سارکوزینات ها
مولکول این مواد شباهت زیادی به سارکوزین ( N- متیل گلایسین) دارند .این مواد با حالت دهنده های کاتیونی سازگاری نسبتا خوبی دارند و برای پوست و چشم ها ملایم می باشند. این سورفکتانت ها در فرآورده های اصلاح بیشتر مورد از شامپوها مورد استفاده قرار می گیرند.

کریپتوآنیونیک ها
این مواد طبیعتا آنیونی هستند اما به دلیل درجه کربوکسیلاسیون بالا رفتاری شبیه به سورفکتانتهای غیر یونی از خود نشان می دهند. این مواد هیچگاه به تنهایی استفاده نمی شوند بلکه به منظور کاهش اثرات تحریک کنندگی مواد بشدت آنیونی به این مواد اضافه می شوند ^(۶۶)
آسیگلوتامات ها
این مواد سورفکتانتهای آنیونی دی کربوکسیلات می باشند که بسیار ملایم بوده و در آب های سخت بخوبی کف می کنند، این مواد سازگاری خوبی با پوست دارند و بهمین دلیل با وجود قیمت بالا در فراورده های پاک کننده بدن مورد استفاده قرار می گیرند.
بررسی فسفات ها
این مواد به دلیل خواص کف کنندگی ضعیف و قیمت بالا کمتر در فرمولاسیون شامپوها و فراورده های پاک کننده بدن مورد استفاده قرار می گیرند. این سورفکتانتها عموما به عنوان امولسیفایر روغن در آب مورد استفاده قرار می گیرند. فسفات ها بصورت مونو، دی و تری استر موجود می باشند که با بالارفتن درجه استری از قدرت امولسیون کنندگی آنها کاسته می شود.
۴-۱۰-۱-۳- مواد فعال در سطح غیر یونی
مواد این دسته اغلب به عنوان مواد پاک کننده اصلی در شامپوها مورد استفاده قرار نمی گیرند. پلورونیک ها^[۵۰] از مهمترین مواد این دسته می باشند. این مواد درواقع بلاک کوپلیمرهائی از اتیلن و پروپیلن اکساید ها می باشند. پلورونیک ها مانند ایزوتیانات ها برای پوست و چشم ملایم می باشند. کاربرد اصلی سورفکتانت های غیر یونی در فرمولاسیون شامپوها برای اصلاح خصوصیات کف ایجاد شده توسط آنها خصوصا کیفیت و ثبات کف می باشد. سوپر آمید ها یا مونو – دی آآلکانولامیدها از این دسته بوده و برای اصلاح خصوصیات کف شامپوها بکار برده می شوند. این مواد در غلظت های پایین (۱-۳% وزنی / وزنی) میتوانند سبب افزایش ویسکوزیته و راحتی و ایمنی بیشتر شاموها گردند. استئاریک اتانولامیدها به عنوان صدفی کننده موثر در نظر گرفته می شوند. این مواد همچنین می توانند سبب افزایش میزان کف فراورده شوند
۴-۱۰-۱-۴- مواد فعال در سطح آمفوتری
این مواد دارای خصوصیات اسیدی و بازی بطور توام می باشند. مثال هایی از این مواد به شرح ذیل می باشند :
زنجیره های آلکیل بلند با استخلافات آمینو اسید بر روی N
زنجیره های آلکیل بلند با استخلافات بتائیــــن بر روی N
مشتقات ایمیدازول با زنجیره آلکیل بلند
ساختمان ویژه مشتقات بتائین آنها را قادر می سازد که در محلول های قلیایی بصورت آنیون و در محیط های اسیدی بصورت کاتیون رفتار نمایند. این مواد برای پوست و چشم ها ملایم بوده و ثبات زیادی در روی موها دارند، همچنین کف حاصل از این مواد کمتر تحت تاثیر تغییرات pH قرار می گیرد. مشتقات ایمیدازول نیز دارای خصوصیات مشابهی می باشند، این مواد همچنین قادرند محدوده وسیعی از غلظت های الکتروفیل را تحمل کنند. این مواد از نظر ملایمت قابل قیاس با ایزوتیانات ها و پلورونیک ها بوده و از مواد مناسب برای استفاده در شامپوهای روزانه و شامپوهای بچه به عنوان مواد پاک کننده اصلی می باشند.
