جدول ۲-۳- نمونه ای از جداول مربوط به سطح سرویس، برای مسر بزرگراهی و سرعت طرح ۷۰ مایل درساعت

مواردی از قبیل ظرفیت، حجم ترافیک و سطح سرویس که در این قسمت به طور خلاصه مطرح گردیدند، ازجمله مباحث مفصل و مهم مهندسی ترافیک می باشند.
◄ فاکتوریا ضریب ساعت اوج (PHF)
بنابرتعریف نسبت حجم واقعی ترافیک در ساععت اوج به حداکثر حجم ترافیک در ساعت اوج را فاکتور یا ضریب ساعت اوج می نامند.ضریب ساختمان اوج مقیاسی برای اندازه گیری تغییرات کوتاه مدت تقاضای ترافیکی می باشد.همانطور که تعداد زمان های پیک برای شهرهای مختلف متفاوت است، مدت زمان پیکها نیز متفاوت می بادش. مدت زمان پیکها بسته به وسعت و جمعیت شهر معمولا بین ۵ تا ۱۵ دقیقه متغییر می باشد.در شهرهای بزرگ معمولا مدت زمان پیکها چیزی بین ۱۰ الی ۱۵ دقیقه می باشد.
با توجه به این مسئله برای خیابان ها را با در نظر گرفتن ۴ پرید ۱۵ دقیقه ای و برای اتوبان ها و بزرگراه ها، با در نظر گرفتن ۶ پرید ۱۰ دقیقه ای محاسبه می نماید.بنابراین اگر بخواهیم رابطه مربوط به (PHF) را برای خیابانها بنویسیم به صورت زیرخواهیم نوشت:

که در آن :
PHF = فاکتور یا ضریب ساعت اوج
V= حجم ترافیک واقعی در ساعت اوج
V₁₅ = حجم ترافیک در ۱۵ دقیقه ای از ساعت اوج که دارای بیشترین حجم می باشد.
◄ سرعت
سرعت از جمله پارامترهای اساسی و مهم در مهندسی ترافیک می باشد.در طرح هندسی جاده ها و معابر در مواردی چون تعیین شعاع مناسب برای قوسها، درصد شیبها، مسافت دید و…سرعت نقش تعیین کنندهای داشته ویکی از عوامل ضروری به شمار می رود.به همین صورت در مهندسی ترافیک(علی الخصوص در مدیریت ترافیک) نیز بررسی سرعت وسایل نقلیه در مواردی از قبیل نصب علائم لازم در نقاط و محلهای مناسب، تعیین حداکثر سرعت وسایل نقلیه در معابر مختلف و…. حائز اهمیت و ضروری می باشد.
چون در مهندسی ترافیک، اندازه گیری سرعت دارای اهداف و منظورهای مختلفی می باشد، در حالات مختلف، تعاریف گوناگونی برای سرعت ارائه شده وبه کاربرده می شود. در واقع در هر حالت تعریف ارائه شده جنبه بخصوصی از سرعت را مدنظر قرار می دهد. به همین جهت تعاریف مربوط به سرعت نقطه ای، سرعت حرکت، سرعت سفر، سرعت طرح، سرعت عملی، هریک بیانگر مفهوم سرعت براساس هدف ومنظور مورد نظر می باشند. به عنوان مثال، اگرهدف ازاندازه گیری سرعت، بررسی تصادف باشد، سرعت نقطه ای یا سرعت لحظه ای وسیله یا وسایل نقلیه تعیین خواهد گردید. اما اگر مقصود تعیین سرعت وسایل نقلیه بین دو نقطه مشخص بدون در نظر گرفتن زمان های توقف وسایل نقلیه بین دو نقطه مذکور باشد.در این حالت سرعت حرکت اندازه گیری می شود.البته تعاریف متفاوت دیگری نیز برای سرعت وجود دارد که بیشتر جبنه آماری داشته و معمولا با مراجعه به منحنی توزیع فراوانی، مقادیرآنها تعیین می گردد.سرعت میانه (سرعتی است که ۵۰ درصد تعداد وسایل نقلیه با سرعتی کمتر از آن و ۵۰ درصد دیگر با سرعتی بیشتراز آن حرکت می کنند.) و سرعت نمونه (سرعتی است که دارای حداکثر فراوانی می باشد). مواردی از این قبیل هستند.
