بسیاری از اقلام موجودی به سادگی قابل فروشند وممکن است بخوبی نقش وثیقه را برای وامهای کوتاه مدت بازی کنند. گروهی از اقلام موجودیها نیز از نظر وام دهنده بی ارزش هستند . اساس ارزیابی موجودی ها به عنوان وثیقه ای مناسب برای اعطای وام قابل فروش بودن آنها در بازار است . موجودی کالای در جریان ساخت وثیقه ای مناسب نیست زیرا نمی توان آن را در بازار فروخت(حسینی بنهنگی، ۱۳۷۸).

۲-۲-۳-۵ وام‌هاى کوتاه‌مدت بدون تضمین
بانک‌هاى تجارى سه نوع وام کوتاه‌مدت به شرکت‌ها و مشتریان خود مى‌دهند. این وام‌ها عبارتند از: اعطاء حد اعتبار، اعتبار در حساب جارى و وام‌هاى یک ماهه شرکتى که متقاضى وام کوتاه‌مدت است باید مدارک و اسناد زیر را به بانک تسلیم کند: صورت‌هاى مالى جدید و قدیم، بودجه پیش‌بینى وضعیت نقدینگى و صورت‌هاى مالى تخمینی. مدیر و مسئول اعتبارات بانک با بهره گرفتن از صورت‌هاى مالى شرکت میزان ریسک و بازده آن را حساب مى‌کند(ستارک و توماس^[۱۹]، ۲۰۰۷). بودجه‌هاى نقدى و صورت‌هاى مالى تخمینى نشان مى‌دهند که شرکت چه میزان وام را براى چه مدت زمانى نیاز دارد و بانک مى‌تواند مشخص کند که شرکت چگونه مى‌تواند وام دریافتى را بازپرداخت کند. این‌گونه اطلاعات مالی، نتایجى که مدیر و مسئول دایره اعتبارات به‌دست خواهد آورد و تجزیه و تحلیل‌هائى که او از این بابت مى‌کند، به‌صورت سوابق مشتریان درمى‌آید و بانک مى‌تواند با بهره گرفتن از این اطلاعات تقاضاى وى را مورد مطالعه قرار دهد و در نهایت، نسبت به میزان وام و شرایط و زمان بازپرداخت آن تصمیم بگیرد(چنگ^[۲۰]، ۲۰۰۹)
۲-۲-۳-۶ حد اعتبار
حد اعتبار به‌نوعى قرارداد گفته مى‌شود که بین یک بانک تجارى و شرکتى که متقاضى میزان مشخصى وام براى مدت زمان معینى است بسته شود. طبق این قرارداد، شرکت متقاضى مى‌تواند وام مورد نیاز خود را از بانک بگیرد و ظرف مثلاً یک سال آن را بازپرداخت کند، هیچ برنامه یا جدول زمان‌بندى خاصى در خصوص بازپرداخت وام وجود ندارد. وام‌هائى را که به‌صورت حد اعتبار داده مى‌شود ”قراردادهاى غیررسمی“ مى‌نامند؛ زیرا بانک طبق قرارداد خود را ملزم به دادن وام نمى‌کند و آن را به حفظ یا بهبود وضعیت مالى شرکت در طى سال منوط مى‌کند. در واقع، طبق قرارداد، بانک فقط تمایل خود را براى دادن وام ابراز مى‌دارد. مثلاً اگر بانک از نظر قدرت اعتبارى در وضع نامطلوبى قرار گرفت و احساس کرد که نمى‌تواند وام مورد درخواست مشترى را تأمین کند یا اگر وضع مالى شرکت متقاضى بدتر شد، بانک از دادن وام خوددارى خواهد کرد(عثمانی، ۱۳۸۱). معمولاً وام‌هائى که طبق قرارداد حد اعتبار به شرکت‌ها داده مى‌شود ۱۲ ماهه است و سال به سال تمدید مى‌گردد. موضوع تمدید وام و شرایط جدید تحت برنامه‌اى به اطلاع گیرنده وام مى‌رسد. معمولاً بانک‌هائى که چنین اعتباراتى مى‌دهند توقع دارند که این وام‌ها جنبه فصلى به‌خود بگیرد و شرکت‌ها براى نیازهاى کوتاه‌مدت خود از آنها استفاده کنند. بانک‌ها براى اینکه این نکته را مورد تأکید قرار دهند اصرار مى‌ورزند که شرکت‌ها از این وام‌ها براى مدتى استفاده نکنند. شرکت با قبول این شرط، قدرت و توانائى خود را در بازپرداخت وام به اثبات مى‌رساند(مرادزاده فرد، ۱۳۸۳)
