جدول ۳-۱: مقیاس لیکرت پرسشنامه ۹۵
جدول ۳-۲: ضریب پایایی عناصر پرسشنامه ERP 98
جدول ۴-۱: فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب جنسیت ۱۰۵
جدول ۴-۲: فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سابقه کار ۱۰۶
جدول ۴-۳ : فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب تحصیلات ۱۰۸
جدول ۴-۴: فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سمت سازمانی ۱۱۰
جدول ۴-۵: آمارهای توصیفی شاخص های عامل اول ۱۱۲
جدول ۴-۶: آمارهای توصیفی شاخص های عامل دوم ۱۱۴
جدول ۴-۷: آمارهای توصیفی شاخص های عامل سوم ۱۱۵
جدول ۴-۸: آمارهای توصیفی شاخص های عامل چهارم ۱۱۶
جدول ۴-۹: آمارهای توصیفی شاخص های عامل پنجم ۱۱۷
جدول ۴-۱۰: نتایج آزمون کرویت بارتلت وKMO 118
جدول ۴-۱۱: عوامل مؤثر بر استقرار موفقیت آمیز برنامه ریزی منابع سازمان ۱۱۹
جدول ۴-۱۲: اهمیت رتبه ای عوامل تأثیر گذار ۱۲۳
فهرست نمودارها
عنـــوان صفحـــه
نمودار ۴-۱ : فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب جنسیت ۱۰۵
نمودار ۴-۲ : فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سابقه کار ۱۰۷
نمودار ۴-۳ : فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب تحصیلات ۱۰۹
نمودار ۴-۴ : فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سمت سازمانی ۱۱۱
نمودار ۴-۵ : مدل نهایی پژوهش (عوامل مؤثر بر استقرار موفقیت آمیز ERP) 124
فهرست شکل ها
عنـــوان صفحـــه
شکل ۲-۱ : زمینه های مشکل آفرین در سیستم های اطلاعاتی……………………………………………………………………………………….۱۷
شکل ۲-۲ : مدلسازی جریان اطلاعات برای کل سازمان ۱۹

شکل ۲ -۳ : اندازه گیری موفقیت سیستم های اطلاعاتی ۲۵
شکل ۲-۴ :طبقه بندی عوامل کلیدی موفقیت در پیاده سازی موفق پروژه های ERP 32
شکل ۲-۵ : طبقه بندی عوامل بحرانی ERP 36
شکل ۲-۶ : مدل فاکتورهای بحرانی موفقیت با عوامل استراتژیکی و تاکتیکی ۵۳
شکل ۲-۷ : عوامل کلیدی موفقیت ERP 58
شکل ۲-۸ : عوامل بحرانی موفقیت و سطوح ارتباطات ۶۵
شکل ۲-۹ : هرم آموزش ۷۷
شکل ۲-۱۰ : سازمان پروژه ۷۹
شکل ۲-۱۱ : مدل مفهومی پژوهش ۸۸
شکل ۳-۱: مدل پیاز تحقیق ۹۲
شکل ۵-۱ : عوامل کلیدی مؤثر بر استقرار ERP 129
۱-۱مقدمه
در شرایط دائماً در حال تغییر ما نیز باید تغییر نمائیم و گرنه بهای سنگینی بابت عدم تغییر پرداخت خواهیم
کرد (دکتر نوردال، رئیس اتحادیه جهانی علم و بهره وری: پیام مدیریت).
جهانی شدن رقابت سازمانها و شرکت ها جهت عرضه محصولات و خدمات خود، آنها را ناگزیز به پیوستن به بازارهای جهانی کرده است. یکی از ابزارهای مهم فناوری اطلاعات و ارتباطات که نقش مهمی در یکپارچگی اطلاعات در سازمان دارد و از شروط اصلی پیوستن به بازار جهانی است، سیستم های برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP) است. این سیستم هم اکنون به عنوان جدیدترین و مؤثرترین ابزار برنامه ریزی کل منابع سازمان مطرح بوده و شامل یک نظام بهم پیوسته اطلاعاتی، مهندسی و مدیریتی است که همه نیازهای یک سازمان را با نگرشی فرایندی (در جهت نیل به اهداف سازمان و یکپارچه سازی تمام عملیات) برآورده می کند. ERP با یک نگاه متفاوت روند کلیه فعالیتهای شرکتها را از حالت وظیفه گرایی به فرایند محوری تغییر جهت می دهد.
