ادبیات تحقیق
دوره نوجوانی، زیباترین مرحله عمر است و نشاط، تلاش، اراده، در این سالها جلوه می کند، و جرقه های هویت جویی که به نوعی همراه با بازیابی و باز سنجی گذشته خود و جامعه است. دانشجویان به عنوان قشری از نوجوانان در ورود به این مرحله از زندگی تحت تاثیر متغیر های متعددی قرار دارند. در این فصل و بر اساس متغیر های مورد مطالعه تلاش می شود، از نظر مفهومی، نظری و پیشینه پژوهش متغیر های مورد مطالعه تبیین و توضیح داده شود.
۲-۱- احساس تنهایی
از جمله بحران های مهم دوران نوجوانی که سازگاری فرد با محیط را دچار مشکل می کند، احساس تنهایی است. الهاگین^[۲۴](۲۰۰۴) احساس تنهایی را این گونه تعریف می کند: تنهایی، تجربه فردی ناخوشایندی مانند تفکر فرد مبنی بر متمایز بودن از دیگران است که با مشکلات رفتاری قابل مشاهده مانند غمگینی، عصبانیت، و افسردگی همراه بوده و ناهمخوانی بین توقعات و آرزوهای فرد با امکان دستیابی او به این آرزوها را در روابط اجتماعی نشان می دهد و به صورت رفتارهایی نظیر اجتناب از تماس با دیگران مشخص می گردد(الهاگین، ۲۰۰۴).
الهاگین، احساس تنهایی را احساس ناخوشانیدی می داند که در نتیجه ی کاستی در شبکه ی روابط اجتماعی فرد به صورت کمی و کیفی و عدم دسترسی به روابط نزدیک و مطلوب با دیگران به وجود می آید. احساس تنهایی ویژگی های عاطفی و هیجانی است. در قریب به اکثر تعریفهای ارائه شده درباره احساس تنهایی از احساس ناخوشایند و هیجانهای منفی سخن به میان آمده است که اغلب افراد از آنها می گریزند. با این حال برخی از پژوهشگران به جای آنکه احساس تنهایی را صرفا یک هیجان منفی تلقی کنند آن را تداعی کننده پاره ای از هیجانهای منفی مانند اضطراب، افسردگی دوست داشتنی نبودن و … می دانند (رایت، ۲۰۰۵).
احساس تنهایی یک احساس غمگینی و ناراحتی توام با گوشه گیری، تعریف شده است: احساس تنهایی، تنها شدن، بریدن یا جدا شدن از دیگران است که با احساس عدم اشتیاق برای برقرار ی ارتباط، تماس یا نزدیکی با دیگران همراه است. بر این اساس احساس تنهایی گذرگاهی برای هجوم آوردن احساسهای منفی دیگری است که اغلب افراد می کوشند به صورت هشیار و ناهشیار از آنها اجتناب کنند (همان منبع).

احساس تنهایی تجربه ناخوشایندی است که در پاسخ به نارسایی های کمی یا کیفی در روابط اجتماعی ظاهر می شود (پیلو و پرلمن، ۱۹۸۲) این احساس در روان شناسی سابقه ای کوتاه دارد اما در فلسفه ادبیات و مذهب آثار بسیاری را می توان یافت که به آن پرداخته اند (کرواس- پارلو، ۲۰۰۸) بنابراین به نظر می رسد احساس تنهایی و تلاش برای توصیف و تبیین آن منحصر به زمان و مکان خاصی نیست و قرنهای متمادی گریبانگیر بشر بوده است.
با مروری بر ادبیات پژوهشی می توان دریافت در تعریف احساس تنهایی تفاوتهای نسبتا چشمگیری بین صاحبنظران وجود دارد . اما به رغم این تفاوتها سه مولفه اصلی در این تعریفها قابل بازشناسی هستند: نخست مولفه اجتماعی احساس تنهایی که احتمالا بارزترین و مهمترین بعد احساسی تنهایی است. چرا که این احساس به روشنی منعکس کننده نارسایی روابط اجتماعی ارضا کننده است. با این حال نمی توان احساس تنهایی را معادل انزوای اجتماعی در نظر گرفت یا به عبارت دیگر باید بین انزوا طلبی و احساس تنهایی تمایز قایل شد. تلاش برای تفکیک احساس تنهایی از انزواطلبی به دومین مولفه احساس تنهایی منتهی می شود. احساس تنهایی احساسی فاعلی است که لزوما با واقعیت بیرونی همسان نیست. به بیان دیگر در حالی که برخی از افراد روابط اجتماعی محدودی دارند. احساس تنهایی را تجربه نمی کنند اما برخی دیگر با وجود برخورداری از شبکه روابط اجتماعی نسبتا گسترده از احساس های ناخوشایند تنهایی رنج می برند(همان منبع).