۴-۱۰-۱-۵ مواد فعال در سطح کاتیونی
شامپوهای حاوی این مواد دارای کف کمتری می باشند. ^(۶۵)
سورفکتانتهای کاتیونی با انواع کاتیونی ناسازگاری داشته و در حضور غلظت های بالا از این مواد رسوب می کنند. این سورفکتانت ها بیشتر به منظور حالت دهندگی و خواص ضد میکروبی مورد استفاده قرار می گیرند تا بدلیل خواص پاک کنندگی.
۴-۱۰-۱-۶- سورفکتانت چند عاملی
این سورفکتانت ها حاصل آخرین تحقیقات و تکنولوژی نوین در صنایع شیمیایی و آرایشی و بهداشتی می باشد. این سورفکتانت ها در ساختار مولکولی خود دارای دو قسمت آبدوست و یا دو سه قسمت آبگریز می باشند. خواص این سورفکتانت ها به شرح ذیل می باشند:
۱ - این سورفکتانت ها نسبت به سورفکتانت های معمولی تمایل بیشتری به جذب در بین محصولات مائی نشان می دهند. میزان جذب این مواد در بین سطح مایع- هوا ، مایع- مایع، یا جامد- مایع در حدود ۱۰۰-۱۰۰۰ برابر بیش از سورفکتانت های سنتی است. به همین دلیل کارایی این مواد بسیار بالا بوده و به مقادیر بسیار کمتری از آنها نسبت به سورفکتانت های معمولی در فرمولاسیون ها نیاز می باشد.
۲ – غظت بحرانی تشکیل میسل ^[۵۱]
برای این مواد ۱۰ تا ۱۰۰ برابر کمتر از سورفکتانت های معمولی استو این بدان معنی است که میزان تحریککنندگی این مواد بسیار کمتر می باشد، زیرا مولکول های منفرد و تکی سورفکتانت سبب ایجاد تحریک می گردند نه مولکول های درگیر میسل. تشکیل میسل ها در غلظت پایین سبب می شود که این مواد بتوانند در غلظت های پایین محلولیت مواد کم محلول را افزایش دهن، زیرا افزایش دهندگی محلولیت تنها در غلظت های بالای CMC اتفاق می افتد. این مسئله در برخی از فرمولاسیون ها بسیار حائز اهمیت است، این مواد قادرند مواد مختلف از قبیل مواد هیدروکربنی مانند تولوئن یا هگزان، سورفکتانت های نامحلول، رنگ های نامحلول و لیپوزوم ها به صورت موثری در فرمولاسیون حل کنند.
۳ – گروه های فعال در این سورفکتانتها بطور نزدیکترو فشرده تری می توانند در بین سطح تجمع کنند. (خصوصا زمانی که فاصله این گروه ها در مولکول ۴ کربن با کمتر باشد) و بنابراین لایه یکنواخت تر و چسبنده تری در بین سطح از مولکول های این سورفکتانتها ایجاد می گردد و این به معنی پایداری بیشتر لایه ایجاد شده و کاهش بسیار بیشتر در کشش سطحی توسط این مواد نسبت به سورفکتانت های سنتی می باشد. این فرایند در بین سطح مایع و هوا موجب پایداری بیشتر کف، در بین سطح مایع – مایع سبب پایداری بیشتر امولسیون و در بین سطح مایع – جامد سبب پراکندگی مطلوب تر ذرات ماده جامد و پایدارتر شدن سوسپانسیون می گردد.
