه گشت، شکل جدیدی از رویارویی طبقاتی که جنبش‌های طرفدار دموکراسی و آزادی‌خواهانه ملی را در بر گرفت. رهبران و جنبش‌های عمده از کوه‌های افغانستان گرفته تا فعالین دموکراسی‌خواه در مصر، جنبش دانشجویان در شیلی و جنبش مسکن افراد فقیر در ترکیه، برای اطلاع رسانی به جهانیان در مورد مبارزات، برنامه‌ها، سرکوب دولتی و پیروزی‌های مردمی به اینترنت وابسته هستند. اینترنت مبارزات مردمی را در فرای مرزهای ملی به یکدیگر پیوند می‌زند و نیز سلاحی کلیدی است که یک اینترناسیونالیسم جدید برای مبارزه با جهانی‌سازی سرمایه‌داری و جنگ‌های امپریالیستی بوجود آورده است. (ذاکری ،۱۳۹۰)
به بیان لنین، می‌توانیم بگوییم که سوسیالیسم قرن ۲۱ را می‌توان با معادله زیر تبیین کرد: “شوروی به علاوه اینترنت = سوسیالیسم مشارکتی”.
ما باید متوجه باشیم که تکنولوژی‌های اطلاعاتی کامپیوتری “خنثی” نیستند – تأثیر سیاسی آنها به کاربران و ناظرینی بستگی دارد که مشخص می‌سازند این تکنولوژی‌ها باید در خدمت منافع طبقاتی چه کسانی باشند. (ذاکری ،۱۳۹۰)
جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ در همگی‌ این‌ اشکال‌ وارد شده‌اند. ‏می‌توان‌ ملاحظه‌ کرد که‌ جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ از اینترنت‌ برای‌ پشتیبانی‌ از فعالیت‌های‌ خارجی‌ ‏استفاده‌ می‌کنند، در چارچوب‌ اینترنت‌ به‌ فعالیت‌ می‌پردازند تا مبنایی‌ برای‌ فعالیت‌هایشان‌ به‌ وجود آورند و ‏تلاش‌ کرده‌اند تا در زمینه‌ سیاست‌هایی‌ به‌ اعمال‌ نفوذ بپردازند که‌ بر اینترنت‌ تأثیر دارند. جنبش‌ ضدجهانی‌ ‏شدن‌ یا طرفدار دموکراسی‌ آن‌گونه‌ که‌ پیروان‌ گرامشی‌ ممکن‌ است‌ توصیه‌ کنند، از اینترنت‌ به‌ شکل‌ ‏بسیار مؤثری‌ استفاده‌ کرده‌ است‌ و این‌ در حالی‌ است‌ که‌ انجمن‌ ارتباطات‌ پیشرو ^[۲۶]جنبش‌ مزبور را ‏تسهیل‌ کرده‌ است‌ و در همان‌ حال‌ ضمن‌ فعالیت‌ در چارچوب‌ اینترنت‌ تلاش‌ کرده‌ است‌ تا بر ‏سیاست‌گذاری‌ها نیز تأثیر نهد. اگر زیست‌ جهان‌ مبتنی‌ بر ارتباطات‌ انسانی‌ باشد و جنبش‌هایی‌ نوین‌ ‏اجتماعی‌ بازیگرانی‌ تلقی‌ شوند که‌ از زیست‌ جهان‌ پشتیبانی‌ می‌کنند، آن‌گاه‌ یک‌ نظام‌ ارتباطی‌ که‌ متناسب‌ ‏با جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ باشد باید تا حدودی‌ از عقلانیت‌ ارتباطی‌ در رابطه‌ با زیست‌ جهان‌ حمایت‌ کند. ‏بنابراین‌ منطق‌، ارائه‌ این‌ استدلال‌ که‌ برای‌ تقویت‌ زیست‌جهان‌، اینترنت‌ را می‌توان‌ رسانه‌ای‌ بنیادی‌ برای‌ ‏جامعه‌ مدنی‌ و حوزه‌ عمومی‌ غیررسمی‌ تلقی‌ کرد، مطمئناً قابل‌ توجیه‌ است‌. به‌طور اخص‌ می‌توان‌ گفت‌؛ ‏اینترنت‌ با قابلیت‌ دسترسی‌ جهانی‌ برای‌ جنبش‌های‌ اجتماعی‌ بسیار ارزشمند است‌. اینترنت‌ گروه‌ها و ‏سازمان‌های‌ جنبش‌ اجتماعی‌ را قادر می‌سازد به‌ ارتباط‌ با یکدیگر، به‌ ایجاد و توزیع‌ اطلاعات‌ به‌ شکلی‌ ‏ارزان‌ و مؤثر بپردازند و از امکانات‌ دریافت‌ واکنش‌ها و بازخورد نیز برخوردار شوند. (سالتر، ۱۳۸۹)
علاوه بر موارد گفته شد، میادین جنگی هوایی کامپیوتری تبدیل به سلاح انتخابی ناتو برای
بمباران و تخریب لیبی بوده‌اند. هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا که شهروندان غیرنظامی پاکستان و یمن را با موشک مورد هدف قرار داده و می‌کشند توسط “هوش” کامپیوتری هدایت می‌شوند. یافتن محل شبه‌نظامیان کلمبیایی و نیز بمباران‌های هوایی مرگبار توسط ابزار کامپیوتری انجام می‌گیرند. به بیان دیگر تکنولوژی اطلاعاتی دارای کاربردی دو گانه است. این تکنولوژی می‌تواند برای آزادی مردمی و یا مبارزه امپریالیستی با انقلاب‌ها به کار رود. (ذاکری ،۱۳۹۰)
اینترنت در اعتراضات اجتماعی، در ابتدا و قبل از هر چیز دیگری یک منبع حیاتی است تا از طریق آن اطلاعات مهم برای آموزش و بسیج “عموم” منتشر گردد – بالاخص بین رهبران ترقی‌خواه عقاید، فعالیت اتحادیه‌های تجاری و رهبران کشاوزان، شبه‌نظامیان و فعالین.
به علت نقش فزاینده اینترنت به عنوان ابزاری برای مخالفت‌های اجتماعی، دستگاه دولتی-پلیسی سرکوبگر آن را به طور مداوم تحت نظارت و بررسی دارد. برای مثال، در آمریکا بیش از ٨٠٠هزار مأمور توسط سازمان پلیس “امنیت میهنی” استخدام شده‌اند تا در مورد میلیاردها ایمیل، فاکس و تماس‌های تلفنی میلیون‌ها آمریکایی جاسوسی کنند. اما واقعیت این است که اینترنت “یک منبع آزاد و ایمن اطلاعات، گفتمان و مباحثه” نیست. در حقیقت، هرچقدر اینترنت در بسیج جنبش‌های اجتماعی معترض به دولت امپریالیستی و استعمارگر کارآمدتر می‌شود، احتمال مداخله دولتی-پلیسی نیز به بهانه “مبارزه با تروریسم” افزایش می‌یابد. (ذاکری ،۱۳۹۰)
علاوه بر مطالب ذکر شده در صفحات قبل می توان به سخنرانی هایی که در همایش « فضای مجازی و سیاست » در دانشگاه تبریز توسط شرکت کنندگان در آن مطرح شده نیز اشاره کرد .