بنابراین احساس تنهایی مستلزم ادراک یا ارزیابی فرد از روابط اجتماعی خویشتن و مقایسه وضعیت کنونی با وضعیت مطلوب و آرمانی مورد نظر اوست. از دیدگاه برخی از صاحبنظران این مقایسه و نحوه ادراک روابط اجتماعی علت بروز احساس تنهایی است(هینریچ و گالون، ۲۰۰۶) سومین مولفه دربرگیرنده تعامل با افراد دیگر از نیازهای اصلی انسان به عنوان موجودی اجتماعی است تجربه ی تنهایی مساله ای جهانی است که همه ی انسانها کم و بیش آنها را تجربه کرده اند افراد در همه ی فرهنگها نژادها، طبقات اجتماعی، سنین و زمان ها احساس تنهایی را تجربه می کنند با این حال در متون علمی و تحقیقاتی روان شناسی به این سازه کمتر توجه شده است (برگونو، لیروکس^[۲۵]، مک آینیش^[۲۶]، شیخ ۲۰۰۴)
احساس تنهایی از لحاظ کیفیت با تنهایی یا کناره گیری اجتماعی اختیاری و بدون تعارض متفاوت است (استوکلی^[۲۷]، ۲۰۱۰). احساس تنهایی تجربه ای ناخوشایند مانند تفکر فرد مبنی بر متمایز بودن از دیگران است که با مشکلات رفتاری قابل مشاهده مانند اندوه ، عصبانیت و افسردگی همراه بوده و ناهمخوانی بین انتظارات و آرزوها را در روابط اجتماعی نشان می دهد. احساس تنهایی هنگام برخی از تغییرات سریع و ناگهانی امری عادی و رایج است و به ناسازگاری تعبیر نمی گردد. اما هنگامی که به طور مزمن، مانع موفقیت در تکالیف و کارکردهای طبیعی زندگی می شود می تواند پیامدهای عاطفی، اجتماعی و حتی جسمانی زیان باری را به دنبال آورد (بلک^[۲۸]، ۲۰۰۹). در این صورت احساس تنهایی، تهدیدی برای سلامت روان و کارکرد روانی- اجتماعی فرد به شمار می آید(هنریچ و گالون، ۲۰۰۶)
دان، دان و بایدوز (۲۰۰۷) عقیده دارند که احساس تنهایی یکی از مشکلات شایع دوران نوجوانی است که می تواند روابط اجتماعی فرد را نامتعادل سازد و او را درگیر مشکلات عاطفی و روانی- اجتماعی نماید. در میان عوامل موثر بر احساس تنهایی در دوره ی نوجوانی ارتباط با خانواده، معلمان، محیطهای مدرسه ای و اجتماعی جایگاه مهمی دارند(آرسلان، هامارتا، اور، و اوزیسیل^[۲۹]، ۲۰۱۰) چرا که در اوایل نوجوانی ارتباط با بزرگسالان غیر والد به طور معنادار افزایش می یاید، نوجوانان، راهنمایی و حمایت را از بزرگسالان خارج از خانواده جستجو می کنند(تیلن^[۳۰]، ۲۰۰۰) ارتباط حمایتی با بزرگسالانی مانند معلمان و مربیان اهمیت ویژه برای نوجوانان دارد و به عنوان عاملی حمایتی در برابر فشارهای محیطی عمل می کند و می تواند منجر به رشد شایستگی و کاهش مشکلات رفتاری شود (بریچ ولد^[۳۱]، ۱۹۹۸)
احساس تنهایی حالت ناراحت کننده ای است و زمانی به وجود می آید که بین روابط بین فردی که فرد تمایل دارد آن را داشته باشد و روابطی که وی در حال حاضر دارد فاصله وجود داشته باشد. این تعریف بر خصوصیت عاطفی احساس تنهایی تاکید می کند. اما بر عنصر شناختی نیز تاکید دارد به این صورت که احساس تنهایی ناشی از این ادراک است که ارتباطات اجتماعی فرد برخی از انتظارات او را برآورده نمی کند. باید توجه داشت که احساس تنهایی اگرچه از طریق خصوصیات عینی و کمی روابط اجتماعی (مثل فراوانی تعاملات یا تعداد دوستان) تحت تاثیر قرار می گیرد. اما از طریق ارزیابی های ذهنی و کیفی این روابط مثل رضایت از گزارش کرد که احساس تنهایی با تسریع پسرفت وضعیت سلامتی افراد از طریق تاثیر بر روی سیستم ایمنی بر سلامت جسمانی و روانی اسنان ها تاثیر منفی دارد برخی از محققان نشان داده اندک ه بین سلامت عمومی با احساس تنهایی و افسردگی رابطه منفی معنی داری وجوددارد. همچنین این محققان دریافتند که بین رضایت از زندگی با نگرش های خودکشی، احساس تنهایی و افسردگی نیز رابطه منفی معنی داری وجود دارد. علاوه بر این آنها دریافتند که بین رضایت از زندگی و سلامت عمومی رابطه مثبت معنی داری وجود دارد. تحقیقات نشان می دهند که احساس تنهایی مقدمه ی افسردگی و فراموشی است. و به ادامه حیات آسیب می رساند(همان منبع).
۲-۱-۱- دیدگاه هایی پیرامون احساس تنهایی
گستردگی ماهیت احساس تنهایی بسیاری از پژوهشگران را بر آن داشته است تا افزون بر تعریف و مفهوم سازی و ارتباط آن با سایر متغیر ها و مشکلات، به مطالعه ساختار عاملی و شناسایی عوامل تشکیل دهنده آن بپردازند. تلاش هایی که به منظور اندازه گیری احساس تنهایی (مانند مفهوم سازی آن) انجام شده است، بیانگر تنوع و اختلاف نظر پژوهش گران در این زمینه است که به دو روی آورد متفاوت منتهی می شود. در یک روی آورد، مقیاس کلی و تک بعدی، احساس تنهایی را به منزله یک پدیده واحد در نظر می گیرند (بدون توجه به آنچه موجب احساس تنهایی در افراد می شود) و بر اشتراک هایی تمرکز دارند که علت اصلی تجربه احساس تنهایی در افراد به حساب می آیند. در روی آورد دیگر اندازه های چند بعدی سعی دارند بین تظاهرات مفروض احساس تنهایی تمایز ایجاد کنند.