۴ – در انواع یونی این سورفکتانت ها شارژ الکتریکی دو برابر این مولکول ها سبب پراکندگی موثرتر ذرات جامد در مایع و برهمکنش قوی تر با سایر انواع سورفکتانت ها می گردد. این برهمکنش قوی تر می تواند سبب ایجاد اثرات تقویت کنندگی ( سینرژیستی ) سورفکتانتها بر یکدیگر گردد. این مسئله بیشتر بدلیل برهم کنش گروه های آبدوست این مولکولها صورت می گیرد.
۵ – شارژ الکتریکی قوی تر در انواع یونی این سورفکتانت ها، سبب کاهش حساسیت و تداخل آنها با الکترولیت ها در فرمولاسیون می گردد. ^(۶۷)
۴-۱۱- افزودنی های ساختمانی ^(۷۲)
وظیفه این مواد متمایز از عمل اصلی شامپوها یعنی خواص پاک کنندگی آنها می باشد. این افزودنی ها باعث بهبود شکل ظاهری و خصوصیات فیزیکی فرمولاسیون شامپوها می گردند. شکل ظاهری فرآورده از نظر پذیرش و انتخاب آن از سوی مصرف کننده بسیار مهم است. برای ایجاد اثرات خاص در محصول باید مواد افزودنی در فرمولاسیون شامپو محلول نبوده و یک سوسپانسیون پایدار ایجاد نماید. طیف گسترده ای از مواد مات کننده موجود است که موارد زیر نمونه هایی از این مواد هستند :
ترکیبات حاصل از اسید های چرب سنگین با اتیلن اکساید
استئاریک مونو اتانل آمید
۱و۳- پروپیلن گلیکول استئارات
منیزیم استئارات
استئارات مونو اتانل آمید و ۱و۳- پروپلن گلیکول استئارات می توانند با کریستالیزه شدن کنترل شده سبب ایجاد حالت صدفی و براق در فرآورده شوند. برای ایجاد حالت شفاف در این محصول کافیست مقدار کمی حلال مانند اتانل به این فرمولاسیون افزود. نتیجه مشابه با ماده ارزان قیمت اوره قابل دستیابی است. به این موارد اصطلاحا هیدروتروپ اطلاق می گردد. مواد صدفی کننده را همچنین به منظور افزایش ویسکوزیته شامپو می توان به فرمولاسیون اضافه کرد ولی این امر فقط در شامپوهای مات قابل انجام است. در شامپوهای شفاف می توان از مواد الکترولیت برای این منظور استفاده کرد.
۴-۱۲- افزودنی های عملکردی:
این مواد دارای وظایفی هستند که مربوط به فرمولاسیون و عملکرد آنها می باشد. به عبارت بهتر اضافه شدن این مواد به فرمولاسیون سبب ایجاد حالت مناسب تر موها پس از شستشو می گردد. موهایی با حالت مناسب در حالت مرطوب یا پس از خشک شدن دارای قابلیت شانه شدن می باشند. این موها در حالت خشک فاقد الکتریسیته ساکن بوده و در نتیجه حالت پرواز یا شناوری در آنها دیده نمی شود. این مواد همچنین می توانند سبب در خشندگی موها نیز شوند. شامپوهایی با اسیدیته تنظیم شده خود واجد خاصیت حالت دهندگی بوده و در آنها از مواد حالت دهنده استفاده نمی شود. نمونه هایی از این مواد در زیر آورده شده :
آمین اکسایدها
پلی کواترنیوم ها، که انواع پرمصرف آنها شامل :
پلی کواترنیوم-۵
پلی کواترنیوم-۷
پلی کواترنیوم-۱۰
پلی کواترنیوم-۱۱
پلی کواترنیوم-۲۴
پلی کواترنیوم-۴۴
افزودنی های سیلیکونی که شامل :
سورفکتانت های سیلیکونی
مانند دایمتیکون کوپلی ال یا کوپلیمر های دی متیل سیلیکون و اتیلن اکساید
سیلیکون واجد گروه فعال
شامل گروه های آمین فعال بوده و می توانند با پروتئین های سطح مو اتصال پیدا می کنند، مانند آمودایمتیکون. این مواد دارای استحکام و ثبات خوبی بر روی سطح مو دارا هستند.