الهام رضا نژاد، کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس نیز درباره نقش فضای مجازی در تحولات اخیر خاورمیانه گفت: طی سال های اخیر جوامع در حال توسعه از جمله کشورهای خاورمیانه با تغییرات فراوانی در بافت اجتماعی خود روبرو بوده اند که می توان از افزایش سریع تحصیلکردگان به عنوان مثالی نام برد که پیامد آن ظهور نخبگان جدیدی بود که مقدمات جنبش های نوین اجتماعی را فراهم کردند.آنچه طی ماه های اخیر کارشناسان را شگفت زده کرد شکل گیری جنبش های گسترده اجتماعی در سطح خاورمیانه به ویژه به بار نشستن زودهنگام جنبش های تونس و مصر بود.رسانه های مجازی با شکستن انحصار دولت در مهندسی افکار عمومی و آشکار کردن ناتوانی دولت در استقلال ملی، تامین خدمات بهینه و اقتصاد و نیز مدیریت عاری از فساد سبب شکل گیری تحولات اخیر و به ویژه تضعیف رژیم بن علی و مبارک شدند. توانایی رسانه های مجازی در بسیج افکار عمومی به اندازه ای بود که برخی صاحبنظران، انقلاب مصر و تونس را انقلاب توئتری نام نهاده اند.این شبکه ها فرصت مناسبی در اختیار گروه های اجتماعی گذاشتند تا علاوه بر افزایش آگاهی جوانان و اطلاع رسانی به سازماندهی گسترده آنان بپردازند و از آنجا که گروه های مختلف اجتماعی نیز مانند گذشته برای دسترسی به اطلاعات و اخبار خود را به رسانه های سنتی محدود نمی کنند این شبکه ها به راحتی می توانند به افکار آنها جهت دهند و بر تحولات تاثیر بگذارند. .( کشاورزیان ،۱۳۹۰ )
امیر هوشنگ میر کوشش، دانشجوی دکتری روابط بین الملل داشنگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات اصفهان نیز در این زمینه معتقد است: جهانی شدن و توسعه فناوری ارتباطات جمعی تاثیرات مهمی در کشورهای در حال توسعه و به ویژه کشورهای مسلمان خاورمیانه و شمال آفریقا بر جای گذاشته است.
گسترش روزافزون فناوری ارتباطات الکترونیکی نظیر شبکه های ماهواره ای و اینترنتی تاثیرات غیرقابل انکاری بر اذهان عمومی این منطقه داشته است.وی با بیان اینکه نقش و تاثیر رسانه های ارتباط جمعی و اینترنت و به خصوص شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک و تویتر در تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا و گسترش سریع این تحولات انکارناپذیر است، گفت: تفاوت عمده میان شبکه های اینترنتی با رسانه های سنتی تر مثل رادیو و تلویزیون و مطبوعات در دو طرفه یا چند طرفه بودن ارتباطات است.(کشاورزیان ، ۱۳۹۰)
اینترنت نقشی حیاتی در عمومی‌سازی و بسیج “اعتراضات ناگهانی” داشته به مانند آنچه در اعتراضات اسپانیا که عمدتا توسط جوانان بیکار پدید آمد و یا جنبش “وال‌استریت را اشغال کنید!” آمریکا شاهد بودیم. در برخی موارد دیگر، به مانند اعتصابات عمومی و گسترده در ایتالیا، پرتقال، یونان و جاهای دیگر اتحادیه‌ها سازمان‌ یافته نقشی اساسی ایفاء کرده و اینترنت تأثیری فرعی داشته است.
در کشورهای بسیار سرکوبگر به مانند مصر، تونس و چین، اینترنت نقشی اساسی در ترویج جنبش عمومی و سازماندهی اعتراضات عمومی داشته، با این وجود، منجر به هیچ نوع انقلاب موفقی نشده است – اینترنت می‌تواند اطلاع‌رسانی کند، مجمعی برای گفتمان پدید آورد و مردم را بسیج نماید اما قادر نیست رهبری و سازمان لازم برای تداوم جنبش سیاسی را پدید آورد چه رسد به اینکه یک استراتژی برای دستیابی به قدرت دولت ارائه نماید. توهمی که برخی مرشدین اینترنتی ترویج می‌کنند، مبنی بر اینکه نیاز به یک حزب منظم و سیاسی با جنبش “کامپیوتری” جایگزین می‌شود، غلط از آب درآمده است: اینترنت جنبش را تسهیل می کند اما فقط یک اعتراض و مخالفت سیاسی سازمان یافته می‌تواند راهبرد تاکتیکی و استراتژیک لازم را برای بقای جنبش در برابر سرکوب دولتی و دستیابی به مبارزه‌ای موفقیت‌آمیز فراهم نماید. (ذاکری ،۱۳۹۰)
به بیان دیگر، اینترنت خود یک هدف نیست – ژست ایدئولوژیست‌های اینترنتی در اعلان آغاز یک عصر اطلاعاتی “انقلابی” جدید این حقیقت را نادیده می‌انگارد که نیروهای ناتو، اسرائیل و متحدین و مشتریان آنها هم‌اکنون از اینترنت استفاده می‌کنند تا ویروس‌ها را به منظور اخلال در اقتصادها، خرابکاری در برنامه‌های دفاعی و ترویج شورش‌های قومی-مذهبی، وارد عمل سازند. اسرائیل از ویروس‌ها برای آسیب رساندن به برنامه هسته‌ای صلح‌‌آمیز ایران استفاده نمود؛ آمریکا، فرانسه و ترکیه اعتراضات اجتماعی در لیبی و سوریه به راه انداختند. به بیان دیگر اینترنت تبدیل به محل مناقشه جدید طبقاتی و مبارزه ضد امپریالیستی شده است. اینترنت یک وسیله است نه یک هدف. اینترنت بخشی از یک حوزه عمومی است و ساختار طبقاتی بزرگتری که این ابزار درون آن قرار دارد، هدف و نتایج آن را مشخص ساخته است.
اعتراضات اجتماعی توسط افرادو جنبش عمومی تعریف می‌شوند: حضور جمعی و مشارکتی در گردهمایی‌های سیاسی، سخنرانی افراد در گردهمایی‌های عمومی، راهپیمایی فعالین در میادین عمومی، مبارزه و رویارویی شبه‌نظامیان اتحادیه‌ای به کارفرمایان، درخواست افراد فقیر برای اختصاص مسکن و خدمات عمومی از جانب مقامات دولتی و غیره. (ذاکری ،۱۳۹۰)
