فهرست جدول ها
عنوان شماره صفحه
جدول ۲ - ۱ آخرین جمعیت حدودی کاربران اینترنت در سال ۲۰۰۰ و ۲۰۱۲ ۱۸
جدول ۴ - ۱ فراوانی پاسخ دهندگان براساس تعداد خواهر برادر ۵۲
جدول ۴ - ۲ فراوانی پاسخ دهندگان بر اساس فرزند چند خانواده ۵۲
جدول ۴ - ۳ فراوانی و درصد مقطع تحصیلی پاسخ دهندگان ۵۳
جدول ۴ - ۴ فراوانی و درصد رشته تحصیلی پاسخ دهندگان ۵۴
جدول ۴ - ۵ فراوانی و درصد سابقه مصرف دارو پاسخ دهندگان ۵۴
جدول ۴ - ۶ فراوانی و درصد سابقه بیماری جسمی روانی پاسخ دهندگان ۵۵
جدول ۴ - ۷ آماره های توصیفی ۵۵
جدول ۴ - ۸ جدول همبستگی بین ابعاد ابرازگری هیجانی و نشانگان اعتیاد به اینترنت ۵۶
جدول ۴ - ۹ جدول همبستگی بین ابعاد کنترل هیجانی و نشانگان اعتیاد به اینترنت ۵۷
جدول ۴ - ۱۰ جدول همبستگی بین ابعاد سیستم فعالسازی رفتاری و نشانگان اعتیاد به اینترنت ۵۸
جدول ۴ - ۱۱ جدول همبستگی بین سیستم بازداری رفتاری و نشانگان اعتیاد به اینترنت ۵۹
جدول ۴ - ۱۲ جدول ضریب تعیین مدل رگرسیون ۵۹
جدول ۴ - ۱۳ جدول آنوا ۶۰
جدول ۴ - ۱۴ جدول ضرایب رگرسیونی ۶۰
جدول ۴- ۱۵ خلاصه مدل رگرسیون……………………………………………………………………………………..۶۱
جدول ۴- ۱۶ آنوا……………………………………………………………………………………………………………..۶۱
جدول ۴-۱۷ ضرایب رگرسیون…………………………………………………………………………………………….۶۲
فصل اول
کلیات
۱-۱ مقدمه
دسترسی به اینترنت پدیده رو به گسترشی است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان از اینترنت قرار می‌گیرند (زربخش بحری و همکاران، ۱۳۹۲). امروزه یکی از معضلات مهم زندگی در کنار فن آوری، اعتیاد به استفاده از فنآوری‌ها یا وابستگی به آنها است که در همین ارتباط میزان گرایش جوانان به استفاده از اینترنت ۵/۷۸ درصد گزارش شده است (جلالی و همکاران، ۱۳۸۶). افزایش تعداد کاربران اینترنت در پژوهش چاین، و چنگ^[۱](۲۰۰۶) نیز تاکید شده است. این دیدگاه که اصطلاح اعتیاد فقط اعتیاد به مواد نیست و می‌تواند به شکل اعتیاد رفتاری هم وجود داشته باشد اولین بار توسط پل^[۲] در ۱۹۷۵ ارائه شد. طبق نظر پل آنچه که باعث میشود افراد نسبت به یک رفتار معتاد شوند، تجربه خوشایند نسبت به انجام آن رفتار است همانگونه که نسبت به مصرف مواد رخ می‌دهد. در اعتیاد اینترنتی فرد، نه به ماده بلکه به آنچه در رایانه انجام می‌دهد یا به احساسی که در هنگام انجام آن به او دست می‌دهد وابسته میشود (گود من^[۳]، ۱۹۹۰).
گلدبرگ^[۴] اولین بار در ۱۹۹۵، نشانگان اعتیاد به اینترنت^[۵] را مطرح کرد. نشانگان اعتیاد به اینترنت یا وابستگی رفتاری به اینترنت صرف نظر از این که آن را یک بیماری یا آسیب روانی یا معضل اجتماعی بدانیم پدیده‌ای است، مزمن، فراگیر و عودکننده که با صدمات جدی جسمانی، مالی، خانوادگی، اجتماعی و روانی همراه است. برخی از این صدمات را می‌توان شامل هزینه روزافزون برای اینترنت و موضوعات مربوط به آن، احساس هیجانی ناخوشایند (مانند اضطراب، افسردگی و مانند آن) در زمانی که فرد در تماس با اینترنت نیست، قابلیت تحمل و عادت کردن به اثرات در اینترنت بودن، و انکار رفتارهای مشکل زا دانست (گونزالز^[۶]، ۲۰۰۸). دیویس^[۷](۲۰۰۱) دو نوع استفاده از اینترنت را معرفی کرده است. استفاده آسیب‎زای خاص^[۸] و استفاده آسیب‌زای تعمیم‌یافته^[۹]، استفاده آسیب‎زای خاص عبارت است از وابستگی به یک عملکرد خاص اینترنت مثل سرویس‌های حراج آنلاین. این نوع وابستگی در نبود اینترنت هم وجود دارد. این نوع وابستگی را میتوان یکی از اشکال یک اختلال رفتاری وسیع‌تر دانست. استفاده آسیب‎زای تعمیم‌یافته استفاده افراطی عمومی و چند بعدی از اینترنت مانند بازی کردن، چت کردن، چک کردن ایمیل چندین بار در روز و حتی اتلاف وقت به صورت آنلاین و بدون هدف خاص را شامل می‌شود. وابستگی از نوع تعمیم‌یافته در نبود اینترنت وجود ندارد.

