دینی

پاداش و کیفر اخروی

فضیلتگرایی

آراسته شدن به فضیلتها

وظیفهگرایی

رعایت شأن و حرمت انسانی(درخویشتن و دیگران)

پیامدگرایی

فایده و ضرر یا آسایش و رنج خود و دیگران

پاسخگو در انجام هرکدام از اعمال هفتگانه بالا، انگیزههای پنجگانه را از ۱ تا ۵ اولویتگذاری میکند و در مجموع به هر کدام از نظام‌های اخلاقی نمرهای میدهد. مجموع نمرۀ پاسخگویان به هر کدام از نظام‌های اخلاقی، جایگاه آن نظام اخلاقی را نزد پاسخگویان نشان میدهد. بدینترتیب رتبهبندی نظام‌های اخلاقی پنجگانه در میان جامعۀ آماری مشخص میشود.
۳- ۱- ۱- ۲- شاخص نظام اخلاقی قدسیـ دنیوی
برای ساختن شاخص نظام اخلاقی قدسی ـ دنیوی به هر کدام از نظام‌های اخلاقی(دلایل و انگیزههای مربوطه) به ترتیب زیر ضریبی داده شد: به نظاماخلاقی پیامدگرایی ضریب(۱)وظیفهگرایی ضریب(۲) فضیلتگرایی ضریب(۳) دینی ضریب(۴) توحیدی ضریب(۵). بدینترتیب پاسخگویان بر روی طیفی از نظام‌های اخلاقی دنیویتر تا قدسیتر توزیع میگردند. بالاترین امتیاز این طیف ۵، نشانگر قدسیترین نظام اخلاقی و پایینترین امتیاز آن ۱ نشانگر دنیویترین نظام اخلاقی است.