نقش روشنفکران عمومی عبارت است از سخنرانی در یک گردهمایی عمومی، شکل‌دهی به ایده‌ها و برنامه‌ها و نیز پیشنهاد برنامه‌ها و استراتژی‌ها از طریق فعالیت سیاسی. نشستن پشت یک میز در یک دفتر، در انزوای کامل و ارسال پنج بیانیه در هر دقیقه وجه مشخصه یک “شبه‌نظامی پشت میز نشین” است. این پدیده شکلی از جنگ‌آوری دروغین است که عمل را از گفتار جدا می‌سازد. “جنگ‌آوری” پشت میزی نوعی انفعال کلامی، “فعال‌گرایی” بدون نتیجه و یک انقلاب دروغین ذهنی است. مبادله ارتباطات اینترنتی زمانی یک اقدام سیاسی محسوب می‌شود که درگیر در جنبش‌های اجتماعی عمومی می‌شود که قدرت را به چالش می‌کشند. این امر لزوما در بر دارنده خطراتی برای روشنفکران عمومی خواهد بود: خطراتی چون حملات پلیس در فضاهای عمومی و تلافی‌جویی‌های اقتصادی در حوزه خصوصی. “فعال” پشت میز نشین هیچ ریسکی نمی‌کند و دستاورد کمی نیز دارد. روشنفکر عمومی نارضایتی‌های شخصی افراد را به فعال‌گرایی اجتماعی جمعی پیوند می‌زند. منتقد دانشگاهی وارد عرصه فعالیت می‌شود، سخنرانی می‌کند و دوباره به دانشگاه باز می‌گردد. روشنفکر عمومی از طریق اینترنت و در دیدارهای رو در روی روزانه، با عموم صحبت کرده و یک تعهد آموزشی سیاسی بلندمدت در حوزه اعتراضات اجتماعی را بر عهده می گیرد.( ذاکری ،۱۳۹۰)
۲-۳- ۲- تاریخچه شکل گیری اینترنت و شبکه های اجتماعی:
ایده اینترنت نخستین بار در برنامه ای جسورانه در دهۀ۱۹۶۰ توسط طلایه داران تکنولوژی سازمان پروژه های تحقیقاتی پیشرفتۀ وزارت دفاع آمریکا ( دارپای افسانه ای) مطرح شد تا در صورت بروز جنگ هسته ای، شوروی( سابق ) نتواند مخابرات آمریکا را اشغال یا نابود کند.این طرح درحوزه الکترونیک تا اندازه ای شبیه تاکتیک مائو مبنی بر پراکنده ساختن چریک ها در منطقه ای وسیع برای مقابله با قدرت دشمن از طریق حرکت آزاد و اتکاء به اطلاعات منطقه ای بود. نتیجه آن ، معماری شبکه ای بود که همانطور که مخترعانش می خواستند ، از هیچ مرکزی قابل کنترل نیست و از هزاران شبکه کامپیوتری مستقل تشکیل شده است که راه های بسیاری برای برقراری ارتباط و پشت سر نهادن موانع الکترونیک در اختیار دارند .در نهایت شبکه ای موسوم به آرپانت ^[۲۷]که توسط وزارت دفاع آمریکا ایجاد شده بود ، مبنای یک شبکه ارتباطی جهانی و افقی متشکل از هزاران شبکه کامپیوتری گردید (هرچندالبته برای گروهی از نخبگان آشنا با کامپیوتر که در اواسط دهۀ ۱۹۹۰شمار آنان به ۲۰ میلیون بالغ شد ،اما این شمار با سرعتی سر سام آور روبه افزایش است ). شبکه ای که از آن افراد وگروهها یی از سرتاسر جهان برای نیل به هر هدفی استفاده می کنند ؛ اهدافی که با ملاحظات جنگ سرد که دیگر ارتباطی به وضعیت موجود ندارد،کاملاًَ متفاوت است.درواقع ،ازطریق اینترنت بود که مارکوس ،رهبر چریکی زاپاتیستاهای چیاپاس در دوران فرارش در فوریه ۱۹۹۵ازاعماق جنگل لاکاندون با جهان ورسانه ها ی عمومی ارتباط برقرار کرد . (کاستلز ، ۱۳۸۰، ۳۳ )
شایان ذکر است که دو تحول در دهۀ ۹۰ منشاء اصلی روی آوردن زاپاتیستاها به استفاده از اینترنت بود :
ایجاد لانتا ^[۲۸]در مکزیکو وچیاپاس، که یک شبکه ارتباط رایانه ای جدید بود ؛ و استفاده گروه ها و دسته جات زنان از این شبکه به منظور ملحق ساختن دیگر زنان مکزیک و همچنین زنان ایالات متحده به سازمان های غیر دولتی ^[۲۹]درچیاپاس .( کاستلز ، ۱۳۸۰، ۱۰۹ )
استفاده وسیع از اینترنت به زاپاتیستاها این امکان را داد که به سرعت اطلاعات و پیام خود را در سراسر جهان منتشر سازند ، و شبکه ای از گروه های حامی ایجاد کنند که به نوبه خود یک نهضت بین المللی افکار عمومی [ در دفاع از زاپاتیستاها ] به را ه انداخت که عملاً برای دولت مکزیک استفاده گسترده از روش های سرکوب را غیر ممکن ساخت . تصورات و اطلاعات مربوط به زاپاتیستاها تاثیر نیرومندی برسیاست و اقتصاد مکزیک گذاشت .
و این کلید موفقیت زاپاتیستاها بود . درواقع متخصصان شرکت راند نیز با این تحلیل هم داستانند ، زیرا امکان پیدایش « جنگ های شبکه ای » زاپاتیستا گونه را پیش بینی کرده اند : « نیرو های انقلابی آینده ممکن است به طور فزاینده ای مرکب از شبکه های گستردۀ چند سازمانی باشند که هیچ هویت ملی بخصوصی نداشته باشند ، خود را برخاسته از جامعه مدنی بدانند و شامل گروه ها وافراد خشونت طلبی باشند که دراستفاده از تکنولوژی پیشرفته ارتباطی به اندازه استفاده از ادوات نظامی چیره دست هستند ». (کاستلز ، ۱۳۸۰، ۱۱۰ )
همچنین محیط زیست گرایان در استفاده ازتکنولوژی های جدید بخصوص اینترنت پیشرو بوده اند و آنهارا به عنوان ابزارهای سازماندهی و بسیج بکار گرفته اند . مثلا ً ائتلافی که از گروه های محیط زیستی آمریکا، کانادا و شیلی متشکل از سازمان هایی مثل دوستان زمین ، باشگاه سی یرا ، صلح سبز ، مدافعان حیات وحش ، انجمن قانون محیط زیست کانادا و سازمان های دیگر شکل گرفت که همگی علیه تصویب معاهده تجارت آزاد آمریکای شمالی ^[۳۰]بسیج شده بودند . آنها از اینترنت برای هماهنگ ساختن اقدامات و اطلاعات استفاده کردند ، همچنین شبکه ای دائمی ساختند که خطوط اصلی مبارزه های محیط زیستی بین المللی را در دهۀ ۹۰ در آمریکا ترسیم می کرد . ( کاستلز ، ۱۳۸۰، ۱۶۷ )
