۴- تغییر نقش دولت از حالت دستوری به شکل پیشنهادی.
برای تحقق دولت الکترونیکی و چگونگی اطلاع‌رسانی و ارائه خدمات، مدل‌های مختلفی تاکنون ایجادشده است که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود. [۲]

۱-۱-۲- مدل‌های اطلاع‌رسانی و ارائه خدمات دولت الکترونیک

1. 1. مدل انتشاری: مبنای این مدل، انتشار اطلاعات دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی برای همه اقشار جامعه است تا بر اساس آن بتوانند بهتر تصمیم‌گیری کنند. این مدل به شهروندان کمک می‌کند که بدانند چه خدمات دولتی ارائه می‌شوند و چگونه می‌توان به آن‌ها دسترسی پیدا کرد. همچنین در این مدل، اطلاعات مربوط به اقدامات و عملکرد دولت در اختیار حوزه وسیع‌تری از مردم قرار می‌گیرد.

مزیت این مدل آن است که یک شهروند مطلع بهتر می‌تواند از خدمات ارائه‌شده استفاده کند. استفاده از این مدل وضعیت فقدان اطلاعات که در کشورهای درحال‌توسعه متداول است، را اصلاح می‌کند. از ویژگی‌های اصلی این مدل عبارت‌اند از:

• • قرار دادن قوانین و مقررات دولتی به‌صورت online

• • در دسترس قرار دادن نام، آدرس، پست الکترونیکی و شماره تلفن و فاکس ادارات و سازمان‌های دولتی و اطلاعات خدمات ارائه‌شده توسط آن‌ها به‌صورت online

• • در دسترس قرار دادن اطلاعاتی از قبیل طرح‌ها، بودجه، هزینه و گزارش عملکرد سازمان‌های دولتی به‌صورت online

1. 1. مدل جریان اطلاعات حساس: این مدل مبتنی بر انتشار اطلاعات حساس موردنیاز مخاطبان خاص است. اطلاعات حساس در یک دولت ناکارآمد به سهولت در دسترس قرار نمی‌گیرند. به‌عنوان‌مثال می‌توان اطلاعات مربوط به فساد درباره یک سازمان یا زیرمجموعه‌های آن را به‌صورت online به سازمان‌های بازرسی اطلاع داد و یا اطلاعاتی را در اختیار گروه‌های خاصی قرارداد که معمولاً افشا نمی‌شوند، مانند اطلاعات در مورد اثرات مخرب زیست‌محیطی صنایع مختلف.

1. 1. مدل تحلیل مقایسه‌ای: این مدل برای کشورهای درحال‌توسعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مدل نقاط ضعف و قوت دولت باهم مقایسه شده و جنبه‌های مختلف نقاط ضعف و اثر آن بر مردم بررسی و تحلیل می‌شود. این مقایسه را می‌توان دریک بازه زمانی انجام داد تا بتوان با تحلیل وضعیت گذشته و آینده، میزان اثربخشی را تعیین نمود.

این مدل بر استفاده از ICT برای به دست آوردن اطلاعات در دسترس در حوزه عمومی یا خصوصی و مقایسه آن با مجموعه اطلاعات شناخته‌شده مبتنی است. نتیجه این مقایسه یادگیری و استدلال‌های راهبردی است. در این مدل به‌طور پیوسته بهترین روش‌ها در قلمرو دولت جمع‌ آوری می‌شوند و سپس به‌عنوان معیاری برای ارزیابی سایر روش‌های به کار گرفته‌شده مورداستفاده قرار می‌گیرند.

1. 1. مدل مشارکت عمومی: این مدل یکی از رایج‌ترین مدل‌های دولت الکترونیکی است و به کمک آن می‌توان بر روندهای عمومی تصمیم‌گیری، تأثیر گذاشت. این مدل روی جریان برنامه‌ریزی و هدایت اطلاعات بنا شده است و به ساختن گروه‌های مجازی کمک می‌کند که می‌توانند اقداماتی را در دنیای واقعی انجام دهند. توانایی این مدل در تنوع ایده‌ها، تخصص‌ها و منابع نهفته در جوامع مجازی حاصل از این شبکه‌بندی است.

این مدل قادر است منابع انسانی و اطلاعات را فراتر از مرزهای جغرافیایی، سازمانی و دیوان‌سالاری بسیج کند. بعضی راه‌های به‌کارگیری این مدل به شرح زیر است:

• • • • حمایت از بحث‌های عمومی در مورد مباحثی که از اقبال عمومی بیشتر برخوردارند.

     

    • • ایجاد گروه‌های فشار در مورد مسائل کلیدی برای اینکه تصمیم گیران را مجبور کنند که ملاحظات خود را بیان کنند.

     

    • • انتشار عقاید گروه‌هایی که در تصمیم‌گیری دخیل نیستند به حوزه عمومی.

     

    • • تسهیل مشارکت وسیع‌تر در فرایند تصمیم‌گیری.

     

    • • تشکیل گروه تخصصی در موارد خاصی که اطلاعات متمرکز برای کمک به تصمیم گیران وجود ندارد.

     

     

1. 1. مدل ارائه خدمات به‌صورت تعاملی: این مدل نسبت به مدل قبلی از توانایی بیشتری برخوردار است و امکان مشارکت مستقیم اشخاص در فرآیندهای دولتی را فراهم می‌کند. در این مدل کانال ارتباطی دوطرفه‌ای میان شهروندان و دولت ایجاد می‌شود.

اساساً فناوری اطلاعات و ارتباطات این قابلیت را دارد که هر شخص وارد شبکه دیجیتال شود و ارتباط تعاملی (دوطرفه) برقرار کند. در این مدل از قابلیت‌های ICT برای امور دولت به‌طور کامل استفاده می‌شود و می‌تواند منجر به شفافیت بیشتر فرایند تصمیم‌گیری شود.
بعضی راه‌های به‌کارگیری این مدل به شرح زیر است:

• • برقراری کانال ارتباطی دوطرفه با تصمیم گیران کلیدی.

• • انجام رأی‌گیری الکترونیکی برای انتخاب مسئولانی که می‌بایست با رأی مردم انتخاب شوند.

• • انجام نظرسنجی در مورد موضوعاتی که مورد توجه عمومی هستند.

• • دریافت شکایت، پیشنهاد و گزارش‌های مردمی توسط کارمندان معتمد.

• • برقراری دولت غیرمتمرکز.

• • ارائه خدمات دولتی به‌صورت online از قبیل بیمه، مالیات، تدارکات دولتی، پرداخت و آموزش.