● میانگین زمانی سرعت(TMS)
اطلاعات حاصل از مطالعات سرعت نقطه ای در فواصل زمانی، توزیع سرعت در زمان را نشان می دهد و مقدار متوسط این نوع از سرعت ها که همان میانگین ریاضی سرعت ها می باشد، به میانگین زمانی سرعتها (TMS) معروف می باشد.
● میانگین فضایی یا مکانی سرعت(SMS)
اطلاعات حواصل از مطالعات سرعت در طول قسمتی از یک راه، توزیع سرعت در فضا (در مسافت)را نشان می دهد و سرعت متوسط بدست آمده در این حالت، میانگین فضایی یا مکانی سرعت ها (SMS) یا همان میانگین سرعتها در مسافت، نامیده می شود.
● عواملی که موجب تغییرات سرعت می شوند.
متغییرها و عوامل متعددی ممکن است برروی سرعت تاثیرگذارباشند، برخی از این متغییرها عبارتند از :
۱ – جنسیت و خصوصیت راننده (زن یا مرد بودن او)، سن او، متاهل بودن یا نبودن او، محل سکونت او(داخل شهری یا خارج شهری) وجود سرنشینان دیگردر وسیله نقلیه و تعداد آنها (رانندگی به صورت تنها و بدون همراه متوسط سرعت را بالا می برد) طول مسیری که راننده طی می نماید نیز بر سرعت تاثیر می گذارد.(مسافت سفرموجب افزایش سرعت می گردد.)
۲- وسیله نقلیه، نوع، وزن، عمر، قدرت و توان موتور آن
۳- جاده و مسیر سفرشامل: موقعیت جغرافیایی(منطقه پست، تپه ماهور، ویا کوهستانی، وجود قوانین منطقه ای درایالتهای مختلف) نوع قوسها و شیبها، طول شیب ها، مسافت دید(هرچه فاصله دیدایمنی کمتر باشد، سرعت نیز کمتر خواهد بود.)، موقعیت و تعداد خطوط عبور وسایل نقلیه، نوع روسازی، وجود موانع در کنار جاده، تعداد و فاصله بین تقاطع ها، میزان توسعه ونوع کاربری های اطراف.
۴- ترافیک عبوری از مسیر، حجم، دانسیته یا چگالی، سبقتها، دسترسیها، وسایل کنترل ترافیک مورد استفاده، مقررات مربوط به سرعتها.
۵- شرایط محیطی شامل زمان(ساعت- روز- ماه- فصل) شرایط جوی و آب وهوای منطقه.
■ بررسی روابط بین سرعت، تردد و چگالی یک جریان ترافیک:
راه های متعددی برای بررسی جریان و وضعیت ترافیک وجود دارد. در این بررسی، سه عامل سرعت تردد و چگالی دارای اهمیت خاصی می باشند.تردد، نشان دهنده تعداد وسایل نقلیه (کمیت ترافیک)دریک مسیربوده وهر سه عامل مذکور باهم، نشانگرکیفیت ترافیک می باشند.منظور از چگالی، تعداد وسایل نقلیه ای است که در واحد طول یک مسیر (یک کیلومتریا یک مایل)در حرکت می باشند.
■ برنامه ریزی ترافیکی
برنامه ریزی ترافیکی برای شبکه راه های موجود و اتخاذ تصمیمات لازم برای استفاده مناسب و بهینه از تسهیلات موجود تنها با تکیه براطلاعات و برداشتهایی که به واقعیت نزدیک باشند، امکان پذیراست.از این رو هرچه اطلاعات در انطباق بیشتری با آنچه که در شبکه اتفاق می افتد داشته باشند، بهتر می توان نقایص، کمبودها واشکالات احتمالی را شناسایی نمود و در جهت اصلاح آنها اقدامات مقتضی صورت داد.