از سوی دیگر استیو بارتز در نهضت محیط زیست و ماتیو زوک در نهضت میلیشای آمریکا ، به فرایندی از قوت بخشیدن به گروه های مردمی دست یافتند که از اینترنت به عنوان ابزار اطلاعاتی ، ار تباطی و سازماندهی بهره می گیرند .( کاستلز ، ۱۳۸۰، ۴۱۹ )
جامعه مجازی :
در ورای استفاده از ارتباطات کامپیوتری برای روابط اجتماعی غیر رسمی و همچنین استفاده های ابزاری ازاین سیستم ، ناظران متوجه پدیده تشکیل جوامع مجازی شده اند . برطبق استدلال راین گلد ، جامعه مجازی ، معمولاً به معنای شبکه الکترونیکی ارتباطات متقابل است که محدوده اش را خود تعریف می کند و پیرامون علاقه یا هدف مشترکی تشکیل شده است ، گر چه دربرخی مواقع ، ایجاد ارتباط فی نفسه به هدف تبدیل می شود . چنین جوامعی ممکن است همانند سیستم های کنفرانس یا بولتن برد نسبتاً رسمی باشند، یااین که به گونه ای خود جوش توسط شبکه های اجتماعی ایجاد شده باشند که برای ارسال و دریافت پیام دریک الگوی زمانی انتخاب شده ( باتاخیر یا در زمان واقعی ) با شبکه ارتباط برقرار می کنند . (کاستلز ، ۱۳۸۰، ۴۲۰)
سیستم های یوزر نت:^[۳۱]
این مفهوم برای بار اول توسط تام تراسکات و جیم الیس در سال ۱۹۷۹ مورد استفاده قرار گرفت. یوزرنت ها به کاربران امکان می دادند مقالات و یا نوشته هایی را برای گروه های خبری ارسال نمایند. یوزرنت ها دارای سرور مرکزی و اختصاصی نبودند و این موضوع آنها را از سخنگاه ها و سیستم های تالار گفتمان ها جدا می کرد. یوزرنت ها را می توان پیش زمینه ی نیوز ریدرها^[۳۲] و آر اس اس فید های^[۳۳] امروزی بشمار آورد . سایت هایی همچون گرو ههای گوگل ^[۳۴]و گرو ههای یاهو^[۳۵] نیز امروزه دارای ویژگی های اصلی یوزر نت های قدیمی هستند. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
سیستم های تالار گفتمان:^[۳۶]
اولین سیستم تالار گفتمان در دهه ۷۰ بوجود آمد. در ابتدا چنین سیستم هایی بروی کامپیوتر های شخصی وجود داشت و کاربران برای استفاده از آن باید از طریق ارتباط دایل آپ^[۳۷] توسط مودم به آن سیستم متصل می شدند. در آن زمان تنها یک نفر می توانست در یک زمان به سیستم تالار گفتمان دسترسی داشته باشد. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
سرویس های آنلاین :
پس از سیستم تالار گفتمان سرویس های آنلاینی همچون کامپو سرور ^[۳۸]و پرو دیجی^[۳۹] راه اندازی شدند. این وب سایت ها اولین تلاش ها برای دسترسی گروهی و اجتماعی به اینترنت بودند.  کامپو سرور اولین شرکتی بود که برای سرویس خود یک سیستم چت راه اندازی کرد. سرویس های ارائه شده توسط این شرکت دارای هزینه هایی بود که اکثر افراد قادر به پرداخت آن نبودند.جینی ^[۴۰] سرویس اینترنتی دیگری بود که که توسط یکی از بخش های جنرال الکتریک ^[۴۱]در سال ۱۹۸۵ راه اندازی شد. این سرویس که از نوع مبتنی بر متن بوده و اولین رقیب اصلی کامپو سرور بود تا سال ۱۹۹۹ کار می کرد و یکی از اولین سرویس های اینترنتی موجود بشمار می رفت. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )
۳-۳-۲- ساختار شبکه های اجتماعی:
شبکه اجتماعی ساختاری اجتماعی است که از گروه هایی(که عموما فردی یا سازمانی هستند) تشکیل شده‌است که توسط یک یا چند نوع خاص از وابستگی به هم متصل اند. شبکه‌های اجتماعی در بسیاری از سطوح به کار گرفته می‌شوند از خانواده‌ها گرفته تا ملت‌ها و نقش مهمی در تعیین راه حل مسائل، اداره کردن تشکیلات و میزان موفقیت افراد در رسیدن به اهدافشان ایفا می‌کند. شبکه های اجتماعی مجازی، نسل جدیدی از وب سایتهای اینترنتی هستند. در این وب سایتها، کاربران اینترنتی حول محور مشترکی به صورت مجازی با هم جمع می شوند و جماعت های آنلاین را تشکیل می دهند. هزاران شبکه اجتماعی در اینترنت فعال هستند که هر کدام بر مبنای موضوع خاصی راه اندازی شده اند. شبکه های اجتماعی زیادی با موضوعاتی از قبیل انگیزه های حرفه ای و شغلی، دوست یابی، علایق مشترک در حوزه های مختلف(سینما،ورزش،موسیقی) زبان مشترک،ملیت مشترک،دین مشترک و غیره در فضای مجازی فعال هستند و هر کدام میلیون ها کاربر اینترنتی را جذب کرده اند. این سایتها در سالهای اخیر، جایگاه قابل توجهی در اینترنت پیدا کرده اند و به رده پربیننده ترین فضای مجازی راه یافته اند. آمارهای مربوط به رفتار کاربران اینترنتی نشان می دهد گرایش به سایتهای شبکه اجتماعی در سراسر دنیا همچنان رو به رشد است و این سایتها در دنیای آینده نقش بیشتری خواهند داشت. شبکه های اجتماعی یکی از انواع رسانه های اجتماعی محسوب می شوند. رسانه های اجتماعی در سالهای اخیر در زندگی آنلاین و آفلاین کاربران اینترنتی آنچنان تاثیرگذار بوده اند که شکل های ارتباطات اجتماعی نیز از این رسانه های جدید تاثیر پذیرفته است. (قاسم زاده، ۱۳۹۰ )

