در این بخش ۱۰ تکنیک اساسی ارائه می شود که در فراشناخت درمانی برای تقویت حالت توجه آگاهی انفصالی یا مؤلفه‌ های آن به کار گرفته می شود .

۲-۲-۷-۱-هدایت فراشناختی

هدایت فراشناختی به کاربرد پرسش هایی ساختار یافته برای افزایش تأمل^[۵۹] فراشناختی هنگام رویارویی با محرک یا موقعیت مشکل زا اشاره دارد .

۲-۲-۷-۲-تکلیف تداعی آزاد

در این تکلیف درمانگر از بیمار می‌خواهد که به آرامی بنشیند و به جزر و مد افکار یا خاطرات خود که با هر محرکی به طور خودکار فعال می شود ، نگاه کند . هدف این نیست که بیمار عمدتاًً ‌به این موارد یا خاطرات فکر کند ، بلکه بی اختیار رویدادها و یا فقدان چنین رویدادهایی را در هشیاری نظاره گر باشد . تکلیف به شیوه ی زیر انجام می شود :

” این تکنیک همانند توجه آگاهی انفصالی به شما کمک می‌کند که به شیوه مناسبی با وقایع غیر ارادی و خودکار ذهن تان برخورد کنید . شما با کمک این تکنیک می توانید به شیوه ی جدیدی با این وقایع رفتار کنید . حالا من برای شما یک سری از کلمات را می خوانم و از شما می خواهم به ذهن تان اجازه دهید که آزادانه به هر یک از کلمات پاسخ دهد . نباید آنچه را به ذهنتان می‌رسد تحلیل و یا کنترل کنید ، فقط نگاه کنید که ذهنتان بعد از شنیدن این کلمات چه پاسخی می‌دهد . ممکن است که هیچ فکری به ذهن تان خطور نکند و به جای آن یک تصویر به ذهن تان بیاید . برای ما مهم نیست که چه چیزی اتفاق می افتد . تکلیف شما این است که به طور منفعل و بدون هیچ قضاوتی ، فقط نظاره گر آن اتفاقات باشید . سعی کنید چشم هایتان را ببندید . من حالا می خواهم تعدادی کلمه برای شما بخوانم : سیب ، جشن تولد ، ساحل ، درخت ، دوچرخه ، فصل تابستان ، گل سرخ .

“وقتی که شما ذهن تان را مشاهده می کردید ، چه چیزی را دیدید ؟”

” هدف ما این است که شما این تکنیک را برای افکار و احساست منفی به کار گیرید .

‌بنابرین‏ شما باید فقط به آنچه در ذهن تان اتفاق می افتد ، به دقت نگاه کنید و درباره آن ها هیچ قضاوت و تحلیلی نداشته باشید ” .

۲-۲-۷-۳- تکلیف ببر

این تکنیک برای مراجعین ما فوق العاده جذاب و لذت بخش است . در این تکنیک از مراجعین خواسته می شود برای تجربه ی توجه آگاهی انفصالی به طور منفعلانه و بدون هیچ فعالیت ارادی به جنبه‌های غیر ارادی یک تصویر نگاه کنند . دستورالعمل برای اجرای این تکلیف به شیوه زیر می‌باشد :

برای اینکه توجه آگاهی انفصالی را تجربه کنید و از ملزومات اجرای آن اگاه شوید ، می خواهم یک تمرین را به شما معرفی کنم . ما این تمرین را تکلیف ببر می نمایم . اجازه بدهید آن را انجام دهیم : چشم هاتان را ببندید و تصویری از ببر را در ذهن تان مجسم کنید . تلاش نکنید این تصویر را تغییر دهید . فقط به تصویر و رفتارهای ببر دقت کنید . ببر ممکن است حرکت کند ، ولی نباید شما آن را به حرکت وادارید . ببر ممکن است چشمک بزند ، ولی شما نباید آن را وادار به چشمک زدن کنید . ببر ممکن است دمش را تکان دهد ، ولی شما آن را وادر ‌به این کار نکنید . شما نباید هیچ کاری انجام دهید ، بلکه فقط باید به تصویر نگاه کنید ، آگاه می بینید چطور این ببر فقط یک فکر در ذهن شما است و از شما جدا است و رفتارهای خاص خودش را دارد.”

