- پاسخ­گویی عمومی: پاسخ­گویی در مورد قراردادهای عمومی.
بطور کلی نظریه­پردازانی مثل؛ رمزک، براونـل، پـاول، کامپبل، ازبـورن و هیـوز صراحتاً اهمیت پاسخ­گویی را بیان می­ کنند. همچنین نظریه­پردازانی مثل؛ میشل، سایمون و موسکا پاسخ­گویی سیاسی و بورکراتیک را در موقعیت­های مختلف مورد بررسی قرار می­ دهند (رفیع­زاده و منوریان، ۱۳۸۸).
- کات و ماری؛ استانداردهای مربوط به پاسخ­گویی را در سه دسته نوع اطلاعات، عملکرد اطلاعات و کیفیت اطلاعات مورد بررسی قرار می­دهد و عوامل قابل سنجش را در چهار سطح فردی، واحد سازمانی، سازمان و سیستم اجتماعی تقسیم ­بندی می­کـند و پاسخ­گویی در هر چهار سطح را سرلوحه مطالعات خود قرار می­دهد (Cut and Mury, 2002 ).
- اعرابی؛ نظام پاسخ­گویی را در سه محور کلی حقوق اساسی، نظام اداری و جامعه مدنی مورد بررسی قرار داده و پنج کشور: امریکا، فرانسه، انگلستان، ژاپن و ایران را با توجه به محورهای ذکرشده مقایسه کرده است. در بُعد نظام اداری سه شاخص شایسته سالاری، اصلاح اداری و بازرسی اداری را مرکز توجه به خود قرار داده و بررسی کرده است (رفیع­زاده و منوریان، ۱۳۸۸؛ به­نقل از اعرابی، ۱۳۸۰). بر اساس آنچه در این بخش بیان شد، می­توان اظهار داشت که همه نظریه­پردازان به­ نـوع وجود پاسخ­گویی را برای حفظ و بهبود اعتماد عمومی لازم دانسته و هر کدام جنبه­هایی از پاسخ­گویی را برای حفـظ و بهبـود اعتماد عمومی لازم دانسته و هر کدام جنبه­هایی از پاسخ­گویی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده­اند.

- براونل؛ پاسخ­گویی را یکی از راه­های ایجاد اعتماد عمـومی ­می­داند و بیـان می­ کند که مدیران دولتی باید پاسخ­گو باشند، از سرزنش پرهیز کنند و برای کمک به مشکلات مردم همکاری کنند و راه­کار بجویند (رفیع­زاده و منوریان، ۱۳۸۸؛ به­نقل از الوانی و دانایی­فرد، ۱۳۸۰).
۵- مدل پاسخ­گویی به فرادستان^[۱۸۳]: این مدل نشان­دهنده شکل مسئولیت­پرسی و پاسخ­گویی در مدیریت دولتی سنتی است. وزرا در مقابل پارلمان مسئول هستند و زمانی که نتوانند از عهده پاسخ­گویی برآیند، مجبور به کناره­گیری می­شوند.
انتقادی که به این مدل واردشده غیرواقعی بودن آن است، زیرا با پیچیده شدن وظایف سازمان­های دولـتی و وسعت آنها و محدودیت زمـانی و دانـش تخصصی نماینـدگان، به­سادگی نمی­ توان اطمینان یافت که این مدل نتایج درستی به­دست دهد. ویژگی­های مدیریت دولتی جدید مبنی بر عدم تمرکز، تصمیم ­گیری با توجه به نیروهای موجود در بازار و مدیریت پیمان با دیگر مؤسسات، سنخیت چندانی با این مدل پاسخ­گویی ندارد. در مدل پاسخ­گویی به بالا مدیریت به مقامات بالا توجه داشته و خود را نسبت به جامعه، شهروندان و ارباب­رجوع پاسخ­گو نمی­داند و این گرایش با مشتری­گرا شدن مدیریت دولتی سازگار نیست ( الوانی، ۱۳۷۹).
۶- مدل پاسخ­گویی به کارکنان^[۱۸۴]: در این مدل مدیران سازمان نسبت به کارکنان مسئول هستند و باید به آنها پاسخ­گو باشند. این مدل در دهه ۱۹۷۰ مقبولیت بسیاری یافت و با نهضت دموکراسی صنعتی^[۱۸۵] توسعه پیدا کرد.
انتقاد عمده بر این مدل، گرایش سازمان به سوی اهداف کارکنان و دور شدن از اهداف اصلی است، سازمان در چنین وضعیتی ممکن است تبدیل به ابزاری برای مقاصد فردی کارکنان شده و در تحقق اهداف خود ناتوان شود.
۷- مدل پاسخ­گویی به شهروندان^[۱۸۶]: مدل پاسخ­گویی به شهروندان بر مبنای دموکراسی مشارکتی^[۱۸۷] شکل گرفته و مردم در مسئولیت­پرسی از سازمان­ها در سطح محله و منطقه خود فعال می­باشند. این مدل جایگزین سیستم نمایندگی نیست، بلکه متمم آن به­شمار می ­آید و مردم با نمایندگان در امر مسئولیت­پرسی مشارکت و همکاری دارند.
انجمن­های مردمی و تشـکل­های داوطلـبانه از مکانیسم­هایی هستند که پاسخ­گویی شهـروندان را تسهیل می­ کنند.
نقدی که بر این مدل گرفته می­ شود، آنست که پاسخ­گویی به مردم محله و منطقه، ممکن است مصالح کلان کشور را تحت­الشعاع قرار دهد و با بهینه­سازی جزیی، بهینه­سازی کل نظام را مختل سازد.
۸- مدل پاسخ­گویی بازار مدل^[۱۸۸]: در این مدل پاسخ­گویی به­مشتریان و ارباب­رجـوع، هدف اصـلی را تشکیل می­دهد. سازمان­های دولتی مستقیماً باید به مشتریان و استفاده­کنندگان از خدمات خود پاسخ­گو باشند. قدرت از عرضه­کنندگان خدمت به استفاده­کنندگان از خدمت منتقل می­ شود و در این راه تلاش می­ شود تا از انحصاری بودن خدمات جلوگیری به­عمل آید. در این مدل نظرات استفاده­کنندگان و مشتریان خدمات بسیار مهم بوده و باید ترتیبی اتخاذ شود، تا اطلاعات مربوطه در این زمینه جمع­آوری شود.
انتقادی که بر این مدل واردشده مشخص نبودن «مشتری» در محیطی است که شبه بازار^[۱۸۹] نام نهاده شده است. اصولاً مشتری چه کسی است و چگونه می ­تواند حق انتخاب داشته باشد. در سازمان­های دولتی در اغلب موارد خدمات به­گونه ­ای ارائـه می­ شود و یا ماهیتاً در وضعیتی است که حق انتـخاب برای استفاده­کننده باقی نمی­گذارد و موضوعیت مدل را از جهت کاربرد در بخش دولتی زیر سؤال می­برد (Stewart & Clarko, 1986, 161).
۹- مدل خود مسئولیتی (خودپاسخ­گویی)^[۱۹۰]: در این مدل برخـلاف مدل­های پیش­گفته که کنترل از خـارج به سازمان اعمال می­شد، کنترل درونی بـوده و سازمان نسبت به خود پاسخ­گو است. مدیران در مقابل وجدان خود احساس مسئولیت کرده و می­کوشند تا عملی که انجام می­ دهند، نه تنها از نظر قانونی، بلکه از نظر اخلاقی نیز قابل قبول باشد. آنان در این حالت باید حاضر باشند، تا مشکلات و خطاهای خود را بازگو کرده و حتی در صورت لزوم تن به کناره­گیری داوطلبانه بدهند. آرمانی بودن، نداشتن تضمین اجرایی و عدم وجود ضابطه سنجش از انتقادات این مدل به­شمار می ­آید ( الوانی، ۱۳۷۹).
۱۰- مدل پاسخ­گویی اقتضایی: با پیچیده شدن فعالیت­های دولت، خصوصی­سازی، مدیریت بر اساس پیمان و سایر سازوکارهایی که به آنها اشاره شد، باید مجموعه ­ای از مدل­ها برای پاسخ­گویی به­کار گرفته شوند و سازمان و تشکیلات جدیدی برای پاسخ­گویی تدوین شود. بدین ترتیب یک مدل اقتضایی که تلفیقی از ۵ مدل پاسخ­گویی (خودپاسخ­گو، بازار مدار، مشتری­مدار، پاسخ­گویی به کارکنان، پاسخ­گویی به فرادستان، پاسخ­گویی به شهروندان) است که در شرایط مختلف مدیریت دولتی جدید می ­تواند، کاربرد داشته باشد. در این مدل اقتضایی هر یک از مدل­ها با جنبه­ای از مدیریت دولتی جدید سازگار شده و امر پاسخ­گویی را به­ طور مؤثر ممکن می­سازد (الوانی، ۱۳۷۹). شکل (۲۳-۲) مدل اقتضایی پاسخ­گویی و جنبه­ های مختلف مدیریت دولتی را نشان می­دهد.
شکل ۲۳-۲: مدل اقتضایی پاسخ­گویی (الوانی، ۱۳۷۹)
نتایج پژوهش (الوانی و معمارزاده طهران،۱۳۹۰) بر وجود ابعاد، مؤلفه­ های و شاخص­ های ذیل (جدول ۱۰-۲) در خصوص مفهوم پاسخ­گویی اجتماعی سازمانی در بخش دولتی اشاره دارد.
جدول ۱۰-۲: بسط مفهوم پاسخ­گویی اجتماعی سازمانی برای سازمان­های دولتی