بانک‌هاى تجارى طبق قراردادهائى اعتبارات خاصى به برخى از مشتریان خود مى‌دهند. طبق این نوع قراردادها، شرکت گیرنده وام مى‌تواند در هر زمان تقاضاى وام کند و بانک ملزم به پرداخت آن است. گاهى در مواردى‌که بانک‌ها با کسر و کمبود پول مواجه مى‌شوند مجبور هستند که وجوه مورد نیاز را از جاهاى دیگر قرض و به تعهدات خود عمل کنند(لطفی، ۱۳۸۳). این‌گونه قراردادها براى دوره‌هاى ۱۲ ماهه تا ۶۰ ماهه بسته مى‌شود. اگر قراردادى براى مدت زمانى بیش از ۱۲ ماه بسته شود، احیاناً مستلزم نوعى وثیقه یا تضمین ملکى خواهد بود. در این نوع قرارداد، حداکثر اعتبارى که به یک مشترى داده مى‌شود مشخص مى‌شود. شرکت وام‌گیرنده مى‌تواند به هر میزان که مایل است از حدود اعتبارات خود استفاده کند و هر وقت که براى او میسر بود (در محدوده زمانى تعیین‌شده) وام را بازپرداخت کند. هیچ الزامى که مثلاً براى مدت زمان معینى از اعتبارات خود استفاده نکند وجود ندارد. مثلاً اگر به شرکتى یک اعتبار ۲۴ ماهه داده شده باشد، آن شرکت مى‌تواند در تمام طول مدت مرتباً از این اعتبار استفاده کند. شرکت‌هائى که از این‌گونه اعتبارات یا وام‌ها استفاده مى‌کنند مى‌توانند از آن وجوه براى تأمین نیازهاى فصلی، غیرفصلى یا نیازهاى مربوط به سرمایه در گردش استفاده کنند. مثلاً برخى از شرکت‌ها براى تولید و عرضه یک قلم محصول جدید یا افزایش میزان تولیدات کنونى خود از این نوع وام‌ها استفاده مى‌کنند(دهقانی احمدآبادی، ۱۳۷۷). شرکتى که از این‌گونه وام‌ها استفاده مى‌کند، در واقع، اولین گام را در راه گرفتن وام‌هاى بلندمدت برمى‌دارد. یک شرکت ممکن است براى تأمین وجه براى تکمیل یک طرح سرمایه‌اى از این اعتبارات استفاده کند. پس از اینکه این طرح تکمیل شد، آن شرکت مى‌تواند سهام عادى یا اوراق قرضه بلندمدت انتشار دهد و وجوه حاصل را صرف بازپرداخت آن وام کند. اعتبارات بانکى‌اى را که براى این‌گونه امور (تکمیل واحدهاى جدیدالتأسیس) به مصرف مى‌رسد نوعى ”پُل تأمین مالی“ مى‌نامند. این‌گونه وام‌ها که از نظر تأمین مالى نقش یک پل را ایفاء مى‌کنند، داراى دو مزیت ویژه هستند: اول اینکه شرکت وام‌گیرنده فقط مبلغ مورد نیاز را وام مى‌گیرد و دوم اینکه تا زمانى‌که شرکت به پول احتیاج نداشته باشد وام نمى‌گیرد و از این بابت بهره‌اى نیز نمى‌پردازد. لذا، این استراتژى به شرکت امکان مى‌دهد که از نظر تأمین مالى و گرفتن وام حالت افراط یا تفریط به‌خود نگیرد (کما اینکه در مورد وام‌هاى بلندمدت احیاناً برخى از شرکت‌ها با چنین وضعى مواجه خواهند شد(جهانخانی و عبده تبریزی، ۱۳۷۲).