در ادامه تمرین ، درمانگر از بیمار سوالاتی درباره حرکت ببر و نحوه تغییر تصویر می پرسد : ” آیا ببر خودش حرکت کرد یا شما او را وادر به حرکت کردید ؟” وقتی که بیمار این حرکت را به صورت خود به خودی تجربه می‌کند ، مطمئن می شوم که بیمار می‌تواند توجه آگاهی انفصالی را اجرا کند . در پایان درمانگر از بیمار می‌خواهد این فرایند را برای افکار خوایند منفی نیز به کار گیرد

۲-۲-۷-۴- آزمایش سرکوب – ضد سرکوب

وقتی که بیمار هزینه زیادی را برای کنترل و اجتناب از افکار خاصی صرف می‌کند و اشتباهاً آن ها را برابر با مفهوم توجه آگاهی انفصالی تلقی می‌کند . آزامیش سرکوب – ضد سرکوب از اهمیت بسزایی برخوردار می شود . در این موارد خیلی مهم است که درمانگر بین سرکوب و توجه آگاهی انفصالی تمایز قائل شود و به بیمار کمک کند تا سو تعبیرها و استفاده های نابجایش درباره توجه آگاهی انفصالی را به حداقل برساند . این تکنیک شامل دوره ی کوتاه از تلاش برای سرکوب یک فکر خاص و مقایسه این وضعیت با پیامدهای یک دوره آگاهی از افکار می‌باشد

۲-۲-۷-۵- استعاره ابرهای در حال گذر

این تکنیک به شیوه های متعدد قابل اجرا است ، در بعضی از نسخه های این تکنیک ، از افراد درخواست می شود که برای پاسخ به افکارشان از تصاویر ذهنی استفاده کنند : افکارشان را به صورت نوشته هایی بر روی ابرها تصور کنند و به آن ها اجازه دهند که در عرض آسمان شناور شوند . البته ، در این تکنیک با افکار درگیر می‌شویم و آن ها را تغییر می‌دهیم ، ‌بنابرین‏ نمی تواند یک مصداق کامل از توجه آگاهی انفصالی باشد . یکی دیگر از نسخه های این تکنیک ، استفاده از ابرها به عنوان استعاره برای اجرای تجربه توجه آگاهی انفصالی می‌باشد که در مقایسه با سایر نسخه ها از برتری خاصی برخوردار است . در زیر مثالی از آن ارائه شده است :

” یکی دیگر از روش ها برای به دست آوردن مهارت توجه آگاهی انفصالی ، تشبیه کردن افکار به ابرهایی است که در آسمان در حال حرکتند . ابرها بخشی از سیستم خود تنظیمی جوی کره زمین هستند و کنترل کردن آن ها امری غیر ممکن و غیر ضروری است . افکار و احساس های شما نیز مانند این ابرها هستند که شما باید به آن ها اجازه دهید در ذهن تان حرکت کنند ، فضای ذهن شما را اشتغال کنند و بعد از طی کردم این مسیر از فضای ذهن تان خارج می‌شوند”.

۲-۲-۷-۶- استعاره کودک بازیگوش

این استعاره به بیمار کمک می‌کند به راحتی بتواند بین اثرات درگیری فعال با افکار و آگاهی انفصالی (ذهن آگاهی) تفاوت قائل شود . درمانگر دستورالعمل های لازم را به شرح زیر در اختیار بیمار قرار می‌دهد :

” شما می توانید چنین تصور کنید که اجرای آگاهی انفصالی شبیه به روشی که شما با یک کودک رفتار می کنید . شما بدرفتاری های یک کودک را در یک فروشگاه چگونه مدیریت می کنید ؟ ممکن است که کودک را به شدت زیر نظر داشته باشید و رفتارهای او را به طور فعالانه کنترل کنید . اما اگر بچه این جلب توجه را دوست داشته باشد ، این پاسخ می‌تواند مشکل ساز شود . ‌بنابرین‏ بهتر است که فعالانه با کودک برخورد نکنیم و به صورت منعل و بدون انجام هیچ کاری نظاره گر او باشیم . “افکار و باورهای منفی شبیه به کودک هستند . اگر بیش از حد به آن ها توجه کنید ، اگر آن ها را کنترل یا تنبیه کنید ، احتمالاً بدرفتاری های آن ها افزایش خواهد یابد . ‌بنابرین‏ بهتر است از هر گونه تلاش برای کنترل یا برخورد فعالانه با آن ها دست بردارید و فقط نظاره گر فعالیت آن ها باشید . در حین انجام این عمل ، سعی کنید که از حضور خودتان به عنوان یک مشاهده گر ، آگاه باشید .”

۲-۲-۷- ۷-استعاره مسافر قطار

این تکنیک شکل دیگری از تکنیک استعاره ابر است که توضیح دادیم . در این تکینک درمانگر از بیمار می‌خواهد با افکار مزاحم و احساساتش مثل یک قطار تندرو برخورد کند که به سرعت از ایستگاه می گذرند .