۲-۱-۱-۱- دیدگاه ویس
نخستین بار ویس^[۳۲] (۱۹۷۳) احساس تنهایی را را دو ویژگی انزوای هیجانی و انزوای اجتماعی معرفی کرد. انزوای هیجانی بر تعداد نامناسب یا فقدان دلبستگی های خانوادگی، دوستانه و ارتباطی دلالت دارد، در حالی که انزوای اجتماعی به وسیله فقدان شبکه های اجتماعی در دسترس ایجاد می شود و با تعداد نامناسب دوستان در ارتباط است. بعد از این دیدگاه برخی دیگر از مولفان (راسل، پپلو، کاترونا^[۳۳]، ۱۹۸۰؛ ویتنبرگ^[۳۴]، ۱۹۸۶) بر دو بعد هیجانی و اجتماعی احساس تنهایی تاکید کردند. دیتوماسو و اسپینر^[۳۵](۱۹۹۳، ۱۹۹۷) نیز بر اساس یافته های ویس (۱۹۷۳) بعد هیجانی احساس تنهایی را به سه بعد خانوادگی، احساساتی و اجتماعی تفکیک کردند.
۲-۱-۱-۲- دیدگاه دیگر محققان
برخی از پژوهش گران نیز احساس تنهایی را با بیش از دو بعد در نظر می گیرند. برای نمونه، دهشیری، برجعلی، شیخی و حبیبی،(۱۳۸۷) سه عامل تنهایی ناشی از ارتباط با خانواده، تنهایی ناشی از ارتباط با دوستان و نشانه های عاطفی تنهایی را در نظر می گیرند.
اشمیت و سرمت^[۳۶](۱۹۸۳) چهار مولفه جنسی، احساسی، دوستانه، خانوادگی، اسکایس و گینتر و گرشتاین^[۳۷](۱۹۸۴) چهار مولفه بعد عاطفی، یعنی بی قراری، اندوهگینی، دوری گزینی، و انزواطلبی، روکج و براک^[۳۸](۱۹۹۷) پنج بعد نابسندگی های شخصی شامل نارسایی های تحولی، روابط صمیمانه ناخرسند، تغییر مکان و جدایی های معنادار، و ناچیز شمردن در اجتماع، دی یانگ گیرولد^[۳۹](۱۹۸۷) سه وجه احساس تنهایی، شامل شدت (مانند ماهیت و گستره ی انزوای اجتماعی)، نمای زمانی (مانند نوسان های احساس تنهایی) و ویژگی های هیجانی (مانند فقدان احساس مثبت) را مطرح ساخته اند. افزون بر این دی توماسو و همکاران^[۴۰] (۱۹۹۹ ) در یک بررسی گسترده با بهره گرفتن از هفت آزمون (با ۲۱ زیر مقیاس)، چهار عامل همبسته هیجانی، تنهایی اجتماعی، تنهایی خانوادگی و عاطفی منفی را به دست آورند.
بدون تردید ناهماهنگی و اختلاف در تعیین عوامل ، ابعاد و مولفه های احساس تنهایی علاوه بر اینکه متاثر از مبانی نظری و زیر بنایی متفاوت این سازه است، زیر تاثیر ساختار های فرهنگی و اجتماعی افراد و گروه های مورد مطالعه نیز قرار دارد. بررسی های پژوهش گران مستقیما در جنبه های بین فرهنگی احساس تنهایی و نیز سه نکته با ارزش تاکید دارند. نخست اینکه اندازه گیری احساس تنهایی بر اساس فرهنگ محدود می وشد؛ دوم اینکه شیوع احساس تنهایی در کشور های مختلف متفاوت است و سرانجام اینکه نیرومندی حداقل یکی از پیش بین های احساس تنهایی ، یعنی پایگاه ارتباطی ، در کشور های مختلف یکسان نیست. پولمن^[۴۱]، (۲۰۰۳) معتقد است که عوامل فرهنگی در شکل گیری احساس تنهایی به شکل یکسان نیستند. در فرهنگ های فرد گرا مانند امریکا، آمادگی های ارتباطی افراد برای برقراری دوستی ها، نقش کلیدی دارند، در حالی که در فرهنگ های جمعی روابط خانوادگی نقش بزرگتری را برعهده دارند. یافته ها نشان می دهد میزان احساس تنهایی در فرهنگ های جمع گرا، جایی که افراد مسئولیت بیشتری به خاطر شکست های بین فردی می پذیرند، بالا است( اندرسون^[۴۲]، ۱۹۹۹).
پژوهشگران در بین عوامل مهم و موثر فرهنگی نقش خانواده را برجسته می کنند(خویی نژاد، رجایی و محب راد، ۱۳۸۶؛ لعلی فاز و عسگری، ۱۳۸۷). بنابراین تفاوت های اجتماعی ، تعامل های بین فرهنگی و شبکه حمایتی در دسترس برای افراد در فرهنگ ها و کشورهای متفاوت ، تعیین کننده های آدابی هستند که افراد در آن احساس تنهایی را تجربه می کنند. اگر این فرض پذیرفته شود که تنهایی گویای روابط افراد با اجتماع است می توان قبول کرد که تنوع بین فرهنگی و تفاوت در برقراری روابط اجتماعی مردم به تفاوت در ادراک، تجربه و مقابله با احساس تنهایی منجر می شود(رحیم زاده، ۱۳۸۹).
با آنکه احساس تنهایی از دهه ۱۹۵۰ مورد توجه محققان به عنوان سازه ای تجربی قرار گرفت؛ اما پژوهش های آن از دهه ۱۹۷۰ و با انتشار کتاب اثر گذار ویس (۱۹۷۳) با عنوان ”احساس تنهایی: تجربه انزوای عاطفی و اجتماعی“ آغاز شد.
دیدگاه های نظری متفاوتی پیرامون بررسی شکل گیری و تحول احساس تنهایی مطرح شده است. برخی از متخصصان نظیر سالیوان و بالبی به روابط میان والد-کودک توجه نشان داده و عدم برقراری مناسب ارتباطات توام با ایمنی و رضایت در کودک را عامل تجربه احساس تنهایی دانسته اند.
