۲-۴- نرخ بازده مورد نیاز^[۳]۱
حداقل نرخ بازدهی که یک سرمایه گذار با توجه به ریسکی که از سرمایه گذاری متحمل می شود نیاز دارد تا بگوید که سرمایه گذاری ارزشمند است را نرخ بازده مورد نیاز می گویند که عبارت است از :
صرف ریسک + نرخ بازده بدون ریسک = نرخ بازده مورد نیاز
نرخ بازده مورد انتظار می تواند برابر یا مخالف نرخ بازده مورد نیاز باشد. اگر نرخ مورد انتظار بالاتر از نرخ بازده مورد نیاز باشد سرمایه گذاری می تواند سودمند تلقی شود و در غیر این صورت سرمایه گذاری سودمند نیست. ( همان ماخذ )
اصولاً بازده مورد نیاز از سه جزء به شرح زیر تشکیل می شود:
۱- نرخ بازده حقیقی
۲- عامل تورم پیش بینی شده
۳- صرف ریسک
نرخ بازده حقیقی، بازدهی است که سرمایه گذاران صرف نظر از تورم و ریسک متقبله مایل به دریافت آن می باشند تا پول خود را برای مدتی معین به دیگران واگذار نمایند. با افزودن نرخ تورم پیش بینی شده به نرخ بازده حقیقی، نرخ بازده مورد نیاز قبل از در نظر گرفتن ریسک یا نرخ بازده بدون ریسک به دست می آید. نرخ بازده بدون ریسک از طریق فرمول زیر محاسبه می شود:

۱-(نرخ تورم مورد انتظار+۱) (نرخ بازده حقیقی+۱)= نرخ بازده بدون ریسک
نرخ حقیقی و نرخ تورم در طول زمان ممکن است دچار تغییر شوند لذا نرخ بازده بدون ریسک نیز تغییر خواهد نمود. صرف ریسک نیز بسته به نوع سرمایه گذاری و دیدگاه سرمایه گذاری قابل تغییر است. صرف ریسک عبارت است از بازده ای که سرمایه گذار انتظار دارد علاوه بر نرخ بازده بدون ریسک بدست آورد ( انواری رستمی و همکاران، ۱۳۸۳ ).
۲-۵- بازده سرمایه گذاری
با توجه به اینکه نمی دانیم چه چیزی در آینده واقع خواهد شد، سرمایه گذاران قادر نخواهند بود که الگوی مصرف خود را با اطمینان مشخص کنند. زیرا که بازده های یک سرمایه گذاری و زمان بندی چنین بازده هایی نامعلوم است، بنابراین فقدان شرایط مطمئن و مشخص، باید با بازده منتظره بالاتر به نحوی جبران شود. اما چه چیزی بازدۀ سهام عادی را شکل می دهد؟ در نگهداری سهام به مدت یکسال، منافع شامل سود سهام نقدی است که در طول سال پرداخت شده به اضافۀ هر تغییر در قیمت بازار و یا منافع سرمایه ای در پایان سال، خواهد بود. به بیان دیگر بازده یک سالۀ سهام عبارت است از:
عبارت داخل پرانتز شامل هرگونه سود (زیان) سرمایه ای است که در طول یک سال حاصل می شود.
( دستگیر، ۱۳۹۲، صص۴۳-۵ ).
بازده سرمایه گذاری به دو نوع بازده به شرح زیر قابل تقسیم است و با بهره گرفتن از جریانات نقدی مثبت یا منفی اندازه گیری می شود.
-۱بازده واقعی^[۴]
-۲بازده مورد انتظار^[۵]
۲-۶- بازده واقعی
بازده واقعی مربوط به گذشته است و بدست آوردن آن نسبت به بازده مورد انتظار آسان تر است. در محاسبه بازده واقعی داده ها، داده ها تاریخی هستند و ما نسبت به وقوع آنها مطمئن هستیم در حالی که تعیین بازده مورد انتظار روی هم رفته یک فعالیت مشکل است زیرا ما با آینده سر و کار داریم و آینده نامطمئن است. بازده واقعی از طریق رابطه بالا و یا رابطه زیر که گویای همان رابطه است بدست می آید:
در رابطه بالا:
r_t : بیانگر نرخ بازده واقعی در دوره t ؛
V_t: بیانگر ارزش دارایی (قیمت سهام) در زمان t ؛
V_t-1: بیانگر ارزش دارایی (قیمت سهام) در زمان t-1 ؛
CF_t: بیانگر جریان نقدی سرمایه گذاری در طول دوره t-1 تا t می باشد.
در مباحث مالی ما اغلب بازده را در طول یک سال محاسبه می کنیم و اگر دوره کمتر یا بیشتر از یک سال باشد ما معمولاً این دوره را تبدیل به سال می کنیم.
۲-۷- بازده مورد انتظار
بازده مورد انتظار بازده ای است که بیشترین احتمال وقوع آن می رود و بوسیله جریانات نقدی مورد انتظار آینده اندازه گیری می شود. بازده مورد انتظار عبارت است از بهترین تخمین سرمایه گذاران از بازده آینده سرمایه گذاری.
علاوه بر تعریف بالا، بازده مورد انتظار به صورت زیر نیز تعریف می شود:
متوسط موزون بازده های موجود به طوریکه وزن هر بازده همان احتمال وقوع آن بازده باشد و جمع احتمالات برابر یک شود. رابطه ریاضی آن نیز به صورت زیر است:
E( r ) = r₁P ( r₁ ) + r₂P ( r₂ ) + … + r_iP ( r_i ) + … + r_nP ( r_n )
در رابطه بالا:
r _i : بیانگر نرخ بازده امکان پذیر؛
Pr_i : بیانگر احتمال وقوع بازده I و
n : بیانگر تعداد بازده های ممکن می باشد. ( همان ماخذ )
برای محاسبه بازده مورد انتظار از مدل های متفاوتی استفاده می شود. محققان مالی و سرمایه گذاری با توجه به شرایط خاص، مدل های خاصی را توصیه کرده اند. از عمده ترین و مهم ترین مدل های محاسبه بازده مورد انتظار می توان به مدل های زیر اشاره نمود:
- مدل بازده تعدیل شده بازار^[۶]
- مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای^[۷]
- مدل بازار^[۸]
طبق مدل بازده تعدیل شده بازار فرض می شود که بازده مورد انتظار برای تمام اوراق بهادار مشابه است
بازده هر ورقه بهادار مشابه بازده بازار است. به بیان دیگر:
E ( R_j ) = E ( R_m )
که در این رابطه:
E ( R_j ) : بازده مورد انتظار و E ( R_m ) : بازده بازار می باشد.
بازده بازار نیز در این مدل به صورت زیر محاسبه میشود:
که I₀ شاخص کل قیمت بازار در ابتدای سال و I₁ شاخص کل قیمت بازار در پایان سال می باشد. در مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای (CAPM) بازده مورد انتظار با بهره گرفتن از رابطه زیر محاسبه می گردد:
E ( R_j ) = i + ( R_m – i )
که در آن:
i : نرخ بازده بدون ریسک؛