۲-۲-۳-۷ وام‌هاى یک ماهه
آن دسته از شرکت‌هائى که در بازارهاى پولى حضور فعال دارند براى تأمین نیازهاى مالى خود اوراق تجارى منتشر مى‌کنند. برخى از این اوراق تجارى جانشین وام‌هاى کوتاه‌مدت بانک‌ها شده است. بانک‌هاى تجارى در واکنش نسبت به این جریان اقدام به اعطاء نوعى وام بسیار کوتاه‌مدت کرده‌اند که سررسید آنها ۵ روزه و حداکثر ۳۰ روزه است. نرخ بهره این وام‌ها مشخص و تقریباً ثابت و براساس نرخ جارى بهره در بازار تعیین مى‌شود. متوسط میزان این نوع وام بیشتر از میزان وام کوتاه‌مدتى است که بانک‌ها پرداخت مى‌کنند. شاید چنین تصور شود که این وام‌هاى کوتاه‌مدت رقیب وام‌هاى میان‌مدت هستند، ولى از آنجا که این وام‌ها بسیار کوتاه‌مدت هستند، به هیچ وجه یا ”حد اعتبار“ و ”اعتبار در حساب جاری“ رقابت نخواهند کرد (شباهنگ، ۱۳۸۴).
۲-۲-۴ هزینه تامین مالی
تامین مالی کوتاه مدت می تواند هم بیشترین و هم کمترین هزینه تامین مالی رادر ساختار تامین مالی شرکت تامین نماید. برخی از انواع تامین مالی کوتاه مدت پر هزینه تر از تامین مالی متوسط یا بلند مدت هستند. از سوی دیگر برخی از منابع کوتاه مدت بدون هیچ هزینه ای سرمایه شرکت را تامین می کنند. منابع پرداختنی وتعهدی از این مقوله اند(مومنی، ۱۳۸۹).
۲-۲-۵ عمل نوسانی (چرخشی)
این عمل زمانی رخ می دهد که بدهی های کوتاه مدت پیوسته و به طور مکرر سرمایه لازم را مرحله به مرحله تامین کرده اند. اگر چه تامین مالی کوتاه مدت را باید طبق تعریف، در کمتر از یک سال برگردانند، ولی برخی از منابع تامین مالی هستند که به طورپیوسته و مکرر در گردش هستند. برای مثال، این سرمایه ها را منابع پرداختی تامین می نمایند که ممکن است نسبتاَ ثابت باقی بماند، چون همچنان که تعدادی از صورت حسابها راپرداخت می کنند، صورت حسابهای دیگری را بوجود می آورند(ستارک و توماس، ۲۰۰۷).
۲-۲-۶ عمل تسویه حساب
این عمل زمانی رخ می دهد که بانکهای تجاری یا سایر قرض دهندگان نیاز دارندکه شرکت بدهی کوتاه مدتش را تمام و کمال بپردازد. درست همان طور که تعدادی از منابع را گردش نموده اند و برخی را باید در یک مرحله در سال، تاسقف صفر(۰) کاهش دهند یا تسویه کنند. این عمل اغلب در خواستی از بستانکاری بانک می باشد جایی که عمل تسویه حساب سند و مدرکی را ارائه می کنند که از تامین مالی کوتاه مدت استفاده کرده است تا فقط به نیازهای کوتاه مدت و گردشی (چرخشی) بپردازد(صانعی، ۱۳۸۳).
۲-۲-۷ اهداف تامین مالی کوتاه مدت
شرکت می تواند از منابع کوتاه مدت برای نیل به شماری از اهداف، از جمله تغییر پذیری (انعطاف پذیری) استفاده کند. برخی از شرکتها نیاز های متغییر گسترده ای برای سرمایه گذاری در طی یک چرخه معین (معلوم) معمولاَ یک سال دارند. سرمایه گذاری را ضروری کرده اند تا موجودیها در طی یک دوره سود دهی سرمایه لازم را تامین کنند.سرمایه گذاری کوتاه مدت اجازه می دهد که شرکت سرمایه هایش را با نیازهایش در طی یک دوره سالیانه، فصلی و یا سایر دوره های چرخشی برابر کند.