دیدگاه تکاملی بر این مسئله تاکید می کند که نیاکان ما در ابتدای تاریخ برای حفظ خود از آسیبهای محیطی و در حقیقت احساس تنهایی که برای ایشان به وجود می آورد سعی می کردند که به صورت دسته جمعی و در ارتباط با هم زندگی کنند مانند نوزاد انسان که برای ادامه حیات نیازمند ارتباطاتی از این دست است. با پیچیده تر شدن جوامع، خود ارتباط به دلیل تغییرات نیازهای انسان مورد توجه قرار گرفت. کودک انسان با افزایش سن نیاز به برقراری ارتباطات ایمنی بخش با افراد دیگر است که زمینه های آن در کودکی شکل گرفته است(متیس و آدامز^[۴۳]، ۲۰۰۴).
نوجوانی به دلیل ویژگیهای خاص و منحصر به فردی که به همراه می آورد احساس تنهایی خاص خود را نیز ایجاد می کند. نوجوانان بر خلاف کودکان که نمی توانند با داشتن درک درست از احساس تنهایی درباره آن صحبت کنند، می توانند احساسات خود را بیان کنند. از نظر برخی از متخصصان احساس تنهایی در این مرحله امری بهنجار است. نوجوانان در این مرحله با ویژگیهای خاص شناختی خود نظیر فرضیه پردازی و خودمحوری که دارند و با فکر اینکه روزی از پدر و مادر خود جدا می شوند نوعی غم را تجربه می کنند که نشانگر احساس تنهایی آنهاست(همان منبع).
۲-۲- تعهد هویت^[۴۴]
تعهد در لغت به معنای عهده‌ دار شدن، کاری‌ بعهده‌ گرفتن، عهد و پیمان، تعهد از مصدر ۱-بگردن گرفتن، کاری را بعهده گرفتن . ۲ - تیمار داشتن، نگاه داشتن.۳ - عهد بستن، پیمان بستن . ۴ – و در اسم یعنی تیمار داشت، غمخواری است(معین، ۱۳۷۴).
تعهد یک چارچوب ارجاعی از ارزش ها و باورهاست که ممکن است خودساخته یا تجویز شده از جانب دیگران باشد. تعهد بر مبنای فرایند تصمیم گیری شامل اتخاذ نظر، انتخاب و رد کردن قرار دارد. تعهد یعنی تثبیت و اتخاذ تصمیم های نسبتا با دوام و سرمایه گذاری شخصی روی آنها"(اریکسون، ۱۹۶۸).
شکل گیری و ماندگاری تعهد هویت مبتنی بر فرایند های متفاوتی است. برای مثال اریکسون(۱۹۸۷ به نقل از برزونسکی، ۲۰۰۴)بین مولفه های عاطفی و شناختی تعهدات شخصی تمایز قائل است. تعهدات شناختی مبتنی بر اطلاعات هستند و گستره ای از دیدگاه ها و اعتقادات محکم را که در شبکه منسجمی از اعقاید و شواهد منطقی بسط داده شده، منعکس می کنند. در مقابل تعهدات عاطفی یک حس غیر عقلانی ولی غیر متزلزل از اطمینان را منعکس می سازند. تعهدات هنجاری نسبت به تعهدات اطلاعاتی، بیشتر مبتنی بر بنیان های عاطفی هستند.
در نظریه اریکسون(۱۹۶۸) نقش محوری شکل گیری هویت در تعهد هویت را در اواخر نوجوانی مهم می داند. به باور اریکسون به دلیلی تغییرات اجتماعی و ساختاری در جوامع معاصر غربی، نوجوانان دچار بحران هویت شده و فرد در تلاش برای شکل گیری هویت خود برای رسیدن به بزرگسالی و دستیابی به تعهد هویت تلاش می نماید(آرنت^[۴۵]، ۲۰۰۴).
به گفته اریکسون (۱۹۶۸)، فرایند شکل گیری هویت در رسیدن به تعهد نسبت به هویت دارای اثرات مفید در تنظیم هویت افراد است. از نظر اریکسون هویتی که به خوبی توسعه یافته و یکپارچه شده باشد می تواند فراهم کننده احساس های ذهنی وحدت درونی و تداوم در طول زمان، احساس خوب بودن و اعتماد به نفس باشد. (ویلر و آدامز وکیتینگز^[۴۶]، ۲۰۰۱). در واقع شواهد حاکی از آن است که یک ارتباط مثبت بین تعهد هویت و بهزیستی روان شناختی وجود دارد. بر این اساس، توسعه هویت در راستای تعهد نسبت به هویت به طور کلی به عنوان یک مسئله هسته ای و درمانی در مشاوره برای افرادی که به نوجوانی و بزرگسالی نزدیک می شوند در نظر گرفته شده است(شولتز و بلستین ^[۴۷]، ۱۹۹۴) مشاهده شده است. چندین مطالعه تجربی نشان می دهند که فرایندهای انگیزشی فراهم کننده شرایطی جهت ایجاد تعهدات هویت هستند. بنابراین، فرایند های انگیزشی راهکارهای ارتباطی را فراهم می کند که از طریق آن تعهدات نتایج مفید را برای فرد فراهم می کند. (همان منبع)
در طول نزدیک به ۴۰ سال، تفاوت های فردی در شکل گیری هویت در دو بعد اساسی اکتشاف(تبیین) و تعهد مفهوم ساز شده است. (مارسیا، ۱۹۶۶). در این زمینه اکتشاف(تبیین) سوال فعال و در نظر گرفتن جایگزین های هویتی مختلف اشاره دارد و تعهد به انتخاب یکی از تبیین ها(اکتشافات) از میان گزینه های تبیین شده اشاره دارد.