در کشور ما معمولاً ارقام زودرس در نواحى آذربایجان و سردسیر کشت مى‌شوند. ارقام متوسط رس در نواحى شمالی، مرکزى و خراسان و ارقام دیررس در نواحى گرمسیرى همچون خوزستان کشت مى‌گردند.
روش کاشت سویا
مناسب‌ترین عمق کاشت ۵-۳ سانتى‌متر و فاصله ردیف‌ها ۸۰-۴۰ سانتى‌متر مى‌باشد. هر چه رقم زودرس‌تر باشد. تراکم زیادتر مطلوب خواهد بود. در صورتیکه خاک مورد کشت، سبک باشد و مشکل سله‌بندى وجود نداشته باشد، مى‌توان سویا را به‌صورت کرتى با فاصله ردیف ۴۰ سانتى‌متر کاشت.
قبل از کاشت مى‌بایست بذور سویا را آغشته به باکترى تثبیت‌کننده ازت کرد. این عمل به‌چند طریق صورت مى‌گیرد.
- پودر باکتری: مرسوم‌ترین روش بوده و شامل مواد آلى و باکترى است که بذر سویا با این پودر قبل از کاشت آغشته مى‌گردد.
- فرمول مایع: این فرمول شامل مایعى است که باکترى‌ها در آن معلق بوده و هم‌زمان با کشت بذر به داخل خاک ریخته مى‌شود.
- فرمول گرانول : این فرمول، همراه با حشره‌کش در زمان کاشت به داخل خاک افزوده مى‌شود.
- بذور آغشته شده: این فرمول تنها شامل رایزوبیوم بوده که قبل از کاشت، بذور را به آن آغشته نموده و سپس اقدام به کشت مى‌نمایند.
عملیات کشت در روش کرتى با بذر کار غلات و در ورش ردیفى با ردیف کار ذرت یا ردیف کار چغندرقند انجام مى‌گیرد. به‌طور کلى میزان بذر مصرفى و تراکم کاشت بسته به نوع رقم، شرایط اقلیمى و هدف تولید از ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار بوته در هکتار (۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار متفاوت است)
اهمیت غذایی و صنعتی سویا
سویا مهم‌ترین گیاه خانواده بقولا‌ت در توسعه تمدن‌های چین، کره و ژاپن بوده است. در ابتدا سویا برای تولید روغن کشت شد. از گیاه سویا می‌توان به عنوان مرتع، علوفه خشک، کود سبز یا علوفه تازه استفاده کرد. دانه‌های سویا ارزش غذایی زیادی دارند و در صنایع غذایی زیادی از آن استفاده می‌شود. از بخش‌های مختلف دانه، از روغن آن در ساخت محصول صنعتی بهره‌برداری می‌شود که کنجاله سویا نیز در تغذیه دام‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعضی از مهم‌ترین موارد مصرف سویا در جدول شماره آمده است.