شاخص ها و پارامترهای مختلفی که در مهندسی ترافیک به کار می روند، هریک بیانگر مفهوم خاصی بوده و می توانند در دایره خود، وضعیت ترافیک راارزیابی نمایند. شاخص هایی چون فاصله عبور، حجم ترافیک، فاکتور ظرفیت، سرعت متوسط، ضریب ساعت اوج(PHF) و مواردی از این قبیل هریک باتوجه به تعریف خود، کمیت یا کیفیت جریان ترافیک را بررسی و ارزیابی مینمایند. هریک از این موارد به طور گسسته و بی ارتباط با سایر موارد، تنها یکی از مشخصات جریان ترافیک رامورد مطالعه و بررسی قرار می دهند.برای این که بتوان مشخصات جریان ترافیک را به طورپیوسته و در حالتی که همه پارامترهای اساسی باهم در ارتباط باشند، مطالعه و بررسی نمود، باید از مدلهای موجود در این زمینه استفاده کرد.
مدل های رایج دراین زمینه همان مدلهای ارائه شده می باشند. البته همان طور که گفته شد مدلهای دیگری نیز دراین رابطه وجود دارند که به اندازه مدلهای مطرح شده، متداول نمی باشند.
به هر صورت بااستفاده از یکی از این مدلها(بسته به شرایط جریان ترافیک، مدلی که دارای بیشترین انطباق با شرایط موجود می باشد) می توان رفتار و عملکرد جریان ترافیک را مدلسازی نمود وبا استفاده ازمدل حاصل، خصوصیات جریان ترافیک (چگالی، تردد، سرعت متوسط) را درحالات دلخواه مختلف ( برای ترددماکزیمم، برای ساعات اوج و…)بدست آورد. سپس بر اساس مقادیر بدست آمده از مدل مورد استفاده، سیاستهای مناسب و تصمیمات لازم برای بهبودوضعیت جریان ترافیک وضع می گردند.
با ذکراین مطالب در مورد چگونگی استفاده از شاخص ها و مدلها دربرنامه ریزی ترافیکی، اهمیت ونقش این مدلها و شاخص ها آشکارمی گردد.
۲-۴-۵- تحلیل هزینه سیستم حمل ونقل
انواع هزینه ها: هزینه ثابت:با مقدار خدمات ارائه شده در کوتاه مدت، تغییر نمی کند.
هزینه متغییر: با مقدار خدمات ارائه شده، تغییر می کند.
نمودار هزینه میانگین: هزینه کل(ثابت و متغییر)تقسیم بر بازده خروجی، یعنی هزینه در ساعات جایگاه.
هزینه نهایی: تغییر در هزینه کل برای هر واحد بازده.
اصول تحلیل هزینه: هدف تحلیل، روش تحلیل هزینه ها را تعیین می کند.
تحیلی هزینه های تغییر خدمات: از هزینه نهایی نموی استفاده کنید.کدام هزینه تحت تاثیر تغییر قرار می گیرند؟ آیا نیازاست درمورد شرایط تحلیل سال بعد تصمیم گیری شود؟ ۵ سال بعد؟
تحلیل یک سیستم جدید: هزینه های کل، طرح اجرایی، خرید وسیله نقلیه، تسهیلات، اجاره کردن، آموزش و عملکردها را بررسی کنید.
تخصیص کمبود و درآمد: هزینه ها را در نظر بگیرید و آنها را به مسیرهای جداگانه اختصاص دهید.سهم درآمد آنها و کمبود بودجه آنها چیست؟
تغییرات خدمات، نموی هستند – شما باحذف بخش هایی ازکار در پول صرفه جویی می کنید- ارزش یک تا هفت ساعت صرفه جویی، صفر است. هزینه اضافی استفاده از وسایل نقلیه در خارج از پیک ها^[۹] (احتمالا فقط بخشی از هزینه در مایل است، یعنی هزینه های سوخت اضافی و نگهداری و تعمیرات. نکته مهم این است که این تغییررا در چه جهتی و برای چه چیزی استفاده می کنید– جهان بدون آن را با جهان دارای آن تغییر مقایسه کنید. تغییر هزینه نموی را بررسی کنید- با اضافه کردن یا حذف خدمات، از یک سیستم تخصیص کلی استفاده کنید.