دومین هدف نیل به سرمایه گذاری کم هزینه می باشد. منابع بی بهره (بی سود)با کاهش نیازهای وام گیرش از منابع سود دار، سرمابه گذاری کم هزینه را برای شرکت فراهم می کنند(پینمن^[۲۱]، ۲۰۰۹).
سومین هدف تامین سرمایه های اضافی می باشد. در برخی از موارد، شرکتی ممکن است قادر به توزیع سَهم متعارفی ( برابری )نباشد و ممکن است صلاحیت وام گیریش از قَرض دهندگان متوسط یا بلند مدت در شُرف نزدیکی باشد (در حال نزدیک شدن باشد). منابع کوتاه مدت ممکن است فقط درآمدی برای افزایش سرمایه های اضافی باشند تا براتهای (صورت موجودیها) دریافت کردنی (قابل وصول) در حد اکثر زمان، سرمایه لازم راتامین کند(مکسیموبی^[۲۲]، ۲۰۰۵).
۲-۲-۸ منابع بی بهره
دو منبع مهم و عمده تامین مالی کوتاه مدت به طور خود به خود از فعالیتهای روزانه شرکت ناشی می گردد و هیچ گونه هزینه منفعتی مرتبط به آنها ندارد. این ها حساب های پرداختنی وتعهدی هستند.
۲-۲-۸-۱ حسابهای پرداختنی
این حسابها را زمانی بوجود می آورند که شرکت مواد خام ،ملزومات ویاکالاها را برای باز فروش بر حسب اعتباربدون امضاء رسید رسمی به واسطه بدهی خریداری می کند. برای اکثر شرکتها، این خرید ها در مورد حساب تصفیه نشده بزرگترین منبع واحد از تامین مالی کوتاه مدت می باشند. حسابهای پرداختنی نشان دهنده نوعی تامین مالی بدون وثیقه می باشند. چون هیچ موجودی (دارایی)معینی را به عنوان وثیقه به جای بدهی گرو نمی گذارند. اگر چه هیچ رسید رسمی را امضاء نکرده اند، اما یک حساب پرداختنی تعهدی اجباری(الزام آور)وقانونی شرکت می باشد. خریدار با پذیرش کالا، موافقت می کند که مبلغ صورت حساب (سیاهه)کار پرداز(متصدی ملزومات)را بر حسب شرایط دادوستدی که کارپرداز آن رامقرر کرده، بپردازد. این تعهدچنان اجباری می باشد که گویی سندی را امضاء کرده اند. تنها مزیت یک رسید در موردی خواهد بود که خریدار دریافت کالا را انکار کرده باشد. وجود یک رسید ضرورت اثبات تحویل کالا را نادیده می گیرد.اکثر معاملات کاری را به صورت حساب تصفیه نشده(باز) طرح کرده اند،اما گاهی اوقات رسیدها را احتیاج دارند در صورتی که فروشنده ای، خریدار را نشناسد ویا اگر شخصیت (خلق وخوی) خریدار مشکوک باشد. فروشها را در حساب تصفیه نشده (باز)با شرایط بستانکاری به زحمت ایجاد کردند؛ در صورت وجودکاهش نقدینگی ؛ومدت کاهش نقدینگی، توام می کنند(جهانخانی و عبده تبریزی، ۱۳۷۲).
۲-۲-۸-۲ منابع تعهدی
این منابع بدهی ها کوتاه مدتی هستندو زمانی ناشی می گردند که خدمات را دریافت کرده اند اما هنوز پرداخت پول صورت نگرفته است.