پیاده سازی ERP علاوه بر پر هزینه و وقت گیر بودن با ایجاد تغییرات بنیادین در فرایندها باعث ایجاد تنشهایی در اکثر بخشهای سازمان می شود که اگر سازمان بدون توجه و اطلاع از مشکلات و چالشهایی که هنگام پیاده سازی ERP با آنها مواجه خواهد شد، اقدام به پیاده سازی کند، قطعاً با شکست مواجه خواهد شد.
۱-۲ بیان مسئله
بر اساس برنامه های چهارم و پنجم توسعه، دولت موظف است، نظر به اهمیت نقش دانش و فناوری و مهارت، به عنوان اصلی­ترین عوامل ایجاد ارزش افزوده در اقتصاد نوین، زمینه نوسازی و بازسازی سیاست ها و راهبردهای پژوهشی، فناوری و آموزشی را جهت رفع نیاز های کشور با عنایت به فضای رقابت فزاینده عرصه جهانی فراهم نماید.
پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران) قصد دارد در چارچوب ماموریت سازمانی خود یعنی تحقیقات در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، سیاست های فوق الذکر را در تدوین برنامه های خود مد نظر قرارداده و به یکپارچه سازی اطلاعات در برنامه ریزی منابع سازمانی اقدام کند. زیرا نبود یکپارچگی اطلاعات در سازمان، بخشهای مختلف را تبدیل به جزایری مستقل از هم کرده و نبود توزیع مناسب و یکپارچه اطلاعات بین اجزای مختلف باعث شده است که هر بخشی تنها به بهینه کردن منافع خود بیندیشد. ERP یکی از فناوریهای بسیار پیشرفته برای یکپارچه سازی سیستم های اطلاعاتی در سازمان است، اما سازمانهای مختلف در پیاده سازی آن شکست های قابل توجهی را تجربه کرده اند (سوه، کین و تای یاپ^[۱]، ۲۰۰۲؛ و ریبرز و اسکو^[۲]، ۲۰۰۰). از این رو، دغدغه خاطر مسئولین پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات شناسایی عوامل کلیدی در پیاده سازی موفقیت آمیز آن است تا از شکست احتمالی پروژه اجتناب کنند.
همانگونه که استیوز و پاستور^[۳] (۲۰۰۲) بیان کرده اند با وجود اینکه اجرای ERP مزایای مشهود و غیرمشهودی برای سازمان دارد، اما چگونگی پیاده سازی آن یکی از مسائل کلیدی در مدیریت سازمانهاست. اجرای موفقیت آمیز ERP مستلزم شناسایی عوامل بازدارنده و جلوبرنده است. از این رو، لازم است در استقرار چنین سیستمی بر شرایط وضعی خاص سازمانها متمرکز شویم. استقرار برنامه ریزی منابع سازمانی فرایند بسیار پیچیده ای است که علیرغم تلاش اندیشمندان و پژوهشگران برای شفاف سازی آن (بنگی، شارما و گودلا^[۴]، ۱۹۹۹؛ هولند و لایت^[۵]، ۱۹۹۹؛ هونگ و کیم^[۶]، ۲۰۰۲؛ سامرز و نلسون^[۷]، ۲۰۰۱)، جنبه های مجهول و مبهم آن نیازمند بررسی مجدد است. یکی از این جنبه های مجهول فقدان مدل های بومی و نامشخص بودن عوامل کلیدی تاثیرگذار است. ضروری است با تجمیع تحقیقات صورت گرفته و آزمون آنها در شرایط وضعی سازمانهای دولتی و غیردولتی مدل هایی را احصاء کرد که از برازش بالایی برای تبیین شرایط بومی کشور برخوردار باشد. بنابراین، این تحقیق در پی شناسایی عوامل مؤثر در پیاده سازی موفقیت آمیز ERP در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات است که مسئله اصلی این تحقیق محسوب می­ شود.