بکارگیری ساختار / محصول خدماتی

تأمین کننده محور

ورودی ها برای محصول خدماتی

کاربر محصول خدماتی جدید

کاربر ـ محور (کشیدن)

مکان فعالیت نوآورانه

نوع اول: نوآوری تأمین کننده ـ محور
بسیاری از نوآوری ها در صنایع خدماتی به دنبال برخی از نوآوری های تکنولوژیکی در صنایع تولیدی سخت افزاری ایجاد می شوند. بدین ترتیب با ظهور تکنولوژی ها و نوآوری های جدید در میان شرکت های تأمین کننده سخت افزار و نرم افزار شرکت های خدماتی، این شرکت ها به نوبه خود در جهت تأمین نیازهای مشتریان، آنها را بکارگرفته و اِعمال می نمایند. به مثال های زیر در این مورد توجه کنید:

• ایجاد اجاق های مایکروویو در صنایع تولیدی، که ظهور آنها امکانات آماده کردن و یا گرم کردن غذا را در رستوران ها و کافی شاپ ها توسعه داد.

• تلفن های همراه که مورد توجه بسیاری از شرکت های خدماتی که تا پیش از آن از تکنولوژی های سطح پایینی استفاده می کردند، قرار گرفت.

بدین ترتیب، با انجام تغییرات و ارائه تکنولوژی های جدید از جانب تأمین کنندگان شرکت های خدماتی، بسیاری از این شرکت ها در جهت تطبیق سازمان خود با تکنولوژی و نیاز های جدید و همچنین آموزش کارکنان خود، ملزم به ایجاد نوآوری برای ارائه خدمات با کیفیت بالاتر و با کارایی بیشتر هستند.
نوع دوم: نوآوری در درون شرکت های خدماتی
در این الگو، نوآوری واقعی و اِعمال آن در درون خود شرکت خدماتی اتفاق می افتد. این نوع نوآوری می تواند از نوع تکنولوژیکی، غیر تکنولوژیکی و یا ترکیبی از هر دو باشد. از مثال های متداول و معروف در این زمینه، می توان به یک محصول جدید، ترکیب محصولات و ارائه آنها به فرم یک بسته و یا سیستم های جدید تحویل و ارائه خدمات اشاره کرد که ایده اولیه آن توسط یک تیم متخصص در درون خود شرکت خدماتی شکل گرفته و در کل سازمان تسری می یابد.
نوع سوم: نوآوری مشتری ـ محور
در این حالت، نوآوری در اثر پاسحگویی شرکت خدماتی به نیازهایی که آشکارا توسط مشتری بیان می شود، شکل می گیرد. اگرچه می توان تمامی نوآوری های موفق را واکنشی به نیازهای درک شده بازار دانست، اما در برخی از نوآوری ها در شرکت های خدماتی این مسئله نمود بیشتری دارد مانند:

• خدمات حمل و نقل عمومی سریع (به صورت از درب به درب) در پاسخ به یک شکایت متداول بود که “ما تمایل داریم که هرچه بیشتر از خدمات حمل و نقل عمومی استفاده کنیم".

• خدمات بانکی سبز، در واقع در پاسخ به نیازهای افراد بسیار زیادی است که علاقمند بودند پس انداز خود را در حسابی نگه دارند که منفعت اجتماعی داشته باشد.

نوع چهارم: نوآوری از طریق خدمات
در این الگوی نسبتاً پیچیده، شرکت های خدماتی بر فرایند نوآوری که در درون شرکت مشتری اتفاق می افتد، نفوذ دارند. تأمین کننده خدمات واسطه، ممکن است منابع دانشی خود را برای حمایت از فرایند نوآوری با روش های مختلف، مهیا کند. مانند:

• تأمین کننده یک مدیر پروژه ماهر با مهارت های لازم برای اِعمال یک نوآوری؛

• تهیه و تأمین یک بسته نرم افزاری جدید؛

• تأمین آموزش های لازم و یا نکات راهنمای نوشته شده برای انتخاب محصول و اجرا؛

• تهیه رهنمودهایی در مورد چگونگی هدایت فرایند نوآوری و یا تأمین ابزارهای پشتیبانی برای پرورش خلاقیت در بین تیم ها در سازمان مشتری.

