منبع: محاسبات تحقیق
بروز یک شوک مثبت تکنولوژی سبب انحراف مثبت سرمایه ­گذاری، موجودی سرمایه و تولید کل از روند ایستای بلندمدت­شان می­ شود و تعدیل این اثر به حدود ده دوره زمانی در آینده نیاز دارد. از طرفی، شوک تکنولوژی، واکنش مثبت صادرات و واکنش منفی واردات و در نتیجه بهبود وضعیت تراز تجاری را در پی دارد. مخارج دولت و مصرف نیز به شوک مثبت تکنولوژی واکنش مثبت نشان داده و از وضعیت تعادلی خود در جهت مثبت منحرف می­شوند و با گذشت پنج دوره زمانی اثر این شوک را تعدیل می­ کنند. هزینه نهایی نیز مطابق با انتظارات به شوک مثبت تکنولوژی واکنش منفی نشان می­دهد و پس از پنج دوره به وضعیت ایستای بلند مدت خود باز می­گردد.
در ادامه این بخش توابع ضربه-واکنش متغیرهای عمده درون‌زای مدل به شوک­ قیمت نفت ارائه می­گردد. نمودار (۶-۶) توابع ضربه-واکنش متغیرهای درون­زای مدل به شوک قیمت نفت را نشان می­دهد.
نمودار ۶- ۶. توابع ضربه-واکنش شوک قیمت نفت

منبع: محاسبات تحقیق
بر پایه نمودارهای ضربه-واکنش، شوک مثبت قیمت نفت سبب ایجاد انحراف مثبت دارایی­ های خارجی و سطح نگهداری اوراق مشارکت توسط بانک مرکزی از سطح تعادلی بلند­مدت می­گردد. به دنبال آن، حجم پول از وضعیت تعادلی­اش انحراف مثبت پیدا می­ کند و با گذشت حدود پانزده دوره این متغیر به وضعیت تعادلی خود باز می­گردد. در توضیح این نتایج می­توان بیان نمود که با افزایش قیمت نفت در نتیجه بروز یک شوک مثبت نفتی، میزان درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت خام افزایش پیدا می­ کند. تزریق این درآمدهای ارزی به اقتصاد نیاز به تامین معادل ریالی آن توسط بانک مرکزی دارد. در نتیجه این عملیات، میزان دارایی­ های خارجی بانک مرکزی و حجم پول افزایش می­یابد. از سوی دیگر، بانک مرکزی به منظور انجام عملیات خنثی­سازی اقدام به فروش اوراق مشارکت می­نماید و در نتیجه آن سطح اوراق مشارکت نگهداری شده توسط مردم افزایش می­یابد. از طرف دیگر، مخارج دولت به شوک قیمت نفت واکنش مثبت از خود نشان می­دهد و از وضعیت ایستا منحرف می­ شود و همچنین درآمدهای مالیاتی دولت افزایش پیدا می­ کند. از آنجا که درآمدهای مالیاتی تابعی از تولید کل است، دستیابی به چنین نتیجه­ای کاملاً مورد انتظار است، زیرا بر اساس توابع ضربه- واکنش سرمایه ­گذاری و تولید به شوک مثبت قیمت نفت واکنش مثبت نشان می­ دهند. توابع ضربه-واکنش نشان می­دهد که با بروز شوک مثبت قیمت نفت، هزینه نهایی تولید و تورم در جهت مثبت از وضعیت ایستای خود منحرف می­شوند و به ترتیب با گذشت پنج و ده دوره زمانی اثر این شوک بر این دو متغیر تخلیه می­گردد و به پایداری می­رسند. مصرف نیز به شوک قیمت نفت واکنش مثبت از خود نشان می­دهد و تعدیل اثر این شوک حدود ده دوره زمانی به طول می­انجامد. هم چنان که قبلاً اشاره گردید، یک شوک مثبت قیمت نفت منجر به انحراف مثبت سرمایه ­گذاری، موجودی سرمایه و تولید کل از وضعیت تعادلی­شان می­گردد. تعدیل اثر این شوک بر تولید با گذشت تنها دو دوره کاملاً تخلیه می­گردد ولی بازگشت متغیرهای سرمایه ­گذاری و موجودی سرمایه به سطح ایستای بلندمدت بیش از پانزده دوره زمانی به طول می­انجامد و از آن پس این متغیرها به سمت وضعیت تعادلی خود همگرا می­شوند؛ و در نهایت نرخ حقیقی ارز نیز به دنبال بروز شوک مثبت نفتی کاهش پیدا می­ کند. این امر نشان دهنده افزایش قدرت خرید یک واحد پول داخلی در مقابل یک واحد پول خارجی است.
در ادامه به بررسی و تجزیه و تحلیل شوک­های مارک آپ قیمت کالاهای داخلی و صادراتی در قالب توابع ضربه-واکنش (۶-۷) و (۶-۸) پرداخته شده است. در نمودارهای (۶-۷) توابع ضربه-واکنش شوک مارک آپ قیمت کالاهای داخلی ارائه شده است.
نمودار ۶- ۷. توابع ضربه-واکنش شوک مارک آپ قیمت کالاهای داخلی