دو منبع تعهدی عمده واصلی، دستمزدهاومالیاتهای قابل پرداخت می باشند. کارمندان برای مدت یک هفته، دو هفته ویا حتی یک ماه قبل از دریافت فیش حقوقی کار می کنند .حقوقها یا دستمزدها، به اضافه مالیاتهایی که شرکت همراه حقوق آنها می پردازد، نوعی تامین مالی کوتاه مدت بدون وثیقه را از طرف شرکت عرضه می کند.دولت قوانین سخت ودقیقی رادر موردپرداخت مالیاتهای اجتماعی و مالیات بر درآمد مقرر داشته است، برای اینکه به سهولت نمی تواند جمع آوری مالیاتها را انجام دهد. با وجود این، ممکن است تکرر روزهای پرداخت حقوق با افزایش یا کاهش مبلغ (مقدار) تامین مالی از طریق افزایش حقوقها تغییر کند(شباهنگ، ۱۳۸۴).
۲-۲-۹ منابع سود دار بدون وثیقه
یک شرکت پر سود ومنفعت واستوار (ثابت) می تواند از منابع کوتاه مدت به نسبت سود رقابت آمیز، وجوهی را قرض بگیرد. این بخش تعدادی از منابع بی وثیقه، وامهای بهره داررا در بر می گیرد.
۲-۲-۹-۱وامهای بانکی خود پرداز(بی وثیقه)
اکثر وامهای متعارفی بانک تجاری برای یک شرکت، وام کوتاه مدت بی وثیقه می باشد. خود پردازی بدین معناست که بانک، سرمایه ای (وجوهی)را برای حداکثرشغل (دادوستد) چرخشی یا فصلی تا مین کرده است واین وجه را برای سرمایه گذاری کاری استفاده خواهد کرد که برای پرداخت تمام کمال این وام نقدینگی (پول نقد) را ایجاد خواهد کرد(نیکومرام و همکاران، ۱۳۹۰).
مثالی از وام خود پردازی، پولی است که قرض گرفته اند تا سرمایه لازم را برای صورت موجودی هادرست قبل از حداکثر زمان فروشهای فصلی تامین کند.این موجودیها که وام بانک دارد سرمایه لازمش را تامین می نماید. نخست به صورت پول نقد تبدیل خواهند کرد که برای پرداخت تمام کمال این وام از آن استفاده خواهند کرد. معمولاَ وامهای کوتاه مدت بانک را با سود پایه (بهره اولیه) برابر می کنندکه آن را به عنوان تراز گزارشی بهره تعریف کرده اند که در وامهای مربوط به کسب و کار مطالبه کرده اند. این سود پایه با عرضه وتقاضا برای سرمایه های کوتاه مدت تغییرمی کند این بهره اولیه به اضافه قسط میباشد ومرتبه ای را منعکس می کند که یک وام گیرنده بهره برداری یا احتمال زیان مالی بیشتری نسبت به ثروتمند ترین مشتریان بانک دارد. معمولاّ این سود از صفر تا دو یا سه درصد افزایش می یابد. معمولا دارایی شرکتهایی که در معرض خطر بیشتری می باشد برای تامین مالی کوتاه مدت بی وثیقه بانک صلاحیت دار نمی باشد(نراقی، ۱۳۸۱).
معمولاَ سه نوع از وامهای کوتاه مدت بی وثیقه بانک وجود دارد. نخست رسید پرداخت شخصی می باشد: یک بانک تجاری به مشتری پولدار کاسب بازپرداخت یک جایی را همراه سود در پرداخت انفرادی و در وعده معینی معمولاَ ۳۰ تا ۹۰ روز وام خواهد داد. یک قبض، سند رسمی می باشد که آن را امضاء کرده اند و دال براین بدهی می باشد.
نوع دوم از وام گیری بی وثیقه بانک، حد اعتباری است که توافقی بین یک بانک تجاری و یک شرکت می باشد به موجب آن بانک توافق می کند در صورتی که سرمایه اش در دسترس و موجود باشد طبق تقاضا به اندازه مبلغ قرار دادی تامین مالی کوتاه مدت بی وثیقه از آن استفاده نماید. معمولاَ یک حد اعتباری را برای مدت یک سال برقرار کرده اند و میزان بهره را به عنوان سود اولیه به اضافه مقدار درصد ثابت بیان نموده اند. بانکها تمایل دارند حد اعتباری رابسط و گسترش دهند تا به بازرسی مجدد آبرو و اعتبار مشتری که هر بار وام کوچکی را درخواست می کند، نیازی نباشد.