مدل توسعه هویت مارسیا (۱۹۶۶) در زمینه تعهد رفتاری به عنوان فرایندی منحصر به فرد در تعهد قوانین و پیوستن به آنها نظر گرفته می شود. با این حال،لایکس^[۴۸] ، گوزنی^[۴۹] ، سونس^[۵۰] و بیرز^[۵۱](۲۰۰۶) نشان داده اند که تعهد را می توان به دو بعد متمایز تقسیم شود: شکل کیری تعهد و شناسایی تعهد. ساخت و شکل گیری تعهد نشان دهنده مفهوم اصلی مارسیا از تعهد است، در حالی که شناسایی تعهد نشان دهنده یقین یافتن احساس فرد در مورد تعهداتی است که ساخته شده اند. مفهوم سازی تعهد به دو بعد مجزا، که یکی در ارتباط با ماهیت پویا در شکل گیری تعهد است و دیگری بازسازی، انتخاب و شناسایی تعهد به عنوان یک فرایند و نه به عنوان یک نتیجه در نظر گرفته می شود(لایکس، گوزنی ، سونس و بیرز ، ۲۰۰۶). این دو تعهد یعنی ساخت تعهد و شناسایی تعهد بسته به انگیزه های فردی موجب تعهد هویت فرد می شود(همان منبع، ۲۰۰۶).
یکی از مباحث در ارتباط با تعهد هویت مساله وحدت هویت است. یکپارچه سازی (وحدت) هویت نشان دهنده بهره وری فرد از خود پنداره در یکپارچه سازی اطلاعات جدید، سازماندهی و کارگردانی تجربه زندگی است(اوبراین و اپستاین^[۵۲]، ۱۹۸۸). یکپارچه سازی(وحدت) هویت همپوشانی قابل ملاحظه ای با ساختارهای مشابه، مانند وضوح خودپنداره (کمپبل، اساناند، و دی پائولا^[۵۳]، ۲۰۰۳) و تداوم زمانی مکانی (دانکل^[۵۴]، ۲۰۰۵)دارد. بنا بر این عقیده، مردم با تجربه در زندگی به دنیال یکپارچه سازی هویت تلاش می کنند مشخص نمایند که آنها از زندگی چه می خواهند. برعکس، افراد کم تجربه در ادغام هویت ها دچار تضاد هویتی شده و در یکپارچه سازی هویت به مشکل می خورند.
شکل گیری و ایجاد تعهدات هویت پایدار براین فرض استوار است که فرد در فراینند ساخت و باز سازی های هویت به احساس یکپارچه ای از هود دست یافته باشد(ساحل و لوین^[۵۵]، ۲۰۰۲).
۲-۲-۱- ماهیت و مفهوم هویت
مفهوم هویت (خود) با کلمات دقیق قابل تعریف نیست و تا حدی مبهم می‌باشد. هویت شامل تداوم و ثباتی است که مشخص کننده افراد است، علیرغم تغییراتی که در زمان پیدا می‌کنند و نقش هایی که در هر مرحله از زندگی به عهده می‌گیرند. در جریان رشد، فرد مراحلی را پشت سر گذاشته که جدا از هم نبوده‌اند. در هر مرحله دارای هویتی بوده و بین هویت های مراحل مختلف ارتباطی وجود داشته است. اما این هویت‌ها همیشه از نوع آزمایشی بوده‌اند زیرا هر یک در مرحله شدن بودند ولی حالا زمان بودن رسیده است (اریکسون، ۱۹۸۷).
مفهوم هویت که اریکسون عنوان می کند تاکید بر این مساله دارد که مراحل رشد هر یک به طور مجزا در درون خود پایان نمی‌یابد، بلکه به هم پیوسته و وابسته بوده، مراحلی در جهت رشد فرد به عنوان فردی کامل و خودکفا می‌باشد که در زندگی لیاقت ایفای نقش یک بزرگسال را داشته و بتواند در نظام اجتماعی که در آن زندگی می‌کند، به اصطلاح جابیفتد. تکامل فقط از طریق گذشتن بدون بحران از مراحل پی‌درپی رشد روانی ـ جنسی حاصل نمی‌شود، بلکه بستگی به سازمان‌دهی مجدد و مداوم در طی جریان رشد دارد و آنگاه در دوره نوجوانی، نوبت به تکامل مجددی می‌رسد که انتقال از وابستگی کودکی را به مسئولیت بزرگسالی میسر می کند. در این مورد نه فقط سازمان‌دهی داخلی موردنظر است، بلکه این موضوع حائز اهمیت است که چگونه این سازمان به فرد اجازه می‌دهد که در اجتماع و نظامهای داخلی آن در نقشهای اجتماعی مورد انتظار، به عنوان بزرگسال، عملکرد صحیحی داشته باشد (اریکسون، ۱۹۶۳).
جیمز^[۵۶] هویت شخصی را مفهومی می‌داند که فرد از خود به عنوان یک شخص دارد و این مفهوم ناشی از تجربه تداوم و تمایز است؛ یعنی خود در طی زمان یکسان باقی می‌ماند و در عین حال از دیگران متمایز است (محسنی، ۱۳۷۵).
در فرهنگ عمید، هویت چنین تعریف شده است: هویت یعنی حقیقت شیء یا شخص که مشتمل بر صفات جوهری او باشد. هویت در لغت به معنای شخصیت ذات، هستی و وجود و منسب به «هو» می‌باشد ـ هویت یعنی توازن میان خود و دیگران برقرار کردن(عمید، بی تا، ص ۴۷۳).