به نظر دیویس، علت‎های دخیل در استفاده آسیب زا از اینترنت را می‌توان در یک چهارچوب آمادگی-‌ تنیدگی^[۱۰] توضیح داد. رفتار غیرعادی در نتیجه یک آمادگی (یک آسیب روانی موجود) و یک تنیدگی (یک اتفاق در زندگی) بروز می‎کند. در خصوص آمادگی عوامل متعدد مطرح شده است. دیویس (۲۰۰۱) اگرچه بر تحریف‌های شناختی درباره خود و دنیا مانند «من فقط در اینترنت خوب هستم»، «وقتی آنلاین هستم برای خود کسی هستم» و یا «وقتی آنلاین نیستم کسی مرا دوست ندارد»، «اینترنت تنها دوست من است» در وابستگی شخص به اینترنت تاکید کرده، استفاده اسیب زا از اینترنت را به عنوان نوعی راهبرد سازش‎نایافته خودنظم‎دهی هیجان تلقی میکند که چه بسا افراد برای مقابله با هیجان‌ منفی خود به کار می‌برند. این عقیده گروس و لونسون (۱۹۹۷) که بیش از نیمی از اختلالهای مربوط به محور I و همه اختلالهای شخصیتی محور II در DSM شامل برخی بدنظمی‌های هیجانی هستند همچنان مطرح است. نظم هیجانی بر این موضوع که افراد چه هیجانی را در چه زمانی داشته باشند و چگونه آن هیجانها را تجربه یا ابراز کنند تأثیر می‌گذارد (ریچارد و گروس^[۱۱]، ۲۰۰۰). یک شکل از نظم هیجانی، بازداری هیجان یا مخفی کردن هیجانی است که شخص احساس میکند. بازداری یا کنترل هیجانی^[۱۲] به افزایش برانگیختگی فیزیولوژیکی منجر می‌شود که البته این برانگیختگی فیزیولوژیکی می‌تواند در آسیب‌های مختلف از جمله بیماریهای روان تنی نقش داشته باشد(باتلر^[۱۳]، ۲۰۰۱).
بعضی افراد هیجانهایشان را آزادانه و ظاهراً بدون نگرانی از پیامدهای آن ابراز میکنند ولی برخی دیگر در ابراز حالتهای هیجانی خود محافظه کار هستند (امونز و کلبی ، ۱۹۹۵). هلمرز و منت (۱۹۹۹) دریافتند که دشواری در شناسایی و توصیف هیجانها با ابرازگری هیجانی^[۱۴] همبستگی معکوس داردتبیین گری^[۱۵](۱۹۸۹؛ به نقل از آزادفلاح، ۲۰۰۰). از شخصیت، مبنای هیجانی روشنی دارد. گری عنوان می‌کند که گرایش به انواع خاصی از هیجانات به دلیل تفاوت درسیستم های مغزی/ رفتاری^[۱۶] است.
این نظریه بیان می‌دارد که ساختارهای مختلف مغز، سیستم های انگیزش اساسی را که در تعامل با تقویت رفتاری هستند، راه اندازی میکنند. سیستم فعال ساز رفتاری^[۱۷] مسیردوپامینرژیک و مدارهای کورتیک و-استریتو- پالیدو- تالامیک را دربر دارد. جایگاه این سیستم، لب پیشانی، بادامه و عقده های پایه می‌باشد و توسط محرک های خوشایند مرتبط با پاداش یا حذف تنبیه فعال میشود. به نظرمی رسد این سیستم برای تجاربی نظیر امید، وجد و شادی پاسخگو باشد. سیستم بازداری^[۱۸] در قسمت جداری- هیپوکامپی ساقه مغز، مدارپاپز و لب حدقه ای- پیشانی قراردارد (هیویج^[۱۹] و همکاران، ۲۰۰۶). نتایج برخی پژوهش‌ها مانند فرانکن و موریس^[۲۰](۲۰۰۶) نشان میدهد بیش فعالی سیستم فعال ساز رفتاری موجب میشود که فرد بدون توجه به پیامدهای عمل، به دنبال دستیابی به محرکهای پاداش دهنده باشد و پژوهش‌ها حاکی ازآن است که بیش فعالی سیستم فعال ساز رفتاری در بروز و تداوم رفتارهای وابستگی و از جمله سوء مصرف مواد نقش مهمی دارد.