جدول ۲-۱ مهم‌ترین موارد مصرف سویا در صنعت، غذای انسان و تغذیه دام

محراب مسجد شیخ لطف‌الله به خاطر رنگ تمیز و صافش، همچنین ترکیبات و خطوط هماهنگش بسیار گیرا است. قوس زیبایی در قسمت بالای محراب قرار دارد که طاق آنبا مقرنس‌های صدفی شکلی آراسته شده‌است. این قوس، «حد فاصل میان متافیزیک و فیزیک است و نشانی از رفعت، بلندی، پاکی است.» (بلخاری، ۱۳۹۰، ص۳۷۸) محراب با حالتی بسیار عرفانی از طریق شبکه چوبی روبروی آن، سرشار از نور می‌شود و توسط مقرنس‌های زیبای آن‌، نور همانند چلچراغ آویخته از آسمان پراکنده می‌شود و آن محل که مکان حضور خداوند است را هم‌چون آیه نور، منور می‌سازد.«خود مقرنس‌ها محصول موأنست و هم‌نشینی بس لطیف رنگ و نور در بستر معماری و بازتابی افلاک، آسمان‌ها است.»(همان، ص۳۷۷) ساخت مسجد شیخ لطف الله به صورتی است که هنگامی که در جلوی درب صحن مسجد قرار می‌‌گیریم‌، درست در روبرو با محراب زیبای مسجد با آن انفطار نور مواجه می‌شویم که این مسئله خود بیننده را به محضر حضرت دوست فرا‌می‌خواند.
همچنین فرم ساخت محراب شیخ لطف الله، مانند ساخت کلی مسجد است، یعنی پایین محراب فرم کاملاً استوار و ایستا و چهارگوش دارد، مانند قاعده مربع مسجد، و در قسمت بالای آن حالت انحنا پیدا کرده تا به بالاترین نقطه می‌رسد و منظور این است که از زمین خاکی که تکثر را در خود جای داده حرکت کرده و به یک نقطه که نورخداوندی است می‌رسیم، یعنی به وحدانیت مطلق،که البته این شاخصه در مورد تمامی مساجد اسلامی صدق می‌کند. طاق در واقع، بازتابی از شکل ظاهری آدمی است که بخش بالایی منحنی آن مانند سر انسان، نشانی از ساحت آسمانی و بخش پایینی آن که از شانه هایی چون کوه استوار، شروع می شود نشانی از ساحت جسمانی است.
۴-۴محراب مسجد شیخ لطف‌الله
منبع: www.tourism.isfahancht.ir
لحظه لحظه‌نماز نشانگر ارتباط متقابل انسان باخداست، و نقطه‌اوج این ارتباط به هنگام سجود است که پیشانی سجاده را در بخش بالایی آن لمس می‌کندو درطول نماز، این تنها زمانی است که نمازگزار با فرود آوردن سر تعظیم به نشانه ‌تسلیم محض، به لحاظ فیزیکی وارد بخش قوسی شکل،در نقش محراب روی سجاده می شود.
۴-۱-۲-۴ نور در مسجد شیخ لطف الله
«در ایران، به علت درخشندگی شدید اشعه آفتاب در اکثر پهنه این سرزمین و شفافیت هوا در مناطق مرتفع، تجربه نور و نیاز به زیستن به فضاهای روشن به عنوان جزئی از زندگی ایرانیان در سراسر تاریخ بوده است. معماری اسلامی به‌ویژه در ایران تاکید خاصی بر نور دارد. نور عنصر برجسته معماری ایرانی است نه به عنوان یک عنصر فیزیکی، بلکه به عنوان یک سمبل وجود. نور یک حضور روحانی است که در سختی ماده، نفوذ کرده آن را تبدیل به یک صورت شریف می‌کند و آن را آن‌چنان زیبا می‌سازد که محل استقرار روان انسانی باشد، که جوهر انسان نیز ریشه در عالم نور دارد، عالمی که جز عالم روح نیست.»(بورکهارت،۱۳۷۰، صص ۶۶-۶۵ )
نقش نور در معماری اسلامی، تاکید بسیار گسترده بر اصل تجلی و حضور خداوند دارد. نور، وظیفه روشن کردن بنا وکاستن ظلمت و سردی بنا را عهده دار است. نور به عنوان نمادی از وجود خداوند در فضای مسجد نازل می‌شود، نه تنها به عنوان سمبل عرفانی و معنوی، بلکه جزئی از تزیینات مسجد نیز به شمار می رود.
دلیل وجود مفهوم نور در عرفان اسلامی در دو چیز است:
«۱٫ جریان وجود از سوی وجود مطلق متعال، به صورت نور جلوه نموده و هر کجا که نشان از وجودی هست، به حقیقت، نوری است از انوار مشرقیه حضرت باریتعالی.

2. 2. صور مثال همه از جنس نورند و به یک عبارت حکیم و عارف و هنرمند در سیر صعودی و عروج خویش، با پیراسته شدن از ماده و بُعد، ورود به قلمرو «نوری» را تجربه می‌کند.» (بلخاری،۱۳۹۰، ص۳۳۹)

در واقع وجود نور، باعث صعود فکرو اندیشه انسان به ماورای محدودیت‌های مادی می‌شود. وجود نور در مساجد شور و حیات رابرای تزئینات اسلامی به ارمغان می‌آورد. نور و تزئینات مسجد، ذهن انسان را به جهانی خیالی رهنمون می‌کندکه تجلی حق در آن است. انعکاس منابع نور، طیف‌های رنگینی با سایه روشن های گوناگون ایجاد می‌کند و فضا و محیط را با درجات رنگین متکثر از تیره تا روشن،تلألو و جلوه‌ای بی‌انتها می‌بخشد و از هر زاویه دیدی، این جلوه‌گری ظهوری نو می یابد.