نوع سوم، توافق مدور (متغیر) اعتباری است، که در معنا حد اعتباری تضمینی می باشد یعنی، بانک تضمین می کند که شرکت می تواند تا حد معینی بدون توجه به درجه فشردگی (کم حجمی) پول وام بگیرد. اگر قرار داد (توافق) متغییر اعتباری را برای بیشتر از یکسال چنانکه عمومی و همگانی باشد، مقررکنند، آن یک منبع متوسط از تامین مالی را نسبت به منبع کوتاه مدت ارائه می کند.
مشخصات تامین مالی کوتاه مدت بانک
اغلب شماری از مشخصات را در توافق ها برای تامین مالی کوتاه مدت بی وثیقه بانک مشخص کرده اند. این بخش برخی از این مشخصات را در بر دارد.
-حد اکثر مقدار وام گیری
بانکهای تجاری به دقت بر حد اعتباری نظارت می کنند و حد اکثر میزان معوق وام را مجاز کرده اند . در اصطلاح ممکن است بیشتر از این حداکثر مقدار را در یکسری از وام گیریها قرض بگیرند به شرطی که بدهی های معوق از این حداکثر مقداری که بانک آن را منظور میکند،تجاوز نکند .
-تسویه حساب سالانه
وامهای کوتاه مدت بانک را معمولا” قرار داده اند تا به شرکت به هنگام مواجه با نیازهای گردشی یا فصلی کمک کنند . شرکت باید برای نیازهای طولانی مدتش ،منابع تامین مالی متوسط یا طولانی مدت را به منظور کاهش احتمال خطر مشکلات واریز حساب (تسویه حساب ) بسط وگسترش دهد.
-قواعد محدود سازنده
معمولا” حد اعتباری یا وام بانکی کوتاه مدت قیدوشرطها یا محدودیتهای معینی را به عنوان بخشی از قرارداد در بر می گیرد مثالی را به کار خواهیم برد در مورد محدود سازی صلاحیت شرکتی که فعالیتها یا ساختارش را بدون تصویب بانک تغییر می دهد برای مثال قرارداد وامی ممکن است به بانک این حق را بدهد که هر گونه تغییرات قابل توجه ای در ترکیب سود مندی شرکت را رد کند در صورتی که چنین تغیراتی ممکن است صلاحیت شرکت را برای پرداخت بدهی های کوتاه مدتش سست وضعیف سازد.
محدودیت دوم می تواند به صورت محدودیتهای مالی واقع شود.بانکی ممکن است این حق را داشته باشد که وام گیری های اضافی شرکت از سایر منابع را رد کند.
-موازنه غرامت
این موازنه قید وشرطی برای حفظ بهره مقرر معمولاً ۵ تا ۲۰ درصد ،از میزان وام معوق در یک حساب جاری در بانک وام دهنده ،می باشد. این عمل وام گیرنده را وادار می کند تا مشتری بانک باشد وهمچنین بهاء واقعی وام را برای مشتری افزایش می دهد. (دهقانی احمدآبادی، ۱۳۷۷)
-رسید پرداخت شخصی
رسیدپرداخت شخصی زمانی بوجود می آید که وامی را با بهره در زمان وموعد پرداخت معین اغلب ظرف مدت ۳۰ تا ۹۰ روز برگردانند.یک رسید سندی رسمی می باشد که وام گیرنده به عنوان مدرک وجودبدهی امضاء کرده است .در صورتی که وام را یک بانک ایجاد کرده باشد.حق الزحمه وتوان غرامتی را ممکن است درخواست کند..حق الزحمه ،هزینه ای برای تصویب وام می باشد معمولاً این هزینه را زمانی می پردازند که وام را پذیرفته اند واز نصف (یک دوم) تا کل درصد میزان وام را در بر گرفته اند(کسمتی و مهمنی فراهانی، ۱۳۸۱).
۲-۲-۱۰ منابع کوتاه مدت بی وثیقه بانکی
معمولاً سه منبع غیر بانکی از سرمایه گذاری کوتاه مدت استفاده می گردد،اگر چه آنها برای هر گونه کسب کاری وکاری در دسترس نیستند.