• • اطلاعات مالی شرکت برای سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ به طور کامل موجود باشد.

  

با توجه به شرایط بالا، از ۲۵۸ شرکت فعال ،۱۲۷ شرکت حائز شرایط فوق نبوده و حذف گردیدند. لذا، ۱۳۱ شرکت به عنوان جامعه آماری این تحقیق انتخاب گردیدند.

۱-۱۱ تعاریف نظری و عملیاتی برخی از واژه های مورد استفاده

سرمایه فکری : ترکیبی از دانش و مهارت می‌باشد، دانشی که می‌تواند منجر به خلق ارزش شود (ادوینسون و مالون، ۱۹۹۷). سرمایه فکری تنها یک دارایی نامشهود ایستا نمی باشد بلکه یک فرایند ایدئولوژیک می‌باشد(چانگ^[۱۰]، ۲۰۰۷). سرمایه فکری فرایندی ایدئولوژیک و شامل عملیات فکری است. (گالبرایت^[۱۱]، ۱۹۶۹(

ضریب ارزش افزوده سرمایه فکری^[۱۲] : پالیک ضریب ارزش افزوده سرمایه فکری را برای اندازه گیری سرمایه فکری شرکت ها تدوین کرد. این ضریب از سه جزء، کارایی سرمایه به کار گرفته شده^[۱۳]، کارایی سرمایه انسانی^[۱۴] و کارایی سرمایه ساختاری^[۱۵] تشکیل شده است.(پالیک، ۲۰۰۴)

ارزش افزوده اقتصادی : معیاری مالی است که به وسیله مؤسسه خدمات مشاوره استرن استوارت معرفی شد. ارزش افزوده اقتصادی به سرعت به یکی از مشهورترین معیارهای عملکرد در حیطه مالی مبدل شد و بیشترین میزان توجه را از زمان ایجاد آن در سال ۱۹۸۲ به خود جلب کرد. این مؤسسه ادعا کرد که این معیار تنها شاخص صحیح از عملکرد مؤسسه و مدیریت است و مقیاسی از میزان ارزش خلق شده برای سهام‌داران به وسیله شرکت در یک دوره حسابداری است.

ارزش افزوده سهام‌داران^[۱۶] : به تفاوت بین دارایی نگه داشته شده توسط سهام‌داران در پایان یکسال معین و دارایی نگه داشته شده آنان در سال گذشته اطلاق می‌گردد .

۱-۱۲ خلاصه فصل و ساختار تحقیق

فصل اول به بیان موضوع، اهداف پژوهش و ضرورت انجام آن اختصاص یافت. فرضیه های تحقیق و برخی واژه های به کار گرفته شده در تحقیق نیز تشریح گردید.

فصل دوم به ارائه مطالبی در خصوص ادبیات موضوع شامل تعریف ، نقش، جایگاه، اهمیت، تاریخچه و همچنین عناصر تشکیل دهنده ،روش های اندازه گیری سرمایه فکری ، ارزش افزوده اقتصادی ،ارزش افزوده سهام‌داران ، مدل پالیک، ارتباط بین سرمایه فکری با ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده سهام‌داران شرکت ها و خلاصه ای از تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور می پردازد.

در فصل سوم که روش شناسی تحقیق است، مباحث فرضیات تحقیق، متغیرهای مورد مطالعه، روش تحقیق، جامعه آماری، روش نمونه گیری، روش گرد آوری داده های مورد نیاز برای آزمون فرضیه‌ها و روایی و پایایی ابزار تحقیق و روش های آزمون فرضیه‌ها مورد بحث قرار خواهد گرفت.

در فصل چهارم گفته خواهد شد که چگونه فرضیه های تحقیق مورد آزمون قرار می گیرند و نتایج حاصل از آزمون ها چیست و آیا در نهایت فرضیه‌ها تأیید یا رد می‌شوند؟

در فصل پنجم که فصل پایانی تحقیق و فصل نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات است، با تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها، بیان محدودیت ها و ارائه پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی، تحقیق به پایان می‌رسد.

فصل دوم

ادبیات تحقیق

۲-۱ مقدمه

در هر تحقیق علمی، بررسی منابع مربوط با موضوع تحقیق بسیار با اهمیت می‌باشد و پژوهشگر قسمت عمده ای از زمان خود و موضوع تحقیق را به شناسایی و مطالعه منابع موجود و مرتبط با موضوع تحقیق اختصاص می‌دهد.

هدف نهایی هر تحقیق علمی، رسیدن به اطلاعات و نتایج جدید می‌باشد تا به کمک این اطلاعات و دانش موجود، بستر مناسبی برای انجام تحقیقات آتی و استفاده کاربردی از نتایج پژوهش فراهم شود. در همین راستا و جهت رسیدن به هدف نهایی تحقیق، به مطالعه ابعاد مختلف موضوعات مورد بررسی در تحقیق پرداخته و مبانی نظری تحقیق در ده بخش مورد مطالعه گرفته است.