همچنین اصل وجود نور در مساجد را می‌توان این‌گونه اظهار کرد:
« در اسلام به دلیل حضور مطلق اصل تجلی، معماری اسلامی در اندیشه کاربرد طرح‌ها و موادی است که اصلی‌ترین مظهر تجلی «او» یعنی «نور» باشند زیرا کارکرد ایده و ماده در این جهان‌بینی، کارکرد انعکاس است نه اصالت. بنابراین بنا باید، نماد جلوه‌گری نورِ مطلقِ آسمان‌ها و زمین یعنی تنها وجود حقیقی باشد: الله نور السموات و الارض. نور در تجلی خود در معماری همچون نمادی از وجود و عقل الهی و چون جوهری معنوی است که به درون غلظت ماده نفوذ می‌کند و آن را تبدیل به صورتی شریف و شایسته می‌سازد که مناسب محل زندگی نفس آدمی است؛ نفسی که جوهره‌اش در عین حال ریشه در عالم نور دارد. نقش نور شفاف کردن ماده و کاستن از صعوبت و سردی بنا (معماری مقدس) است تا همچون قلب، مأمن و پناهگاهی برای روح گرفتار آمده در قلب ماده باشد.» (همان،ص۳۸۳)‌
بازی بس لطیف نور در مسجد شیخ لطف الله چشمگیر است.یکی از نکات بسیار جالب در مورد به‌کارگیری نور در این مسجد این است که هنگام صبح پرتوهای نور بر کاشی های مزین به سوره انفطار می تابند انفطار به معنای گشاینده است و خداوند در هر دو آیه اول این سوره می فرماید : «هنگامی که آسمان باز و گشاده شود و ستاره‌هاپراکنده شوند تاریکی کنار می رود»(سوره انفطار،آیه ۱و ۲) که این با طلوع خورشید همخوانی دارد.
۴-۵ کتیبه سوره انفطار
منبع: آرشیو نگارنده
ظهر نیز پرتوی نور خورشید بر روی سوره شمس می تابد (تصویر ۴-۶)که خداوند در این سوره می‌فرماید« و الشمس و ضحیها» (سوره شمس،آیه۱) یعنی وقتی که خورشید نور افشانی می کند.
۴-۶نورافشانی خورشید به هنگام روز روی سوره شمس
منبع: www.tourism.isfahancht.ir
شب هنگام پرتو نور مهتاب برروی سوره واللیل می تابد و در این سوره خدا می فرماید:« قسم به شب هنگامی که همه جا را تاریکی فرا می‌گیرد.»( سوره واللیل، آیه۱)
۴-۷کتیبه سوره لیل
منبع: آرشیو نگارنده
جلوه دیگر پرتو افشانی نور بر ترنج های لیمویی شکل گنبد است که شبیه پر طاووس است و دم آن نشان دهنده جهت قبله است.(تصویر۴-۸)
۴-۸شبکه‌های زیر گنبد، محل تشکیل پر طاووس
منبع: www.tourism.isfahancht.ir
۴-۱-۲-۵ خلاء
واقعیت محوری در مساجد، دقیقاً تهی بودن آن است که به نظاره‌کننده در پیشگاه حضرت حق احساس پوچی می‌دهد، حتی مسجد شیخ لطف الله با وجود تزیینات گسترده همیشه عنصر تهی بودن و خلاء را در خود داشته است.
این تهی بودن یا خلائی که در تمامی مساجد مشاهده می‌شود، چه در مساجدی که فاقد تزیینات است و چه در مساجدی چون شیخ لطف الله که سرشار از تزیینات است، دو تأثیر عمیق بر روح انسان می‌گذارد که هردو به وجود خداوند مربوط می‌شود. تأثیر نخست به ما کمک می‌کند تا از پوچی‌مان در برابر خداوند و از فقر معنوی‌مان، آگاه شویم. این نگرش به فقر معنوی مانع از آن می‌شود که فضای زندگی انسان بیش از حد از اشیا انباشته شود و این اندیشه مانع از آن می‌شود که قلب و ذهن مسلمانان و به ویژه کسانی که هنر اسلامی برای آن‌ها معنا می‌دهد، آنقدر از بت‌ها، اندیشه‌ها و تصاویر پراکنده پُر شود که نگذارد حقیقت الهی بر وجود آن‌ها غالب شود. هنر اسلامی از خلاء استفاده کرده است تا به انسان کمک کند وجود خود را از هر آنچه مانع از آن می‌شود که حقیقت خداوند را از درون و بیرون خود در‌یابد، خالی کند.
دومین تأتیر خلاء ایجاد فضای لازم برای تجلی حضور الهی و معنویات است. خلاء صرفاً هیچ نیست، بلکه حضور غیب، نماد ملموس غیب است. هنر اسلامی از خلاء در معماری مساجد استفاده کرد تا این حکم قرآن را که « خداوند غنی و شما فقیرید»(سوره فاطر، آیه۱۵) را دریابند. عظیم‌ترین ثروت انسان در این دنیا در واقع تحقق فقر کامل او در پیشگاه خداوندی است که تنها اوست که غنی است.
نصر درباره خلاء اینگونه اظهار می‌کند:
« فضای خالی، چه در هنر و چه در معماری اسلامی، از طریق شفاف کردن ماده و آشکارکردن سرشت فانی آن، و در عین حال در آمیختن حضور الهی با اشکال مادی،نقشی مثبت ایفا می‌کند.چون در اسلام الوهیت هرگز تنزل یا تجلی مادی یا تجسد در قالب خاصی پیدا نکرده است، در ذهن مسلمانان همواره مطلق و نامحدود باقی مانده است.در نتیجه، در عین حال که به خودی خود کمال و غنای تام تمام است،در نظر مردمی که در جهان مادی زندگی می کنند به صورت واقعیتی چنان متعالی و منزه و ورای امر مادی جلوه می‌کند که حضور او رادر این جهان فقط به مدد فضای خالی می‌توان حس کرد.بنابراین بکارگیری فضای خالی در هنر اسلامی،در کنار استفاده از سمبولیسم هندسی و دیگر اشکال تمثیل پردازی انتزاعی،به یگانه ابزار نشان دادن وحدت از طریق هنر و معماری بدل گردید،وحدتی که در همه جا حضور دارد و در عین حال ورای همه چیز است.هنر اسلامی با بکارگیری فضای خالی در هنر های تجسمی،که بی شباهت به استفاده از سکوت در موسیقی و شعر نیست،محملی شد برای بیان آن معنویتیکه در بطن اسلام جای دارد،وحدتی که سرآغاز و غایت القصوای ایمان است.»( نصر، ۱۳۹۰، ص۱۲۴)