امروزه تعداد زیادی از نوجوانان به افسردگی مبتلا می‌باشند. احساسات افسردگی شامل احساسات متعددی می‌باشد. در افسردگی شدید که شکلی از اختلالات خلقی می‌باشد، فرد نسبت به آینده عمیقا دلسرد می‌شود، نسبت به زندگی نارضایتی پیدا می‌کند و از دیگران دوری و اجتناب می‌کند. ممکن است انرژی خود را برای انجام بعضی از کارها از دست بدهد و نتواند به کارهای روزمره زندگی بپردازد. و یا شاید انتظار مرگ داشته باشد و اگر دانش‌آموز باشد ممکن است موفقیت تحصیلیش متوقف شده و نتواند به اهداف آموزشی و تحصیلی خود برسد، نمرات ناامید کننده و پایین دریافت کند. همچنین افسردگی باعث می‌شود که فرد احساس تنهایی و بی کسی کرده و از افراد دیگر کناره گیری کند و ارتباطات اجتماعی و خانوادگی ضعیفی داشته باشد. این احساسات منفی و ارتباطات ضعیف فرد افسرده را به سوی بی هدفی، بی معنایی، و ناامیدی سوق می‌دهد (می‌یرز^[۵۷]، ۱۹۸۸).
پلکینین و کوکو^[۵۸]( به نقل از برزونسکی ۲۰۰۳) دریافتند که وضعیت های هویتی، ثابت و غیرقابل تغییر نیستند. شاید بتوان تفاوت یافته های پژوهش حاضر با بررسی های دیگر را به دلیل تفاوت های فرهنگی دانست. بسیاری از پژوهشگران بر تاثیر عوامل نژادی، فرهنگی و مذهبی در میزان فراوانی قرار گرفتن نوجوان در وضعیت های هویتی مختلف تاکید نموده اند. برای مثال این بررسی ها همچنین، نشان می دهد که بین وضعیت های هویت ایدئولوژیکی دختران و پسران تفاوت معنی دار وجود دارد. دختران بیشتر در وضعیت هویت ایدئولوژیکی و میان فردی مهلت مجاز قرار دارند. در حالی که پسران از نظر هویت های ایدئولوزیکی و میان فردی بیشتر در وضعیت های نامتمایز و مهلت مجاز بودند (برزونسکی، ۲۰۰۳).
۲-۲-۲- شکل‌گیری هویت
شکل‌گیری هویت در طی یک توالی از مراحل رشدی روی می‌دهد. در صورت وجود یک محیط مساعد، شکل‌گیری هویت یک حادثه به طور طبیعی رخ دهنده در رشد شخصیت انسان است (مارسیا، ۱۹۸۷، ص ۱۶۴). این فرایند عموما در طول نوجوانی رخ می‌دهد و از فرایندهای درون‌فکنی^[۵۹] و همانندسازی^[۶۰] متمایز است. بااین‌حال این فرایندهای مربوط به کودکی نقش مهمی در شکل‌گیری هویت دارند.
شکل‌گیری هویت در نوجوانی سنتزی از همانندسازی‌های اولیه در یک پیکربندی جدید است که بر اساس این همانندسازی‌ها قرار دارد، اما متفاوت از مجموع اجزایش می‌باشد. فقط وقتی که نوجوان قادر باشد که بعضی از همانندسازی‌های کودکی را بر اساس علایق، استعدادها و ارزش هایش انتخاب و سایر آنها را در کند، شکل‌گیری هویت رخ می‌دهد.

بلاذری، انساب الأشراف، ج۱، ص ۳۹٫۳ ↑
ابن هشام، عبد الملک(م ۲۱۳ق)، السیره النبویه، تحقیق مصطفى السقا وإبراهیم الأبیاری وعبد الحفیظ الشلبی، چاپ سوم، مصر، شرکه مکتبه ومطبعه مصطفى البابی الحلبی وأولاده، ۱۳۷۵ق، ج۱، ص۱۱۳؛ ابن خلدون، تاریخ، ج۲، ص ۳۹۶ ↑
. ابن هشام، السیره النبویه، ج۱، ص ۱۱۳؛ طبری، محمد بن جریر(م ۳۱۰ق)، تاریخ، چاپ دوم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ ق، ج۲ ، ص ۲۵۵ ↑
. طبری، تاریخ، ج۲، ص ۲۵۸و۲۵۹ ↑
. ابن هشام، السیره النبویه، ج۱، ص۱۳۲ ↑
. همان، ص ۱۳۵ ↑
. ابن هشام، السیره النبویه، ج۱، ص ۱۳۶؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص۲۵۲ ↑
. منافره، تفاخر طلبی جاهلی، همراه با دشمنی میان دو نفر بود که برای اثبات برتری خود، آن را در معرض قضاوت قرار می دادند. برتری یا شکست در منافره بر اساس «معیارهای» پذیرفته شده در جامعه جاهلی صورت می‌گرفت و تبعاتی در پی داشت. این سنت، پس از وفات پیامبر(ص) با تاثیر گرفتن از اختلاف‌های سیاسی مسلمانان و با تغییرهایی در ظاهر، دوباره سر برآورد و در شکل‌گیری عقاید کلامی تاثیر گذاشت. برای اطلاعات بیشتر ر.ک: آئینه وند، صادق، بررسی سنت منافره در جاهلیت و بازتولید و پیامدهای آن در دوران اسلامی ( با تکیه بر منافره های هاشمیان)، مطالعات تاریخ اسلام ، شماره ۱۸، سال ۱۳۹۲ش، ص۱۰ ↑

. طبری، تاریخ، ج۲، ص ۲۵۳ ↑
. آئینه وند، بررسی سنت منافره در جاهلیت و بازتولید و پیامدهای آن در دوران اسلامی ( با تکیه بر منافره های هاشمیان)، ص۱۴ ↑