۳- ۱- ۱- ۳- شاخص اخلاق عملی
پایبندی عملی پاسخگویان نیز از طریق میزان پایبندی آنها به اعمال اخلاقی در عرصه های هفتگانه سنجش شده است. پاسخگویان پایبندی خود را به هرکدام از ارزش‌های وسیلهای در هفت عرصۀ پیشگفته مشخص میکند. طیف سنجش اخلاق عملی از ۷ گویه تشکیل شده است. بالاترین امتیازی که هر فرد به دست میآورد ۳۵ و پایینترین امتیاز آن ۷ است. از مجموع امتیازاتی که پاسخگو به دست میآورد میزان پایبندی عملی او به اخلاق مشخص میشود. بدینترتیب وضعیت اخلاق در دو سطح نظری(با شاخص نظام اخلاقی قدسیـ دنیوی) و عملی(شاخص اخلاق عملی) در جامعه آماری توصیف گردید.
۳- ۱- ۲- متغیرهای مستقل
اجتماعیشدن اولیه(دسترسی خانوادۀ فرد به جهان‌های اجتماعی دینی و دنیوی): فرایند درونیسازی عقاید، ارزش‌ها، هنجارها و جزاهای جهان اجتماعی پایه در افراد و قبول عضویت آنها در جهان اجتماعی است که عمدتاً درون خانواده صورت میگیرد.
اجتماعیشدن ثانویه(دسترسی فرد به جهان‌های اجتماعی دنیوی و دینی): فرایند انتقال عقاید، ارزش‌ها، هنجارها و جزاهای خاص یک حرفه است که عمدتاً از طریق یک نهاد تخصصی ـ در مورد جامعۀ آماری این تحقیق نهاد علمتجربی و دانشگاه ـ صورت میگیرد.
تمایلات زیستیـ روانی: ویژگیهای زیستی و روانی افراد انسانی که به مقدار کمتری از جهان اجتماعی و فرایندهای آن متأثر میشوند و از نوعی ثبات نسبی برخوردارند.
۳- ۱- ۲- ۱- دسترسی خانوادۀ فرد به جهان‌های اجتماعی دینی و دنیوی
۳- ۱- ۲- ۱- ۱- دسترسی خانوادۀ فرد به جهان اجتماعی دینی
میزان دینداری والدین: منظور میزان التزام والدین به دین مورد قبول آنهاست. یعنی میزان پایبندی پدر و مادر به اعتقادات دینی و احکام شرعی است. برای سنجش میزان دینداری والدین از مدل گلاک و استارک استفاده می شود. این مدل بوسیلۀ بسیاری از پژوهشگران داخلی و خارجی برای سنجش میزان دینداری استفاده شده است. در این مدل دینداری دارای پنجبعد اعتقادی، شناختی(دانشی)، عاطفی(تجربۀدینی)، رفتاری(مناسکی) و پیامدی است. از آنجاکه ما به واسطۀ پاسخگویان، میزان دینداری والدین را ارزیابی میکنیم، دسترسی به ابعاد اعتقادی، شناختی و عاطفی والدین آنان ناممکن میشود. از این رو بر دو بعد رفتاری و پیامدی دینداری والدین متمرکز میشویم. بعدرفتاری با بهره گرفتن از برخی اعمال دینی فردی و جمعی از قبیل نماز، روزه و شرکت در اعیاد و مراسم مذهبی عملیاتی میشود. بعد پیامدی از طریق قائل شدن نقش حداکثری یا حداقلی برای دین در عرصه های مختلف زندگی مانند مراعات حلال و حرام شرعی در کسب و کار عملیاتی میشود.
شبکۀروابط اجتماعی خانواده: کمیت و کیفیت روابط خانواده با جهان اجتماعی دینی از طریق اقوام، دوستان و آشنایان داخل و خارج کشور، گروه ها، تشکلها، رسانه های جمعی، مسافرت‌ها و … است
شیوه های انضباطی والدین: روش‌های نظمدهی والدین به رفتارهای فرزندان شامل شیوۀ خودداری از محبت، استدلال بر آثار منفی عمل بر دیگران(گفت‌و‌گوی تفصیلی و اجمالی)، شیوۀ مبتنی بر اعمال قدرت و روش‌های کنترل روابط فرزندان با محیطهای غیراخلاقی شامل پایش محیطی(جلوگیری از ارتباط با افراد و محیطهای نامقبول) و مسلحسازی(تجهیز فرزندان به شرایط شناختی و عاطفی لازم برای مواجهه با افراد و محیطهای ناپسند) آنهاست.
روابط برادران و خواهران: منظور روابط گرم، عاطفی و صمیمی یا سرد و غیرعاطفی میان خواهران و برادران در خانواده است.
منزلت فرهنگی و اجتماعی خانواده: منظور این است که در سلسله مراتب منزلتی جهان اجتماعی پایه، خانواده منشا مطرود یا مقبول باشد. در این رابطه میزان اعتبار، شهرت و طبقۀ اجتماعی خانواده به روش آبرویی یا ذهنی سنجیده میشود.
انسجام خانواده: با وجود یا عدم وجود شاخصهایی چون فوت والدین، طلاق والدین، جدا زندگی کردن آنها، زندگی با ناپدری و نامادری سنجیده میشود.
حجم خانواده و ترکیب جنسیتی آن: تعداد اعضای خانواده شامل برادران و خواهران، پدر و مادر و پدر بزرگ و مادربزرگ در خانوادۀ گسترده یا هستهای است.
۳- ۱- ۲- ۱- ۲- دسترسی خانوادۀ فرد به جهان اجتماعی دنیوی
شبکۀروابط اجتماعی خانواده: کمیت و کیفیت روابط خانواده با جهان اجتماعی دنیوی از طریق اقوام، دوستان و آشنایان داخل و خارج کشور، گروه ها، تشکلها، رسانه های جمعی، مسافرت‌ها و … است.
شغل والدین: منظور مشاغل سنتی و صنعتی(مدرن) پدر و مادر است.
تحصیلات والدین: نوع (مکتبخانهای، حوزوی، رسمی)و میزان تحصیلات(مدارج تحصیلی رسمی) پدر و مادر پاسخگویان، مورد نظر است.
محل سکونت خانواده: ساکن بودن خانواده در روستا، شهرکوچک یا شهر بزرگ است.
۳- ۱- ۲- ۱- ۳- اثرپذیری فرد از خانواده
احساس تعلق خانوادگی: فرد به چه میزان منزلت خانوادگی خود را در تعریف خویشتن دخیل میداند و از قبل آن احساس خرسندی میکند.
۳- ۱- ۲- ۲- دسترسی خانوادۀ فرد به جهان‌های اجتماعی دینی و دنیوی
۳- ۱- ۲- ۲-۱- دسترسی فرد به جهان اجتماعی دنیوی(از کانال نهاد علم و دانشگاه)
مشارکت در نهاد علم و دانشگاه: کمیت و کیفیت روابط پایدار با افراد، گروه ها، تشکلها و مؤسسات درون نهاد علم و دانشگاه و حضور مستمر در مکانها و زمانهایی است که اقتضای حرفۀ علمی فرد است. منظور از کمیت، میزان روابط، گفت‌و‌گوها و معانی مبادله شده است و منظور از کیفیت، موضوع گفت‌و‌گوها و معانی مبادله شده است. تعامل با همکاران، مدیران، دانشجویان، انجمنهای علمی، مجلات تخصصی، نشستهای بین المللی علمی، فضای مجازی(علمی ـ تخصصی)، تشکلهای سیاسی و دینی درون دانشگاه، فرصت مطالعاتی، نوع و میزان مطالعه(علمی ـ تخصصی، فلسفی، دینی و …) ساعات حضور در آزمایشگاه، کتابخانه، کلاس درس، اتاق محلکار، سلفسرویس، آمفی تئاتر، سالنهای ورزشی، استفاده از برنامههای علمی رادیو و تلویزیون، اینترنت، ماهواره و …)
رشتۀ تحصیلی: منظور رشته های علوم تجربی فیزیکی، زیستی و انسانی ـ اجتماعی است.
عرصۀ فعالیت علمی: منظور عرصه های آموزشی، پژوهشی و فنّاوری علوم تجربی است.
رتبۀ علمی: مدارج و عناوین علمی همچون مربی، استادیاری، دانشیاری و استادی است.
سابقۀ شغلی: میزان سالهای فعالیت علمی در دانشگاه‌ها و پژوهشگاههاست. از این متغیر برای تفکیک و تعیین نسلها استفاده میشود.
۳- ۱- ۲- ۲- ۲- دسترسی فرد به جهان اجتماعی دینی
۱) دسترسی فرد به جهان اجتماعی دینی از کانال نهاد علم و دانشگاه: تعامل با تشکلهای دینی و انقلابی درون دانشگاه، دروس معارف اسلامی و …..
۲) دسترسی فرد به جهان اجتماعی دینی از کانالهای عمومی: استفاده از رسانه ها، مراسم و مجالس دینی، شیوه های کسب شناختهای دینی، محل تحصیل(کشور و شهر محل تحصیل فرد در دوره های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری افراد است).