منبع: محاسبات تحقیق
هم چنان که ملاحظه می­گردد، توابع ضربه-واکنش بدست آمده از برآورد مدل برای داده ­های واقعی از اقتصاد ایران نشان می­دهد که بروز یک شوک مثبت مارک آپ قیمت کالاهای داخلی سبب انحراف مثبت قیمت­ها از وضعیت تعادلی می­گردد و تورم ایجاد می­ کند. این اثر طی کمتر از پنج دوره به طور کامل تعدیل می­گردد. مصرف داخلی به شوک مارک آپ داخلی واکنش منفی از خود نشان می­دهد که به سبب کاهش قدرت خرید عاملان فردی به دنبال بروز تورم ناشی از شوک مارک آپ است. هزینه نهایی دارای ارتباط معکوس با شوک مارک آپ قیمت کالاهای داخلی است، به­ نحوی­ که یک شوک مثبت مارک آپ قیمت کالاهای داخلی سبب ایجاد انحراف منفی هزینه نهایی از روند ایستای بلندمدتش می­ شود ولی تعدیل این اثر سریع شکل گرفته و از آن پس هزینه نهایی به وضعیت پایدارش باز می­گردد. سرمایه ­گذاری، سرمایه و تولید تأثیر مثبت از شوک مارک آپ قیمت کالاهای داخلی می­پذیرند و تعدیل اثر این شوک بر این سه متغیر کوتاه­مدت است. در واقع شوک مثبت مارک آپ تولید کنندگان را به انجام سرمایه ­گذاری بیشتر و در نتیجه تولید بیشتر ترغیب می­نماید. همچنین سرمایه ­گذاری بیشتر سبب افزایش سطح موجودی سرمایه می­گردد. از سوی دیگر، بر پایه مطالعات مارک آپ برابر با معکوس سهم نیروی کار از تولید است و لذا بروز یک شوک مثبت مارک آپ به معنای کاهش سهم نیروی کار از تولید و در مقابل افزایش سهم سرمایه از تولید می­گردد که این مسئله نیز نتیجه حاصل شده را توجیه می نماید. از طرفی دیگر با بروز یک شوک قیمت مارک آپ قیمت کالاهای داخلی، واردات و صادرات از روند تعادلی خود انحراف مثبت پیدا می­ کنند و اثر آن با گذشت حدود پنج دوره زمانی تخلیه می­گردد. در واقع، با بروز شوک مارک آپ قیمت کالاهای داخلی، قدرت خرید مصرف­ کنندگان داخلی کاهش می­یابد و تولیدکنندگان در جستجوی بازار فروش محصولات خود هستند و نتیجه این رخداد افزایش صادرات است. همچنین واردات کالاهای ارزان خارجی نیز جهت تامین نیاز داخلی در نتیجه شوک مارک آپ داخلی افزایش پیدا می نماید.