می توان به نمونه ها و مدل های مختلف از این حمایت ها در صنایع کسب و کار اشاره کرد. برای نمونه یک شرکت مشاور مهندسی در استخدام یک شرکت نفت و گاز بود که در نظر داشت در یک منطقه حفاظت شده عملیات حفاری و استخراج را انجام دهد. شرکت مشاور به شرکت نفت و گاز در یافتن روش های عملیاتی برای رویارویی با قوانین سخت و محکم حفاظت منطقه ای، با پیشنهاد عملیاتی طراحی روش های جدید کمک کرد. با وجود این ورودی ها، بسیاری از نوآوری ها به طور عملی در سایت مشتری توسط پرسنل شرکت ایجاد شد. در این حالت، شرکت مشاور مهندسی به عنوان شرکت خدماتی واسطه، فرایند نوآوری را در شرکت مشتری تسهیل کرد. مسلم است که در این حالت، نقش تأمین کننده خدمات و میزان تعامل آن با شرکت مشتری، در شرایط مختلف تغییر می کند.
نوع پنجم: نوآوری پارادایمی
این الگو شامل نوآوری های پیچیده و فرآگیر است که تمامی عوامل درون زنجیره تأمین را عمیقاً تحت تأثیر قرار می دهد: این نوع از نوآوری که توسط تکنولوژی های جدید هدایت می شود، به عنوان تحولات تکنولوژیکی و یا سیستم های جدید تکنولوژی مطرح می گردد. این نوع از نوآوری ها، می تواند نتیجه تنگناهای حاصل از منابع، قوانین و دیگر تغییرات ناگهانی در عناصر مختلف زنجیره تأمین باشد که تداوم وضع موجود را با دشواری روبرو می سازد. برای رفع این وضعیت، باید کل زنجیره تأمین متحول شود. بنابراین نوآوری انجام شده در زنجیره تأمین منجر به غلبه پارادایم جدیدی بر فعالیت های خدماتی می شود. برای مثال:

• اگر در یک منطقه پر جمعیت، سیستم عادی حمل و نقل مایحتاج مردم، دیگر پاسخگو نباشد و تصمیم گرفته شود که سیستم حمل و نقل، به سیستم حمل و نقل زیرزمینی تغییر کند، تمام گروه ها در زنجیره ارزش ناچار به نوآوری و تغییر خود می باشند. تولید کنندگان تجهیزات حمل و نقل لازم است که وسایل حمل و نقل کاملاً جدید تولید کنند؛ شرکت های حمل و نقل ناچار به تغییر روش های ارائه خدمات خود و آموزش کارکنان و همچنین بازاریابی و فروش محصولات خود با روش های کاملاً جدید می باشند؛ مصرف کنندگان نیز ناچار به تغییر رفتار خود و استفاده از امکانات جدید می باشند.

• به همین ترتیب، تغییر کانالهای تلویزیون از تعداد کم کانال های عمومی به کانالهای متنوعی که برای استفاده از هرکدام باید پول پرداخت شود، نیاز به نوآوری و تغییر رفتار در بسیاری ابعاد دارد.

• همچنین ظهور کارت های هوشمند چند عملکردی، مثال دیگری از نوآوری است که می تواند در راه خدمات مورد استفاده قرار گیرد.

شکل۳-۲-داده های حاصل از آنالیز آپوپتوز سلولی با روش فلوسایتومتری در گروه های کنترل و انجمادی در ساعت صفر

۶۰

شکل۳-۳-داده های حاصل از آنالیز آپوپتوز سلولی با روش فلوسایتومتری در گروه های کنترل و انجمادی در ساعت ۳ پس از کشت

۶۱

شکل۳-۴-داده های حاصل از آنالیز آپوپتوز سلولی با روش فلوسایتومتری در گروه های کنترل و انجمادی در ساعت ۲۰ پس از کشت

۶۲

شکل ۳-۵-بررسی مورفولوژیک بافت بیضه در گروه کنترل و گروه های انجمادی در زمان صفر بوسیله رنگ آمیزی هماتوکسیلین و ائوزین

۶۳

شکل ۳-۶-بررسی مورفولوژیک بافت بیضه در گروه کنترل و گروه های انجمادی ۳ ساعت پس ازکشت بوسیله رنگ آمیزی هماتوکسیلین و ائوزین

۶۴

شکل ۳-۷- بررسی مورفولوژیک بافت بیضه در گروه کنترل و گروه های انجمادی ۲۰ ساعت پس از کشت بوسیله رنگ آمیزی هماتوکسیلین و ائوزین

۶۵

فصل اول
مقدمه و مروری بر مطالعات گذشته
۱-۱-­­­­­مقدمه
به واسطه ی پیشرفت های امروزه در زمینه­ درمان بیماری سرطان، تعداد افراد بهبود یافته از آن به طور چشم گیری افزایش یافته است، به گونه ای که حدود ۸۰% از کودکان مبتلا به سرطان که تحت درمان بوده اند، سلامتی خود را مجددا به دست آورده اند (۱)، ولی با این وجود حدود یک سوم این کودکان به دلیل حساسیت بالای سلول های اسپرماتوگونی موجود در بیضه، دچار اختلال عملکرد سیستم باروری و ناباروری شده اند (۲). بدلیل عدم امکان حفظ باروری از طریق انجماد اسپرم در کودکان نابالغ می توان از انجماد و نگهداری بافت بیضه با هدف پیوند بافت، کشت بافت و یا پیوند سلول های آن به عنوان یک استراتژی مناسب جهت حفظ باروری استفاده کرد (۳). علاوه بر کودکان مبتلا به سرطان می توان از این روش، برای حفظ باروری در افراد بزرگسال (۴)، افراد مبتلا به بیماری های سیستمیک و بیماری های خونی (۵)، گنادکتومی ها (۶)، سندرم کلاین فلتر (۷)، کریپتورکیدیسم (۸) و غیره استفاده کرد. از دیگر مزایای این روش حفظ منابع ژنتیکی حیوانات در معرض خطر انقراض است.