۴-۲ عناصر تزیینی در مسجد شیخ لطف الله
هنر کاشیکاری، مُزین بنا‌های مذهبی در اسلام بوده است و هنوز هم ابهت و زیبایی خود را در بناهای دینی امروزه حفظ کرده است. کاشیکاری پایه پیشرفت و توسعه بی نظیر تزئینات در معماری اسلامی است و کاشیکار با مهارت، فنِ خود را به خدمت گرفته تاهنر را به صورت الوان‌ترین تزیینات در کنار ترسیمات و تناسبات عرضه کند.
در اسلام استفاده از تصاویر انسان‌نمایانه منع شده است( مددپور، ۱۳۸۷، ص۳۳) پس هنرمندِ مسلمان برای مُزین کردن کاشی‌ها از گونه‌ای نگاره‌های اسلیمی و گیاهی که مطابق با ریشه‌های عرفانی است استفاده می‌کرده است. اما باید به این نکته توجه داشت که اشکال اسلیمی به هیچ عنوان فقط برای جبران خلأ ناشی از تحریم تصاویر پدید نیامده است، « فقدان شمایل در اسلام صرفاً جنبه سلبی ندارد، بلکه واجد ارزش مثبت است. و در واقع نفی و نقیض هنر تصویری است. هنر اسلامی با حذف هرگونه تصویر انسان‌نگارانه، به بشر مدد می‌رساند تا کاملاً خودش باشد. »(بورکهارت،۱۳۷۰، ص۲۰)
درباره تزیینات اسلامی دیدگاهی وجود دارد که آن را هنری دو بعدی می‌پندارند، اما خصوصیات و فنون اجرایی تزیینات اسلامی سرشار از نشانه‌های یک دید هنری سه بعدی است.«یکی از ساده‌ترین نمونه‌های گرایش به القای بعد سوم، تضاد قوی بافت و لایه‌های متعددی است که در اثر نور و سایه روی سطوح ایجاد می‌شود. حتی کاشیکاری‌ها که تصوری از یک سطح صیقلی را در ذهن متبادر می‌کند به مدد تضاد و پیچیدگی رنگ‌ها چند لایه می‌شوند.(دبیر‌خانه ستاد عالی و هماهنگی و نظارت بر کانون فرهنگی هنری مساجد،۱۳۸۷، ص۴۵۹)
موازینی که درمسجد شیخ لطف الله، معمارآن به‌کار گرفته است، برگرفته از آن جهان است، همان جهانی که از آن هبوط کرده‌ و پیوسته دغدغه هایش را در راستای الحاق به آن سامان بخشیده است. پس عجب نیست اگر بکوشد حاصل دل و دست خود را به ناب ترین، متعال‌ترین و متوازن‌ترین حالات ممکن برساند. توجه به نظم و رعایت پیوسته تناسب، او را به سوی هندسه‌ای خالص، خاص و دقیق فرامی‌خواند. هندسه‌ایی که میان ماده و معنا، زمین و آسمان و خلوت و جلوت است. از این روست که شکل‌ها در خلوص و کمال غایی خود هستند.
نقوش گیاهی این مسجد، جلوه‌ای است کامل از قواعدی هم‌آهنگ در برابر دیدگان. شاخ و برگ‌ها و نقش‌های پیچاپیچ مستقر آن مانند موجی در نوسان و حرکت است.درک و شناخت این نقوش ورای حواس پنجگانه است. در واقع هدف هنرمندان مسجد شیخ لطف‌الله در به وجود آوردن این نقوش، پیچیدگی غیر قابل هضمی است که شناخت آن به جز با مراقبه ویاد خدا امکان‌پذیر نباشد. کوشش این هنرمندان بر این است که شاهد و دلیلی از خدا پدید بیاورند.
۴-۳-۱ تزیینات گنبد مسجد شیخ لطف الله
گنبد مسجد نیز با توجه به اشکال نقش بسته بر آن در تاریخ تکرار‌نشدنی است. در کل می‌توان ادعا کرد، خلق این آثار بدیع کاشی‌کاری در گنبدشیخ لطف الله بدون یک ایمان و عشق نمی توانست به وجودآید.نقش گنبد مسجد شیخ لطف‌الله در وسط تشکیل شده از یک شمسه زیبا،که درون آن با موتیف‌های گیاهی تزیین شده است و در ادامه نقوشی به صورت تکرار‌شونده در زمینه کرمی نقش بسته است. بسط و تکرار این نقوش از ثابت ماندن نگاه در یک نقطهجلوگیری می کند. اگر شمسه وسط گنبد را به صورت یک دایره تصور کنیم آنگاه طبق هندسه نقوش یک دایره داریم و یک مربع در وسط که نمادی از ماندالا است.(تصویر ۴-۹)
شمسه در اکثر هنرهای تزیینی چه در آثار مذهبی، مثل تذهیب صفحه آغازین قرآن،تزئینداخل و بیرون گنبدها،مساجد و…، یا در دیگر هنرهامثل کتاب‏آرائی و…به وفور مورداستفاده قرار گرفته‏ است.
نقش شمسه در مسجد شیخ لطف الله به وفور دیده می‌شود و زیباترین شمسه، شمسه وسط گنبد است که زیبایی معنوی خاصی دارد.
«نقش شمسه را می‌توان با توجه به معنای این آیه، « الله نور السموات و الارض »( سوره نور، آیه ۵۳) به عنواننماد الوهیت و نور وحدانیت معرفی کرد. علاوه بر این در بسیاری از منابع مذهبی وادبی،خورشید(آفتاب)را نماد پیامبر اسلام،ذکر کرده‏اند.این ایده ممکناست از مفهوم آیه ۱۷۴ سوره نساء اخذ شده باشد:
«یا ایهاالناس قَد جائکم برهان مِن‏ رَبِکم و اَنزلنا اِلیکم نوراً مبیناً »