۱-۳ ضرورت و اهمیت تحقیق
همه کسب وکارها نیاز اساسی به پردازش عملیات دارند. از این رو، سازمانها سیستم های کاربردی مختلفی را برای وظایف گوناگون ایجاد می­ کنند، اما در اکثر موارد این سیستم های کاربردی به صورت جزیره ای ایجاد می­شوند. ایجاد سیستم های جزیره­ای توسط سازمان­ها به دلایل مختلف قابل توجیه است. یک دلیل این است که سیستم‌ها اغلب از واحدهای وظیفه ­ای سازمان پیروی می‌کردند؛ و هیچ دستورالعمل مدیریتی برای یکپارچه سازی وظایف وجود ندارد. امروزه، متناسب با رقابتی شدن فضای کسب و کار، سیستمی طراحی شده است که تمام عملیات اصلی سازمان­های مختلف را مدیریت کند و این مجموعه نرم‌افزاری به­عنوان بسته‌ برنامه­ ریزی منابع سازمانی (ERP) شناخته می شوند.
هرچند مطالعه در خصوص چگونگی استقرار ERPدر کشورهای صنعتی از دهه گذشته شروع شده است، اما گستره آن با در نظر گرفتن فرهنگ های مختلف در حدی نیست که بتوان به حکم کلی و فراگیر در این خصوص دست یافت. درضمن، در خصوص شناسایی عوامل مؤثر در استقرار ERP در بین نظریه پردازان اختلاف نظر وجود دارد. به عنوان مثال، برادفورد^[۸] (۲۰۰۳) با رویکرد مدیریتی عوامل مؤثر در استقرار ERP را بررسی کرده است، در حالیکه لو و کوانگ^[۹] (۲۰۰۱) بر جنبه های نرم افزاری در استقرار ERP تأکید دارد. بنابراین، تحقیقاتی از این دست می تواند در ترمیم شکاف پژوهشی در خصوص پیاده سازی موفقیت آمیز ERP کارساز باشد.
اکنون که به دلیل شکل گیری فضای اَبَر رقابتی، دستگاه های اجرایی ناچار هستند در مسیر استقرار کسب و کار الکترونیکی حرکت کنند، مطالعه و بررسی در خصوص عوامل مؤثر بر استقرار سازوکارهای مختلف کسب و کار الکترونیکی از جمله برنامه­ ریزی منابع سازمانی (ERP) یک ضرورت اجتناب ناپذیر است تا بتوان برمبنای عوامل تاثیرگذار، سازوکارهای مدیریتی مناسبی را طراحی و بکار گرفت و این امر میزان نیاز به تحقیق در خصوص استقرار موفقیت آمیز ERP را نشان می دهد.
به علت تفاوت در شرایط محیطی کشورهای مختلف، این احتمال را نباید نادیده گرفت که ممکن است تمامی عوامل مؤثر مطرح شده در ادبیات برنامه­ ریزی منابع سازمانی (ERP) در شرایط فرهنگی و اجتماعی بخش دولتی ایران، نقش تعیین کننده ای در استقرار ERP نداشته باشند. بنابراین، یافته­های چنین پژوهش هایی هم از نظر علمی و هم کاربردی قابل توجه است و نمی­ توان پیشاپیش در خصوص سازگاری آن با دیگر یافته های پژوهشی قضاوت کرد زیرا شرایط یک سازمان منحصر به فرد است. از این رو، این احتمال را نباید از نظر دور داشت که یافته های این پژوهش در غنای ادبیات ERP و همچنین راهنمای عملی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات برای برنامه ریزی استقرار بسیار اثر گذار باشد. به طور کلی، در اهمیت این پژوهش همین بس که یافته های آن می تواند در تدوین خط مشی های اداری برای استقرار ERP بسیار کارساز باشد.
۱-۴ اهداف تحقیق