مجموعه توابع ضربه-واکنش ارائه شده در نمودار (۶-۸)، واکنش متغیرهای عمده کلان را به شوک مارک آپ قیمت کالاهای صادراتی به نمایش می­ گذارد.
بر پایه این نمودارها، شوک مثبت مارک آپ قیمت کالاهای صادراتی، سبب ایجاد انحراف منفی در هزینه نهایی تولید این کالاها می­گردد که بر اساس ارتباط تئوریک منفی بین مارک آپ و هزینه نهایی کاملاً مورد انتظار است. از طرفی با بروز شوک مارک آپ قیمت کالاهای صادراتی، سرمایه ­گذاری، تولید، واردات و صادرات از وضعیت تعادلی خود انحراف منفی پیدا نموده و با گذشت کمتر از پنج دوره به وضعیت تعادلی خود بر می­گردند. مصرف به شوک مارک آپ قیمت کالاهای صادراتی واکنش مثبت نشان می­دهد و با گذشت چهار دوره اثر این شوک را کاملاً تخلیه می­نماید.
نمودار ۶- ۸. توابع ضربه-واکنش شوک مارک آپ قیمت کالاهای صادراتی

منبع: محاسبات تحقیق
به طور کلی نتایج حاصل از تحلیل توابع ضربه-واکنش مدل برآورد شده برای داده ­های واقعی از اقتصاد ایران طی دوره زمانی ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۹ مشابه با نتایجی است که از شبیه­سازی مدل بدست آمده است.
۶-۵- خلاصه و جمع­بندی
در این فصل، مدل طراحی شده DSGE با بهره گرفتن از داده ­های واقعی از اقتصاد ایران طی دوره زمانی ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۹ با بهره گرفتن از روش اقتصادسنجی بیزی، برآورد گردید و اعتبار نتایج حاصل مورد آزمون قرار گرفت. جهت بررسی شوک­ها از توابع ضربه-واکنش شوک­ها استفاده شد. مهم‌ترین و خلاصه نتایج این فصل از تحقیق به شرح زیر است.

• در ابتدای مرحله تخمین، میانگین توزیع پیشین پارامترها برابر با مقادیر کالیبره شده و اخذ شده از سایر مطالعات داخلی و خارجی قرار گرفته است.

• نمودارهای توزیع پسین پارامترها فرمی متقارن و هموار دارد که بیانگر انتخاب مناسب توزیع پارامترهاست.

• بر پایه معیارهای بروک و گلمن (۱۹۹۸) در روند تولید داده ­های تصادفی همگرایی مشهود است.

• توابع ضربه-واکنش حاصل از مدل برآورد شده برای شوک­ قیمت نفت، شوک تکنولوژی و همچنین شوک­های مارک آپ نتایج مشابه با توابع ضربه-واکنش حاصل از شبیه­سازی و مقداردهی مدل بدست می­ دهند به نحوی که بر پایه این توابع چند نتیجه مهم زیر بدست می‌آید.

• سیاست‌های پولی و مالی در ایران بر پایه درآمدهای حاصل از فروش نفت شکل می­گیرند. به عبارتی دیگر شوک­های مثبت قیمت نفت با افزایش میزان دلارهای نفتی و سرریز شدن این درآمدهای ارزی به اقتصاد داخل سبب افزایش پایه پولی از کانال افزایش حجم دارایی­ های خارجی بانک مرکزی می­گردد که این به نوبه خود با افزایش پایه پولی سبب افزایش نقدینگی و تورم شده است. همچنین شوک­ قیمت نفت سبب افزایش میزان اوراق مشارکت نگهداری شده توسط مردم می­گردد که این مسئله هم چنان که گفته شد در نتیجه انجام عملیات خنثی­سازی بانک مرکزی است. از سوی دیگر معادل ریالی ارزهای حاصل از فروش نفت در قالب مخارج دولت به اقتصاد داخل تزریق می­ شود و بنابراین سیاست­های مالی نیز که بخش عمده آن بر پایه مخارج دولت شکل می­گیرد بر پایه همین شوک­های اتفاق افتاده در قیمت نفت شکل می­گیرد.

• شوک­ قیمت نفت ضمن ایجاد انحراف مثبت سرمایه ­گذاری و موجودی سرمایه اقتصاد، سبب ایجاد انحراف مثبت و کوتاه­مدت در تولید کل می­ شود ولی این اثر کوتاه­مدت است و سریعاً تخلیه می­گردد. در نتیجه افزایش سرمایه ­گذاری و تولید کل، درآمدهای مالیاتی دولت نیز که خود تابعی از درآمد کل اقتصاد است، افزایش پیدا می­ کند.

• نرخ واقعی ارز به شوک قیمت نفت واکنش منفی نشان می­دهد و از وضعیت تعادلی خود در جهت منفی منحرف می­ شود و فرایند تخلیه اثر این شوک زمان بر است.

فصل هفتم
خلاصه و نتیجه ­گیری