چمران + B3

الوند + B3

الوند + B2

توس

توس

الوند + B3

زرین

زرین + B3

توس + B3

توس + B2

الوند

زرین + B2

توس + B3

زرین + B1

توس + B2

الوند + B2

چمران

الوند ++ B1

زرین + B2

توس +B1

زرین + B3

چمران + B 2

B1: سودوموناس فلورسنت ، B2: سودوموناس پوتیدا،B3 : مخلوط دو سویه سودوموناس پوتیدا* فلورسنت،R:تکرار
۴-۱- صفات مرفولوژیکی و زراعی
۴-۱- ۱ -ارتفاع بوته
نتایج حاصل از تجزیه واریانس (جدول ۴-۱) نشان داد که ارقام از نظر ارتفاع بوته در سطح آماری ۱% درصد بسیار معنیدار شد. ژنوتیپهای الوند و توس به ترتیب ۵/۱۰۱ و ۵/۱۰۰ سانتی متر از بقیه ارقام بلندتر بودند و طبق نمودار در یک گروه آماری قرار گرفتند(جدول۴-۳). از آنجایی که ارقام مزبور، دیررس هستند لذا طول دوره رشد بیشتری را سپری نموده و از ارتفاع بلندتری برخوردار می باشند. بنابراین در جدول مقایسه میانگین صفات مرفولوژیکی (جدول۴-۳) دیده میشود که ژنوتیپ زودرسی مانند زرین با ۳/۸% کاهش، کمترین ارتفاع بوته را به خود اختصاص داده است. به نظر میرسد که بین ارتفاع بوته و طول دوره رشد گندم همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی مثبت و معنیداری وجود داشته باشد (ساتور و اسلافر،۲۰۰۰) و اختلاف اندک ارتفاع بوته در میان ارقام نسبتاً دیررس ناشی از اثر اندک محیط بر رابطه دو صفت فوق میباشد. نتایج نشان میدهد که ژنوتیپهای دیررس از شرایط مناسب محیطی و طولانیتر دوره رشد به نفع افزایش ارتفاع خود سود بردهاند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس (جدول ۴-۱)همچنین نشان داد اثر کاربرد باکتری، بر ارتفاع بوته اثر معنیداری نداشت (جدول ۴-۱).

در واکنش متقابل رقم و کاربرد سویههای باکتری، ژنوتیپ الوند با تلقیح سویه باکتری پوتیدا، بالاترین مقدار ارتفاع بوته را نسبت به سایر ارقام، به خود اختصاص داد. اما به طور کلی در اثر متقابل کاربرد باکتری و رقم، بر ارتفاع بوته تفاوت معنیداری در بین تیمارها دیده نشد (جدول ۴-۵).
در مجموع باید اشاره کرد که ارتفاع بوته یکی از صفات مهم زراعی بوده (سرمدنیا و کوچکی،۱۳۸۴) و حتی در برخی از مطالعات نیز با عملکرد دانه و اجزاء آن، همبستگی منفی و معکوس دارد (میرالز و اسلافر،۱۹۹۵). به هر حال گزارشات متعددی از کاربرد باکتریهای سودوموناس فلورسنت که باعث افزایش رشد در گیاهان شده است وجود دارد (کلوپر و همکاران،۱۹۸۰). همچنین محققین دیگری (کلوپر و همکاران،۱۹۷۸) در کاربرد مخلوط دوتائی باکتریها با گیاه نتیجه گرفتند که تلقیح مخلوط دوسویه تأثیر خیلی بیشتری نسبت به تلقیح آنها به طور منفرد ندارد و حتی در مواردی نسبت به تلقیح منفرد، تأثیر معنیداری نشان نداده است.
۴-۱-۲ تعداد پنجه در بوته
نتایج حاصل از تجزیه واریانس (جدول ۴-۱) نشان داد که تفاوت بین ارقام برای تعداد پنجه در مرحله انتقال به فاز زایشی (قبل و بعد از گلدهی) در سطح احتمال ۵% درصد معنیدار بوده و رقم الوند با متوسط ۹۹/۳ عدد پنجه بالاترین و ژنوتیپهای زرین، توس و چمران به ترتیب با ۳۰/۳، ۲۳/۳ و ۲۱/۳ عدد، پائینترین متوسط تعداد پنجه بارور در بوته را در مرحله انتقال به فاز زایشی به خود اختصاص دادند (جدول ۴-۳).
اثر باکتری بر صفت تعداد پنجه بارور در بوته مطابق جدول تجزیه واریانس (جدول ۴-۱) تفاوت معنیداری دیده نشد اما با این حـال بالاترین مقدار متـوسط تعداد پنجه بارور در بوته از کاربرد تکسویه باکتری پوتیدا به مقدار ۵۸/۳ عدد در بوته دیده شد (جدول ۴-۳). اثـر متقابل رقـم و کاربرد باکتری، بر تعداد پنجه بارور اثـر معنیداری را از خـود نشان نداد (جدول ۴-۱). مقایسه میانگینهای اثر متقابل رقم و کاربرد سویه های باکتری برتعداد پنجه نشان داد که حداکثر تعداد پنجه بارور در بوته برای رقم الوند در حد فاصل بین قبل و بعد از گلدهی ۳۳۳/۴ عدد با کاربرد تکسویه پوتیدا و کمترین برای رقم زرین در تیمار شاهد با میانگین ۷۳۳/۲ عدد در بوته حاصل شد (جدول ۴-۵).
در غلات، تعداد پنجه بارور یکی از اجزاء اصلی عملکرد دانه میباشد (راسموسن،۱۹۸۴)، لذا دانه تا حد زیادی به پنجههای بارور در هر گیاه بستگی دارد زیرا تعداد پنجه بارور در افزایش تعداد خوشه در واحد سطح نقش بسزایی دارد (فاجریا و بالیگار،۲۰۰۱؛ مصطفوی راد و همکاران،۱۳۸۶).
همچنین ماروات و همکاران (۱۹۹۴) در مطالعهای گزارش نمودند که از بین صفات مؤثر بر عملکرد بیشترین اثر مستقیم روی عملکرد در گیاه، مربوط به پنجههای بارور بوده است. بگام و همکاران (۲۰۰۳) و نادری و همکاران (۱۳۷۸) در مطالعهای نشان دادند که با کاربرد ترکیبات تغذیه ای به طور معنیداری تعداد پنجه بارور افزایش مییابد.
مقدار پنجه از کاربرد تکسویه باکتری پوتیدا در ارقامی مانند الوند با نتایج تحقیقات ذبیحی و همکاران (۱۳۸۸) مطابقت دارد چرا که ایشان به این نتیجه رسیدند که سویه سودوموناس پوتیدا بیشترین تأثیر را بر شاخص ارتفاع بوته و تعداد پنجه در گیاه در آزمایش مزرعهای داشت اما در مورد دیگر شاخصها بین سویههای دارای آنزیم ACC دآمیناز تفاوت معنیداری وجود نداشته است.