. أهل البیت بر «آل پیامبر» دلالت دارد و با این عبارت شناخته شده‏اند در فارسی معادل خانواده است که بر طبق قراین وشواهد مصادیق آن متفاوت است. اهل بیت پیامبر(ص) مطابق حدیث کساء، حضرت علی، فاطمه و حسنین است. ر.ک: راغب أصفهانى، مفردات ألفاظ القرآن‏، ص۱۵۲؛ طریحی، مجمع البحرین، ج۲، ص ۱۲۴؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، ج۱، ص۳۶۰ ↑
. یکی از مهمترین اقدامات پیامبر(ص) این بود که ۶ ماه متوالی از کنار خانه حضرت فاطمه(س) می‌گذشت و می‌فرمود: «الصلاه أهل البیت» ر.ک: بلاذُری، أحمد بن یحیى(م ۲۷۹ق)، جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار وریاض الزرکلی، چاپ دوم، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص ۱۰۴ ؛ پیداست اهل بیت پیامبر(ص) بر نماز مداومت داشتند، لیکن این اقدام پیامبر(ص) کاری نمادین بود که اهل بیت را به همگان معرفی می نمود و وجود آنها را به آیه تطهیر پیوند می‌زد. ↑
. مراد از متن قرآن و تفسیر آن است. ↑
. ابن حبیب، أبو جعفر(م ۲۴۵ق)، المنمق فی أخبار قریش، تحقیق خورشید أحمد فاروق، چاپ اول، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۵ق، ص۸۱ ↑
. همان، ص ۸۳- ۱۰۹؛ص ۱۸۶-۱۸۹ ↑
. همان، صص۵۵-۵۷ ↑
. ریچارد بل پس از تاکید بر تاثیر سیاست عربستان از کشمکش دوقدرت بزرگ روم و ایران و تلاش این دو قدرت برای نفوذ در عربستان می نویسد: پس از آن که حکومت حبشیان از سال ۵۲۱ با بهره گیری از اختلافات دینی تحت سلطه امیراتوری بیزانس بود در سال ۵۷۵م تحت سلطه ایرانیان در آمد، ایرانیان کنترل بخشی از شهرهای کوچک در کرانه شرقی و جنوبی عربستان را به حمایت از جناح بومی طرفدار به دست آورد، بنابراین رومیان برای ایجاد حضوری متقابل، تمایل داشتند با کمک رساندن به عثمان بن حویرث در سال ۵۹۰م و قرار دادن وی به عنوان حاکم دست نشانده، مکه و عربستان را به کنترل خود در آورند. ر.ک: بل، ریچارد، درآمدی بر تاریخ قرآن، بازنگری و بازنگاری: و.مونتگمری وات، ترجمه بهاءالدین خرّمشاهی، قم، مرکز ترجمه قرآن به زبان های خارجی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش ص ۲۵ ↑
. ابن حبیب، المنمق فی أخبار قریش، صص۵۵-۵۷ ↑
. ابن هشام، السیره النبویه، ج۱، ص ۱۹۸ ↑
. همان، ص۲۳۳ ↑
. همان ص۲۹۶ ↑
. حضرت امیرمومنان در نهج البلاغه ظهور پیامبر(ص) را این گونه تشریح می کند: از آن رو که حضرت به عنوان فردی که شجره وجودیش پاکترین شجره ها و دلایلش نیز روشن و راهش آشکار(خطبه ۱۶۰) ودلایلش الزام آور بود(خطبه ۲۲۷) در میدان نزاع میان عقاید(خطبه ۱۵۷) که رشته دین کسسته شدن شده بود (خطبه ۱۳۲) با نور قرآن به تصدیق آیین آسمانی برخواست(خطبه ۱۵۷) ↑
. ابن هشام، السیره النبویه، ج۱، ص ۲۹۳ ↑
. ر.ک: همان، ص ۴۱۹-۴۲۹ با اندکی دخل و تصرف. ↑
.انعام:۴۸ ↑
. احزاب: ۴۵؛ فتح:۸ و نیز ر.ک: سیدرضی، نهج البلاغه، خطبه ۱۰۴ ↑
. ر.ک: بل، درآمدی بر تاریخ قرآن، ص۵۴ با اندکی دخل و تصرف. ↑
. ر.ک: سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۱۰۸ ↑
. لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَأْسٌ شَدیدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ لِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزیزٌ. ↑
. ر.ک: طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۱۲ق، ج۲۷، ص ۱۳۷؛ طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق با مقدمه محمد جواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ش، ج۹، ص ۳۶۳ ↑
. ر.ک: ابن عربى، ابو عبدالله محیى الدین محمد(قرن۷)، تفسیر منسوب به ابن عربى، تحقیق سمیر مصطفى رباب، بیروت، دار احیاء التراث العربى، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص ۳۲۲ ↑
. ر.ک: کلینى، الکافی، ج۱، ص ۱۶۹ ↑
. ر.ک: کلینى، الکافی، ج۱، ص ۱۶۹ ↑
. ر.ک: ابن الأثیر، عز الدین (م۶۳۰ق)، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبد السلام تدمری، چاپ اول، بیروت، دار الکتاب، ۱۴۱۷ق، ج۱، صص ۵۷۸- ۶۰۰ ↑
. ابن هشام، السیره النبویه، ج۱، ص ۵۱۱ ↑
. همان، ۵۱۳ ↑
. مائده: ۱۵، ۱۶، ۱۹ ونیز ر.ک: طباطبایی، المیزان، ذیل آیات نامبرده. ↑
. مانند عبد الله بن سلام: ر.ک: بلخی، تفسیر مقاتل، ج ۱، ص ۲۹۵ ↑