• • بخش اول : سرمایه فکری

• • بخش دوم : دلایل اندازه گیری سرمایه فکری

• • بخش سوم : روش های اندازه گیری سرمایه فکری

• • بخش چهارم : ضریب ارزش افزوده فکری

• • بخش پنجم : مزایا و مشکلات اندازه گیری سرمایه فکری

• • بخش ششم : ارزش افزوده سهام‌داران

• • بخش هفتم : ارزش افزوده اقتصادی

• بخش هشتم : پیشینه ی پژوهش سرمایه فکری

۲-۲ بخش اول : سرمایه فکری

۲-۲-۱ تاریخچه و معرفی سرمایه فکری

نخستین توجه به مفاهیم مرتبط با سرمایه فکری توسط فریتز مچلاپ (۱۹۶۲) صورت گرفت اما اصطلاح سرمایه فکری اولین بار توسط جان کنت گالبرایت^[۱۷] (۱۹۶۹) به عنوان یک فرایند ارزش آفرین و نیز به عنوان بخشی از دارایی ها مطرح شد (دی استرو^[۱۸] و همکاران، ۲۰۰۸). گالبرایت اعتقاد داشت که سرمایه فکری فرایندی ایدئولوژیک و شامل عملیات فکری است. اما استیوارت^[۱۹] (۲۰۰۱) مدعی است که این موضوع برای اولین بار در سال ۱۹۵۸ مطرح شد، هنگامی که او و ایتامی^[۲۰] ‌در مورد جنبش سرمایه فکری با یکدیگر همکاری کردند.(ایتامی در سال ۱۹۸۰ کتابی ‌در مورد دارایی‌های نامشهود منتشر کرد.) به طور کلی سرمایه فکری معنایی بیشتر از هوش را در بر دارد و با میزانی از عملیات فکری همراه است.(بونیتس^[۲۱] ۱۹۹۸) طبق این تعریف سرمایه فکری تنها یک دارایی نامشهود ساکن نیست بلکه یک فرایند ایدئولوژیک و پویا می‌باشد. در واقع سرمایه فکری ترکیبی از دانش(که غالبا به سرمایه انسانی اشاره دارد)و مهارت (برای کاربرد این دانش) می‌باشد. ادوینسون^[۲۲]، اسکاندیا^[۲۳] و سالیوان^[۲۴] (۱۹۹۶) در مجله مدیریت اروپا سرمایه فکری را به عنوان دانشی که می‌تواند منجر به ارزش آفرینی شود معرفی کردند. بروکینگ^[۲۵](۱۹۹۷) سرمایه فکری را به عنوان اختلاف بین ارزش دفتری و ارزش بازار شرکت در نظر گرفت. استیوارت(۱۹۹۷) سرمایه فکری را به عنوان یک نشان ویژه شرکت معرفی کرد. ادوینسون(۲۰۰۰) سرمایه فکری را به عنوان عامل سودآوری آینده شرکت معرفی کرد که از ترکیب سرمایه انسانی و توانایی نیروی استخدامی شرکت مشتق می شود. اسکیخ^[۲۶] (۲۰۰۴) سرمایه فکری را به عنوان دانشی معرفی کرد که می‌تواند منجر به خلق ارزش برای شرکت شود. دیوید مار ^[۲۷](۲۰۰۴) سرمایه فکری را به عنوان مجموعه ای از دارایی های دانشی متعلق به سازمان تعریف می‌کند که موجب افزایش ارزش سازمان و بهبود وضعیت آن می شود. وجه مشترک تمام این تعاریف معرفی سرمایه فکری به عنوان دانش، مهارت و توانایی می‌باشد که می‌تواند منجر به ایجاد ثروت یا خروجی های با ارزش برای شرکت شود. ‌بنابرین‏ سرمایه فکری به عنوان منابع فکری، دانش، اطلاعات و دارایی های فکری در نظر گرفته می شود که منجر به خلق ارزش و سودآوری برای شرکت می شود.

۲-۲-۲ اجزای تشکیل دهنده سرمایه فکری

‌در مورد اجزاء و عناصر تشکیل دهنده سرمایه فکری، تعاریف و مدل های متعددی توسط محققان ارائه گردیده است. در دهه ی ۱۹۹۰ نویسندگان معروفی(بونتیس ۱۹۹۶، بروکینگ ۱۹۹۶، ادوینسون و مالون ۱۹۹۷،استیوارت ۱۹۹۷،سویبی ۱۹۹۸) شروع به تهیه چهارچوبی برای سرمایه فکری کردند تا موجب درک بهتر مفهوم سرمایه فکری و نیز انجام بهتر و راحت تر تحقیقات آتی شود. باید توجه داشت هرچه تغییرات صورت گرفته در چهار چوب نظری کمتر باشد همگرایی بیشتری به وجود خواهد آمد.