۱-۲-انجماد
انجماد تکنیکی است که به بررسی اثرات دماهای پایین بر ارگانیسم های زنده می پردازد. یکی از مهمترین کاربردهای آن، حفظ باروری در انسان و موجودات مختلف است. در روش های مختلف انجمادی، نمونه های انجمادی در معرض دماهای بسیار پایین (۱۹۶- درجه سانتیگراد) قرار می گیرند. این دما قادر است بافت انجمادی را در کمتر از یک دقیقه تخریب کند، اما استفاده از غلظت های مناسب ضدیخ در فرایند انجماد سبب حفظ و نگهداری بافت انجمادی تا سالهای متمادی می گردد. انجماد بافت بیضه در مقایسه با انجماد سوسپانسیون سلولی و یا انجماد سلول های اسپرماتوگونی بدلیل حفظ تمامی سلولهای موجود در بافت بیضه، حفظ سلولهای اسپرماتوگونی در کنام اصلی و نگهداری سلولهای اسپرماتوگونی و سرتولی در کنار یکدیگر و حفظ بر همکنش این سلولها بر هم بسیار کاربردی و حایز اهمیت است.
۱-۲-۱-تاریخچه ی انجماد
گلیسرول اولین ضدیخی بود که به صورت تصادفی در سال ۱۹۴۹ توسط Polge برای حفظ اسپرم ماکیان استفاده شد (۹) و پس از آن پژوهشگران برای انجماد اسپرم گاو و تخمک از آن استفاده کردند (۹). با گذر زمان و بهبود روش های انجمادی، از ضدیخ ها برای حفظ جنین نیز استفاده شد. یک دهه پس از کشف گلیسرول به عنوان ضدیخ، DMSO^[1] به عنوان ماده ی انجمادی با خاصیت حفاظتی بالا معرفی شد (۱۰).
مطالعات نشان می دهند که انجماد بافت، به دلیل حفظ عملکرد سلول هدف (برای مثال سلول اسپرماتوگونی در بافت بیضه) که وابسته به سایر سلول های موجود در کنام سلولی (برای مثال سلول سرتولی در بافت بیضه) است از اهمیت بالایی برخوردار است. اولین بافتی که با موفقیت منجمد شد، بافت تخمدان و با بهره گرفتن از ضد یخ گلیسرول بود و نتیجه­ پیوند پس از انجماد این بافت نیز امید بخش بود (۱۱-۱۳). در دهه­ ۱۹۹۰ مطالعاتی در زمینه ی انجماد و پیوند سلول­های اسپرماتوگونی انجام شد، که نتیجه­ آن شروع اسپرماتوژنزیس سلول های اسپرماتوگونی پس از پیوند بود (۱۴-۱۶). تا مدت ها به دلیل عدم کاربرد بافت بیضه منجمد شده، بافت بیضه منجمد نمی شد، تا اینکه در سال ۲۰۰۲ انجماد و پیوند موفقیت آمیز بافت بیضه انجام شد (۱۷, ۱۸). بنابراین این علم نو پا بوده و محققین در تلاش برای بهبود روش ها هستند.
۱-۲-۲ تکنیک های مختلف انجمادی
محققان روش های مختلفی از جمله انجماد سلول های زایای حاصل از هضم آنزیمی بافت بیضه (۱۹) و یا انجماد قطعات کوچکی از بافت بیضه را که حاوی سلول های اسپرماتوگونی و سلول های سرتولی هستند (۲۰) به منظور حفظ باروری استفاده کرده اند. انجماد بافت بیضه با دو روش انجماد آهسته^[۲] و انجماد شیشه ای^[۳] انجام میشود. تا مدت ها انجماد بافت بیضه (۸, ۲۱, ۲۲) و انجماد سوسپانسیون سلول های زایا (۱۹) با بهره گرفتن از تکنیک انجماد آهسته انجام می شد تا اینکه در سال ۲۰۱۱، Curaba و همکارانش انجماد شیشه ای بافت بیضه ی موش را انجام دادند (۲۳). لازم به ذکر است که غلظت ضدیخ مورد استفاده، زمان قرارگیری در معرض ضدیخ و سرعت کاهش دما در تکنیک های مختلف انجمادی با یکدیگر تفاوت دارند.
۱-۲-۲-۱-انجماد آهسته
انجماد آهسته به عنوان یک روش مناسب برای حفظ بافت بیضه معرفی شده است. در این روش از غلظت های پایین ضدیخ (M 2-5/0) به منظور کاهش آسیب سلولی و کاهش اثر سمیت ضدیخ ها استفاده می شود، ولی طولانی بودن زمان قرارگیری در معرض ضدیخ سبب اعمال اثر سمیت ضد یخ بر سلول می گردد (۲۴). در روش انجماد آهسته وجود ضدیخ در محیط انجمادی باعث کاهش سرعت تشکیل کریستال یخ در فضای برون سلولی و جلوگیری از تشکیل یخ در داخل سلول در حین فرایند کاهش دما می شود. تشکیل یخ در محیط خارج سلولی سبب تغلیظ محیط انجمادی و ایجاد شیب غلظتی از خارج به داخل سلول شده، که این حالت باعث آبگیری سلول ها میشود. آبگیری از سلول ها اثرات مخربی را بر ساختار غشا و ملکول هایی که با ساختار غشا در ارتباط هستند اعمال می کند و در این حالت ارگانل ها و ملکول هایی که در شرایط عادی به دلیل وجود آب از یکدیگر جدا بوده اند به یکدیگر نزدیک شده و ممکن است به دلیل میانکنش هایی که میان آنها صورت می گیرد اثرات تخریبی بر سلول ها اعمال گردد، این اثر مخرب با نفوذ ضدیخ در داخل سلول خنثی می شود .(۲۵) طولانی بودن مدت زمان قرارگیری سلول ها در معرض ضد یخ و گران قیمت بودن فریزر­های انجماد آهسته از جمله نقاط ضعف این روش انجمادی است (۲۶).
۱-۲-۲-۲-انجماد شیشه ای
در انجماد آهسته، تشکیل کریستال یخ خارج سلولی در ساختار بافتی، موجب آسیب به غشای سلول و بافت می گردد. روش جایگزین برای جلوگیری از تشکیل یخ در ساختار بافت تبدیل آب به حالت شیشه ­ای است، در این حالت با اضافه کردن مقادیر بالای ضدیخ به محیط انجمادی، از اجتماع مولکولهای آب و تشکیل یخ در فضای خارج سلولی ممانعت شده و نهایتا میزان آسیب وارده به سلول ها در حین انجماد کاهش می یابد. بدین ترتیب اغلب سلولها از لحاظ ظاهری سالم هستند و فقط ساعت بیولوژیک آنها متوقف شده است. با وجود آسیب سلولی کمتر در روش انجماد شیشه ای، احتمال آسیب به سلولها در اثر غلظت بالای ضدیخ مورد استفاده همواره باید مد نظر قرار گیرد (۲۷).
۱-۲-۳-محلول های انجمادی
کلیه ی محلول ها ی انجمادی ترکیبی از ضد یخ ها، سرم و محیط پایه هستند.
۱-۲-۳-۱-ضدیخ ها
ضدیخ ها به طور کلی به دو دسته ی ضد یخ های نفوذپذیر و نفوذناپذیر تقسیم می شوند. ضدیخ های نفوذ پذیر دارای قابلیت عبور از غشای سلول بوده و باعث کاهش سرعت تشکیل کریستال یخ در حین سردشدن در داخل سلول ها می شوند از جمله ضدیخ های نفوذ پذیر می توان گلیسرول، دی متیل سولفوکسید، اتیلن گلیکول^[۴] و پروپاندیول^[۵] را نام برد(۲۴, ۲۸). ضدیخ های نفوذ ناپذیر با افزایش ویسکوزیته ی محیط اطراف سلول از تشکیل کریستال یخ در اطراف سلول و آسیب به غشای سلول جلوگیری می کنند، دی ساکارید ها مانند سوکروز^[۶] و ترهالوز^[۷] از جمله ضدیخ های نفوذ ناپذیر هستند (۲۸).
الف: عملکرد ضدیخ های نفوذ پذیر
ضدیخ های نفوذپذیر بواسطه ی خاصیت آبدوستی بالای خود، با ملکول های آب موجود در محیط کشت میانکنش می دهند، این میانکنش موجب افزایش نفوذ ضدیخ به داخل سلول می شود. وجود ضدیخ در فضای داخل سلول باعث بالا رفتن ویسکوزیته ی مایع درون سلول و کاهش دمای لازم برای تشکیل کریستال یخ در داخل سلول می­­گردد، بنابراین استفاده از غلظتهای بالای ضدیخ، باعث افزایش ویسکوزیته ی داخل سلول، جلوگیری از تشکیل و تجمع هسته های یخی و در نتیجه جلوگیری از آسیب غشایی می شود. خروج آب در حین فرایند آبگیری از داخل سلول، باعث چروکیدگی سلول و افزایش غلظت نمک ها در داخل سلول می شود که می تواند اثرات نامطلوبی بر سلول اعمال نماید. نفوذ ضدیخ به داخل سلول، با رقیق سازی مواد موجود در سلول، سبب جلوگیری از اثرات نامطلوب ناشی از میانکنش های مضر میان ترکیبات مختلف داخل سلول می گردد (۲۸).
ب: عملکرد ضدیخ های نفوذ ناپذیر
ضد یخ های نفوذ ناپذیر مانند ترهالوز و سوکروز با وجود وزن مولکولی بالا نمی توانند به داخل سلول نفود کنند و با افزایش اسمولاریته در محیط اطراف سلول به فرایند آبگیری کمک کرده و همچنین با افزایش ویسکوزیته ی محیط کشت باعث کاهش دمای تشکیل کریستال یخ در حین انجماد می شوند (۲۴, ۲۸).
ج: عملکرد مشترک ضدیخ های نفوذ پذیر و ضد یخ های نفوذ ناپذیر