۰٫۰۷

۰٫۱۲

آفتاب یزد

فراوانی مطالب دارای موضع مثبت نسبت به این ارزش
فراوانی کل مطالب روزنامه
درصد فراوانی مطالب دارای موضع مثبت در فراوانی کل

۲

۱

۱۸۱۴

۱۳۷۵

۰٫۱۱

۰٫۰۷

میزان پرداختن به این ارزش آنقدر کم است(۶ مطلب در میان ۹۰۲۲ مطلب) که میتوان گفت هر سه روزنامه ـ که نمایندگان دو جریان عمده سیاسی هستند ـ تقریبا اهمیتی به این ارزش نداده اند. بنابراین «ساده زیستی و نفی تجمل گرایی» چه در میان جریانی که ادعای اصولگرایی دارد و چه در میان جریان مدعی اصلاح طلبی، اهمیت چندانی ندارد و این مسئله نشان دهنده غلبه وجه سیاسی بر وجه فرهنگی در هر دوی این جریان هاست. به عبارت دیگر علی­رغم اینکه ساده زیستی و نفی تجمل گرای از اصول مسلم زندگی اسلامی و نیز از اصول بنیانی انقلاب و نظام اسلامی است و تاکیدات فراوانی از طرف پیشوایان دین مبین اسلام و نیز رهبران جمهوری اسلامی به این مسئله شده است؛ شاهد هستیم که هر دو جریان سیاسی نسبت به آن بی تفاوت یا بسیار کم تفاوت هستند.

نمودار ۷- فراوانی مطالب ترویج دهنده ارزش «ساده زیستی و نفی تجمل گرایی»
در مورد چگونگی بازنمایی ارزش «ساده زیستی و نفی تجمل گرایی » در این سه روزنامه می­توان گفت که بیشترین توجه به این ارزش از طریق پرداختن به مقوله «نفی تجمل گرایی در مسئولان» بوده که شامل ۶۲٫۵ درصد از کل مطالب مربوط به این ارزش بوده است و پس از آن، «دیدگاه های نظری» و « نفی تجمل گرایی در خانواده ها» به ترتیب، ۲۵ و ۱۲٫۵ درصد از مطالب مربوط به این ارزش را به خود اختصاص داده اند. البته در اینجا هم به دلیل فراوانی بسیار پایین مطالب مرتبط با این ارزش، نمی توان قضاوت منطقی ای درباره چگونگی پرداختن به این ارزش انجام داد.
نمودار ۸- درصد فراوانی زیرمقوله های ارزش « ساده زیستی و نفی تجمل گرایی »

ارزش «حفظ کیان خانواده»
همانگونه که در جدول ۹ آمده است؛ در سال ۱۳۸۷، به ترتیب، ۰٫۶۸، ۱٫۰۱، ۰٫۸۸ درصد از مطالب روزنامه های کیهان، ایران و آفتاب یزد، مروج ارزش «حفظ کیان خانواده» بوده اند. این عدد برای این روزنامه ها در سال ۱۳۸۹ به ترتیب برابر ۰٫۳۱، ۱٫۱۱ و ۰٫۶۵ درصد بوده است.
جدول ۹- توزیع فراوانی مطالب دارای موضع مثبت نسبت به «حفظ کیان خانواده»

روزنامه

توزیع فراوانی

۱۳۸۷

۱۳۸۹

جمع

کیهان

فراوانی مطالب دارای موضع مثبت نسبت به این ارزش
فراوانی کل مطالب روزنامه
درصد فراوانی مطالب دارای موضع مثبت در فراوانی کل

۹

۴

۱۳

۱-۲۴-۱جوشانده عناب :
آب به مقدار کافی ،جو پوست گرفته ۵/۲ گرم ،۱۴ دانه عناب را خرد کرده و با جو مخلوط نمایند و بجوشانند تا شکفته شود مقدار آب باید آنقدر باشد که پس از جوشیدن ۱۵۰۰ گرم جوشاننده به دست آید و می گذارند ته نشین شود و صاف می کنند ، روی آنرا با انحراف ظرف بر می دارند و در تب های شدید یک فنجان از آنرا بنوشند.
۱-۲۴-۲جوشانده نوع دیگری از عناب :
عناب ۱۵ دانه ،تخم ختمی ۴ گرم ،گل بنفشه ۷ گرم ،گل نیلوفر ۳ تا ۵ عدد ، پرسیا وشان ۵ گرم ، رازیانه نیم کوفته ۳ گرم با هم ترکیب کرده و بعد این دارو را شب در آب خیسانده وصبح جوشانیده ، بگذارند تا خنک شود و پس از صاف کردن قدری شکر سرخ به تدریج بنوشند برای تسکین سرفه و نرم کردن سینه و اخلاط خیلی نافع است .