پژوهش حاضر نیز هم راستا با سایر پژوهشهایی که به شناخت عوامل اثرگذار بر پدیده رو به گسترش اعتیاد به اینترنت پرداخته اند، شکل گرفته است.
۱-۲ بیان مسئله
هرگاه یک عادت مبدل به یک اجبار شود می ­تواند اعتیاد به حساب آید. اعتیادهای رفتاری را نباید به صرف نبود « ماده مورد استفاده » نادیده گرفت. درDSM ملاک­های تشخیصی نشانگان اعتیاد به اینترنت با ملاک­های تشخیصی برای اختلال کنترل تکانه، قماربازی بیمارگون و نیز وابستگی به مواد همپوشی دارد (مورالی و گورگس^[۲۱]، ۲۰۰۷).
براساس DSM-5: ملاک‌های پیشنهاد شده در اختلال بازی اینترنتی (که عموما با عنوان اختلال مصرف اینترنت، اعتیاد به اینترنت یا اعتیاد به بازی نیز به ان اشاره شده)به صورت زیر میباشد: استفاده مداوم و مکرر از اینترنت برای بازی کردن، اغلب با بازیکنان دیگر، که به اختلال یا ناراحتی قابل ملاحظه بالینی منجر میشود. به صورتیکه با پنج (یا تعداد بیشتری )از موارد زیر در مدت ۱۲ ماه نمایان میشود:
دلمشغولی به بازی‌های اینترنتی (فرد در مورد فعالیت بازی قبلی فکر میکند یا بازی کردن بعدی را انتظار میکشد، بازی اینترنتی فعالیت غالب در زندگی روزانه میشود).
توجه : این اختلال با قمار بازی اینترنتی تفاوت دارد که تحت اختلال قمار بازی منظور شده است.
نشانه‌های ترک هنگامی که بازی اینترنتی حذف شده است. (این نشانه‌ها معمولا، به صورت تحریک پذیری، اضطراب، یا غمگینی توصیف شده اند، اما علایم جسمانی ترک دارویی وجود ندارد.
تحمل- نیاز به صرف کردن وقت بیشتر برای بازی‌های اینترنتی.
تلاش‌های ناموفق برای کنترل کردن مشارکت در بازی‌های اینترنتی.
از دست دادن علاقه به مشغولیت‌ها و سرگرمی‌های قبلی، به استثنای بازی‌های اینترنتی و در نتیجه آن.
استفاده بیش از اندازه مداوم بازی‌های اینترنتی با وجود آگاهی از مشکلات روانی –اجتماعی.
اعضای خانواده، درمانگران، و دیگران را در مورد مقدار بازی اینترنتی فریب داده است.
استفاده از بازی‌های اینترنتی برای گریختن از خلق منفی یا تسکین دادن آن (مثل احساسات درماندگی، گناه، اضطراب)
رابطه، شغل، یا فرصت تحصیلی یا شغلی مهمی را به علت شرکت در بازی‌های اینترنتی به خطر انداخته یا از دست داده است (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳ ) البته قابل توجه میباشد که در این بخش ذکرشده است که فقط بازی‌های اینترنتی غیر قمار بازی در این اختلال منظور شده اند. استفاده از اینترنت برای فعالیت‌های ضروری در کار و کاسبی یا شغل منظور نشده است، این اختلال استفاده تفریحی یا اجتماعی دیگر از اینترنت را نیز شامل نمیشود. همچنین، سایت‌های اینترنتی جنسی نیز منظور شده اند. این اختلال بسته به میزان اختلال در فعالیت‌های عادی، میتواند خفیف، متوسط و یاشدید باشد. افراد مبتلا به این اختلال نه چندان شدید ممکن است نشانه‌های کمتر در زندگی خود داشته باشند. آنهایی که به اختلال اینترنتی شدید مبتلا هستند ساعات بیشتری را صرف کامپیوتر میکنند و روابط یا فرصت‌های شغلی یا تحصیلی شدید تری را از دست میدهند.
بر این اساس و با ملاک قرار دادن DSM، یانگ^[۲۲](۱۹۹۸) بیان کرد که هر فردی که به حداقل پنج نشانه از فهرست زیر جواب مثبت دهد معتاد به اینترنت شناخته میشود.
اشتغال ذهنی در مورد اینترنت (فکر کردن درباره اتصال قبلی به اینترنت و انتظار کشیدن برای تماس مجدد بعدی)
احساس به گذراندن زمان بیشتر در اینترنت برای به دست آوردن میزان رضایت بیشتر از آن
عدم موفقیت در کنترل، توقف یا کم کردن استفاده از اینترنت
به هنگام قطع و یا کم کردن استفاده از اینترنت احساس ناآرامی، افسردگی یا بدخلقی کردن
فرد بیشتر از زمانی که قصد دارد، از اینترنت استفاده می‌کند
فرد به خاطر استفاده از اینترنت، فرصتهای شغلی و روابط اجتماعی مهم خود را از دست میدهد
دروغگویی به اعضای خانواده، روان درمانگر یا افراد دیگر در مورد مدت زمان استفاده از اینترنت