در طرح نمونه گیری مضاعف برای طبقه بندی در ابتدا وزن طبقات، ، نامعلوم است و پس از بدست آوردن نمونه ی اولیه در فاز اول برآورد وزن طبقات بدست می آید که یک برآوردگر نااریب برای است. در این روش نمونه گیری از امید ریاضی مکرر استفاده

می شود. در واقع با فرض اینکه در فاز اول برآورد شده و یک مقدار معلوم است، نشان
می دهیم یک برآوردگر نااریب برای میانگین جامعه است.

(۲-۲۳)

به طور مشابه می توان نشان داد که نیز یک برآوردگر نااریب برای میانگین جامعه کمکی، ، است.
واریانس برآوردگر میانگین جامعه، ، به صورت زیر بدست می آید :

(۲-۲۴)

اثبات واریانس این برآوردگر توسط کاکران ]۴[ در سال ۱۹۷۷ محاسبه شده است.
برآورد واریانس برآوردگر توسط راﺋو ]۲۰[ در سال ۱۹۷۳ به صورت زیر ارائه شد :

(۲-۲۵)

۲-۵ برآوردگر رگرسیونی مرکب و برآوردگر رگرسیونی جدا در نمونه گیری مضاعف برای طبقه بندی
فرض کنید یک متغیر کمکی در اختیار دارید که با متغیر پاسخ همبستگی نسبتا بالایی داشته باشد، در این صورت برآوردگر رگرسیونی، یک برآوردگر مناسب است. در جامعه های دارای طبقه بندی از برآوردگر رگرسیونی به دو صورت مرکب و جدا استفاده می شود.
برآوردگر رگرسیونی مرکب^[۳۸] برآوردگری است که برای بدست آوردن آن، ابتدا میانگین طبقه ای دو متغیر پاسخ و کمکی در فاز دوم طرح نمونه گیری مضاعف برای طبقه بندی به طور جداگانه برآورد می شود و سپس در فرمول برآوردگر رگرسیونی قرار داده می شود.
برآوردگر رگرسیونی جدا ^[۳۹] برآوردگری است که برای بدست آوردن آن، ابتدا در هر طبقه میانگین طبقه به کمک فرمول برآوردگر رگرسیونی در آن طبقه برآورد شده سپس با بهره گرفتن از میانگین موزون برآوردهای تمام طبقات، برآورد میانگین جامعه حاصل می شود.
زمانی که شیب خط رگرسیونی درون طبقات با هم برابر باشد دو روش کارایی یکسانی دارند، ولی در حالتی که شیب خط های رگرسیونی درون طبقات با هم برابر نباشد برآوردگر رگرسیونی جدا کاراتر خواهد بود.
۲-۵-۱ برآوردگر رگرسیونی مرکب برای میانگین جامعه
سینگ و همکاران ]۳۲[ در سال ۲۰۰۷ برآوردگر رگرسیونی مرکب میانگین جامعه که به صورت نمادگذاری می کنند و از فرمول زیر بدست می آید :