۱-۲۵خیس کرده عناب :
برای تهیه خیسانده ،عناب را به اندازه ذرهای ذکر شده در دستورالعمل در آورده ، و به اندازه مورد نظر ، آبی که دارای درجه حرارت اتاق می باشد روی آن ریخته و طی همزدن های متوالی ،آن را ۳۰ دقیقه تمام در حرارت اتاق باقی نگه می دارند. بعد از این زمان عصاره را صاف نموده و بعد از شستشو ، با آب مقدار وزن مورد نظر را تکمیل می نمایند. عمل خیساندن معمولا برای آن دسته از داروهایی بکار می رود که ساختمان سلولی کاملی نداشته و یا فاقد ساختمان سلولی می باشند.
در طریقه دیگر خیساندن عناب :
۲۰ دانه عناب ، ۳۰ دانه مویز دانه گرفته و سر شاخه گل دار بنفشه ۷ گرم اجزای فوق را شب در نیم لیتر آب خیسانده و صبح پس از صاف کردن ، ۵۰ گرم شیر خشت و ۵۰ گرم ترنجبین را به آن اضافه کرده خوب حل می کنند و پس از صاف کردن با قدری گلاب و عرق بید مشک مخلوط کرده میل میکنند. ( بیگی ،۱۳۷۶).
معمولا روش هیدرولیز و استخراج کلاسیک مستلزم هموژنیزاسیون ، همزدن ، تکان دادن و یا روش عصاره گیری از گیاهان و مواد خشک شدهسوکسلت^[۳۶]و با کمک حلال های الکلی آبکی می باشند.(پیتافی و بنگر^[۳۷] ۲۰۱۰)
طی دهه گذشته تکنیک های متعارف قدیمی جای خود را به تکنیکها و روش های استخراج جدید نظیر MAEعصاره گیری با کمک میکروویو.(لوتریا، ممون، استالیکاس^[۳۸]۲۰۰۷،مالیکارژونا، ژائو و سی اِن^[۳۹]، ۲۰۱۰)
بالارد^[۴۰]روش ple استخراج و عصاره گیری از مایع فشرده ویا روش SFE استخراج سیال فوق بحرانی معرفی کرد. مزیت این تکنیکهای جدید نسبت به تکنیکهای قدیمی و کلاسیک عبارتند از : ساده تر شدن اتوماتیک سازی ، قابلیت استخراج فزاینده در دماها و فشارهای بالاتر ، استفاده از کیفیتهای پایین تر حلال های ارگانیک و نمونه ها همواره تحت اتمسفر نیتروژنی قرار می گیرند.(سالتوفت، تی کریستنسین و تی نیلسن^[۴۱]،۲۰۰۹)
روایات در مورد خواص عناب :
امام علی (ع) فرمودند :
عناب تب را از بین می برد.
امام صادق (ع) فرمودند : برتری عناب بر سایر میوه ها مثل برتری ما بر سایر مردم است .
مسیح دانشمند عرب : نشان داد که عناب بیماری آسم را درمان کرده و کمی حافظه را بهبود می بخشد .
۱-۲۶خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی عناب :
عصاره عناب سبب مهار اثر رادیکال های آزاد ( به عنوان عامل افزایش التهاب ) می گردد. عناب حاوی آنتی اکسیدان های طبیعی چون ویتامین ث و کاروتنوئید ها و فلاوونوئیدها است و همچنین باعث تقویت سیستم ایمنی بدن و کمک به جلو گیری از سرطان می نماید(ژائو و همکاران^[۴۲]،۲۰۰۸).
۱-۲۶-۱آنتی اکسیدان :
اکسیداسیون یکی از ضروری ترین فر آیندهایی است که در طبیعت روی می دهد. این فرایند در نتیجه ترکیب و خروج اکسیژن در مواد ارگانیک و غیر ارگانیک صورت می پذیرد .در مورد مواد ارگانیک ، اکسیداسیون در مرحله سلولی رخ می دهد و می تواند تاثیرات مخربی در صورت عدم حضور مواد معدنی روی سیستم به جا گذارد. آنتی اکسیدان ها بیشتر آنزیم هایی هستند که اثرات مخرب اکسیداسیون را خنثی می کنند و از تجمع رادیکالهای آزاد در بدن می کاهند . این عمل باعث پالایش و تقویت سیستم ایمنی شده و عملکرد شیمیایی بدن را به صورت نرمال در می آورد. (کهرر و همکاران^[۴۳] ۲۰۰۴ )کارخانجات تولید کننده مواد غذایی در تلاش برای تولید مواد غذایی با کیفیت بالا از نظر طعم ، رنگ و ارزش غذایی هستند با این حال بسیاری از مواد غذایی در معرض عوامل مخرب کیفیت هستند در میان این عوامل نا مطلوب اتو اکسیداسیون چربی ها یکی از مسایل نگران کننده است به این منظور از آنتی اکسیداسیون ها به عنوان فاکتور حفاظت در ماده غذایی استفاده می شود. (ژانگ وهمکاران^[۴۴] ۲۰۰۶ ).
۱-۲۶-۲متداول ترین آنتی اکسیدان های طبیعی داخل میوه عناب :
فنول ها ،کاروتنوئید ها ، فلاوونوئیدها می باشند.
۱-۲۶-۳کاروتنوئیدها :
در اصل رنگدانه های طبیعی هستند که توسط گیاهان سنتز و ترکیب می شوند و مسئول رنگ دهی به میوه ها و سبزیجات مختلف می باشند. در میوه ها و سبزیجات ، کاروتنوئیدهای مختلفی وجود دارد مثلا آلفا کاروتن ، بتاکاروتن ، لوتیین و لیکوپن و اکثر این کاروتنوئیدها یی که درون عناب وجود دارند دارای فعالیت آنتی اکسیدانی می باشند. بتا کاروتن به وفور در میوه وسبزی یافت می شود (پایوا و راسل^[۴۵]،۱۹۹۹).در بسیاری مطالعات نشان داده شده است که ارتباط زیادی میان بتا کاروتن و آلفا کاروتن از لحاظزدودن و از بین بردن تاثیرات رادیکال های آزاد وجود دارد. (بوهم و همکاران^[۴۶]، ۱۹۹۷)
۱-۲۶-۴ویتامینA :
ویتامین دیگری که در میوه عناب یافت می شود این ویتامین است که برروی سلول های بینایی موثر بوده وسبب تقویت این دسته از سلولها می گردد همچنین این ویتامین روی برخی از سرطا ن ها اثر پیشگیری و مقاومتی از خود نشان می دهد. ویتامین A در رشد و تقویت سیستم ایمنی اثر بسزایی دارد.
۱-۲۶-۵ویتامینC:
این ویتامین نیز به مقدار فراوان در میوه عناب وجود دارد که در برابر تخریب سلولها مقاوم بوده و با رادیکالهای آزاد مقابله می کند. بر اساس سیستم کنترل سلامت ، ویتامین C جز قدرتمندترین آنتی اکسیدان ها است که در مقابل رادیکال های آزاد حاصل از آلودگی هوا و دود سیگار مبارزه می کند. بدن قادر به ساخت ویتامین c نیست بنابراین ویتامین باید از طریق مکمل های غذایی وغذاها به بدن برسد. خانواده توت ، گوجه فرنگی ، کلم بروکلی ، فلفل ، مرکبات و خود میوه عناب غنی از ویتامین c می باشند. این ویتامین به استخوان ها ، غضروف ، ماهیچه ها ، رگهای خونی در بردن کمک میکند وهمچنین در جذب آهن به بدن نقش مهمی را دارا می باشد. (گومز و همکاران^[۴۷] ، ۲۰۰۸ )
۱-۲۶-۶ویتامینE :
موسسه بین المللی مکمل ها و رژیم غذایی سلامت گزارش می دهد که ویتامین E تولید رادیکالهای آزاد را متوقف می کند ، این رادیکالهای آزاد دراثر شکستن چربیها وتجزیه آنها توسط بدن ایجاد شده اند. آنتی اکسیدان قدرتمندی همچون ویتامینE به سیستم ایمنی بدن کمک می کند وبافتهای تخریب شده را ترمیم می کند . (ترابر و همکاران^[۴۸] ۲۰۰۶ )
این ویتامین نیز یک ویتامین آنتی اکسیدانی و قابل حل می باشد که به خنثی کردن رادیکال های آزاد مخرب کمک می نماید. آنتی اکسیدان هایی نظیر ویتامین E از سلول های بدن در مقابل تاثیرات زیان بار رادیکال های آزاد محافظت می کنند.
۱-۲۶-۷توکوفرولها :
تو کوفرول TCP جز ترکیبات شیمیایی می باشد و ویتامین Eجز این گروه است . این ماده جز سری ترکیبات ارگانیک بوده وشامل انواعی از قبیل فنلها میباشد .فعالیت این ویتامین اولین بار در سال ۱۹۳۶ از طریق فاکتور باروری در موش صحرایی شناخته وکشف گردید. (کونتاش وهمکاران^[۴۹] ۲۰۰۶).
هشت نوع توکوفرول وجود دارد و از این میان ، آلفا توکوفرول یکی از مهمترین آنتی اکسیدان های قابل حل در چربی است که به وفور در عناب یافت می شود. (بری گلیوس، فلو و همکاران^[۵۰]، ۲۰۰۲)
۱-۲۶-۸فنول ها :
در میوه عناب مقدار زیادی ترکیبات فنولی نظیر اسید کلروژنیک ،اسید فرولیک ، اسید کافئیک و کاتچین واپی کاتچین و روتین وجود دارد. فنول و ترکیبات فنولی در میوه این درخت نقش فیزیولوژیکی دارد بویژه در افزایش مقاومت درخت با عوامل فشار محیطی و افزایش کیفیت میوه آن .
علاوه بر این ، ترکیبات فنولی دارای مقدار قابل توجهی فعالیت آنتی اکسیدانی هستند وجز زباله های رادیکالی آزاد محسوب می گردند.(لی و همکاران^[۵۱]،۲۰۰۵)
اما در رابطه با فنول ها تاثیر چندانی علیه سرطان ثبت نشده است. این ترکیبات مطمئنا در چرخه ای ابتدایی وسلامت در کاهش ابتلا به سرطان تاثیر گذار هستند (فینی وهمکاران^[۵۲] ۲۰۱۱)
اسیدهای فنولی معمولا به شکل آزاد و مزدوج (قابل حل و حل نشدنی ) در شکر ، اسیدها و سایر مولکولهای زیستی یافت می شوند. شهیدی و نزک^[۵۳]،(۱۹۹۲)براورد دقیق اسیدهای فنولی موجود در یک گیاه به یک مبنا ،اسید ویا هیدرولیز آنزیمی نیازمند است(استالیکاس^[۵۴]، ۲۰۰۷)
اسیدهای فنولی آزاد معمولا در حفره های سلول ذخیره می شوند. با بهره گرفتن از تکنیک های مختلفی نظیر shaker ویا روش UAE ویا Soxhlet از میوه گیاه Ber استخراج می شوند. به منظور شناسایی اسیدهای فنولی آزاد ،یک عصاره معمولا یا توسط کروماتوگرافی مایع ویا کروماتو گرافی گازی مورد تجزیه وتحلیل قرار می گیرد. در کروماتوگرافی مایع ، مایع باید عملکرد بالایی داشته باشد و در کروماتوگرافی گازی ، گاز باید با شناساگرهای مختلفی زوج شود.(آرایش دیودی ، یونیزاسیون اشتعال وطیف سنج توده ای). اسیدهای فنولی پیوندی پس از هیدرولیز با اسید و یا آنزیم ها وقبل از عصاره گیری و استخراج و تجزیه ، استخراج می شوند. (شهیدی و همکاران^[۵۵] ۲۰۰۴)
۱-۲۶-۹فلاوونوئیدها :
نوع دیگری از آنتی اکسیدان مهم که در عناب وجود دارد و در انواع گونه های عناب به وفور یافت می شود و راهای مختلفی برای شناسایی آنها وجود دارد .
از انواع این فلاوونوئیدهای موجود در عناب می توان به اپی کاتچین ، کوارستین ،نارنجنین وگلوکوزید نارنجنین که بر مبنای مقایسه زمان حفظ و نگهداری وطیف جذب UV با استانداردهای تجاری بدست آمده اند. (ممون و همکاران^[۵۶]، ۲۰۱۲)
۱-۲۷اسیدهای چرب شناسایی شده در میوه عناب عبارتند از :
اسید کافئیک ، اسید فلوریک، روتین ، اسید پی هیدرو کسی بنزوئیک ، اسید کلروژنیک ، اپی ژنین گلوکوزید ۷ ، کورستین ، از برگ میوه بدست آمدند.
محتوای روتین در تمامی برگهای عناب بیشتر و بالاتر بوده است . از دیگر اسیدهای چرب می توان به اسید اولئیک، اسید لینولئیک ، اسید پالمتیک واسیدپالمیتولئیک اشاره کرد.(ژائو و همکاران^[۵۷]، ۲۰۰۸)
۱-۲۷-۱ نقش اسیدهای چرب موجود در عناب :