. ر.ک: آل عمران: ۱۱۰ ونیز ر.ک: طبرى، جامع البیان فى تفسیر القرآن، ج ۴، ص۳۰ و ۳۱؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۲، ص۸۱۰؛ طباطبایى، المیزان، ج۳، ص۳۷۷ در آیه ۱۱۳ آل عمران از این گروه اندک به شب زنده داران یاد شده که در شبانگاه خداوند را سجده می کنند. و در آیه ۱۹۹ آل عمران این دسته از یهود، مومنان به خدا، پیامبر و قرآن دانسته شده اند و در صف مسلمانان قرار گرفته‌اند. در واقع در این آیه خداوند حساب این دسته از یهود را از سایر آنها که میان رسولان فرق می‌گذاشتند جدا نموده است. رک: طباطبایی، المیزان، ج ۴، ص ۸۹، در مقابل در آیه ۵۹ سوره مبارکه مائده نیز به توصیف عملکرد دسته دوم از یهود می‌پردازد که برای تخریب دین تلاش می‌نمودند. ↑
. ر.ک: نساء: ۱۵۳ ↑
. ر.ک: مائده ۶۸؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ص۳۴۶ ↑
. ر.ک: بینه:۱: َلمْ یَکُنِ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ الْمُشْرِکینَ مُنْفَکِّینَ حَتَّى تَأْتِیَهُمُ الْبَیِّنَهُ. ↑
. بینه: ۶ : إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ الْمُشْرِکینَ فی‏ نارِ جَهَنَّمَ خالِدینَ فیها أُولئِکَ هُمْ شَرُّ الْبَرِیَّه. ↑
. ر.ک: نساء:۵۱ : أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذینَ أُوتُوا نَصیباً مِنَ الْکِتابِ یُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَ الطَّاغُوتِ وَ یَقُولُونَ لِلَّذینَ کَفَرُوا هؤُلاءِ أَهْدى‏ مِنَ الَّذینَ آمَنُوا سَبیلاً. ↑
. طباطبایی، المیزان، ج۴، ص۳۷۵ ↑
. ر.ک: فخررازی، أبو عبد الله محمد بن عمر(م ۶۰۶ق)، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ ق، ج ۲۵، ص ۱۶۴؛ طبرسی، مجمع البیان، ج ۸، ص ۵۵۱؛ طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص۲۹۱ ↑
. ر.ک: حشر:۲: هُوَ الَّذی أَخْرَجَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ مِنْ دِیارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ ما ظَنَنْتُمْ أَنْ یَخْرُجُوا وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ مانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَیْثُ لَمْ یَحْتَسِبُوا وَ قَذَفَ فی‏ قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ یُخْرِبُونَ بُیُوتَهُمْ بِأَیْدیهِمْ وَ أَیْدِی الْمُؤْمِنینَ فَاعْتَبِرُوا یا أُولِی الْأَبْصارِ ونیز ر.ک: طبری، جامع البیان، ج ۲۸، ص ۲۰ ↑

a
abc
نمودار ۳-۱- مقایسه مراحل سلولی مختلف جنینی (درصد جنین ها) در موش سوری از نظر مورفولوژی نرمال(p<0/05)
از نظر آماری اختلاف معنی داری بین گروه های ۲ سلولی، ۴ سلولی و۸ سلولی با زیگوت مشاهده شد، همچنین اختلاف معنی داری بین گروه مورولا با گروه های زیگوت، ۲ سلولی و ۴ سلولی مشاهده گردید.
a
a
abc
a
نمودار ۳-۲- مقایسه مراحل سلولی مختلف جنینی (درصد جنین ها) در موش سوری از نظرلیز شدن (p<0/05)
از نظر آماری اختلاف معنی داری بین گروه های ۲ سلولی، ۴ سلولی و۸ سلولی با زیگوت مشاهده شد، همچنین اختلاف معنی داری بین گروه مورولا با گروه های زیگوت، ۲ سلولی و ۴ سلولی مشاهده گردید.
ab
ab
ab
نمودار ۳-۳- مقایسه مراحل سلولی مختلف جنینی (درصد جنین ها) در موش سوری از نظرکلیواژ (p<0/05)
از نظر آماری گروه های ۴ سلولی، ۸ سلولی و مورولا از لحاظ شکافتگی اختلاف معنی دار با گروه های زیگوت و ۲سلولی، نشان می دهند.
abcd
ab
ab
نمودار ۳-۴- مقایسه مراحل سلولی مختلف جنینی (درصد جنین ها) در موش سوری از نظررسیدن به مرحله بلاستوسیست (p<0/05)
از نظر آماری اختلاف معنی داری بین گروه های ۴ سلولی و ۸ سلولی با گروه های زیگوت و ۲سلولی مشاهده شد، و همچنین اختلاف معنی دار بین گروه مورولا با گروه های زیگوت، ۲ سلولی، ۴ سلولی و ۸ سلولی نشان داده شده است.
abcd
ab
ab
نمودار ۳-۵- مقایسه مراحل سلولی مختلف جنینی (درصد جنین ها) در موش سوری از نظر متوقف شدن (p<0/05)
از نظر آماری اختلاف معنی داری بین گروه های ۴ سلولی و ۸ سلولی با گروه های زیگوت و ۲سلولی نشان داده شده است، و همچنین اختلاف معنی دار بین گروه مورولا با گروه های زیگوت، ۲ سلولی، ۴ سلولی و ۸ سلولی نشان داده شده است.
a
a
a
ab
نمودار ۳-۶- مقایسه مراحل سلولی مختلف جنینی (درصد جنین ها) در موش سوری از نظر متوقف شدن از نوع ۱(p<0/05)
از لحاظ آماری درصدی ازگروههای ۲ سلولی، ۸ سلولی و مورولای متوقف شده مربوط به تیپ یک، اختلاف معنی داری را با گروه زیگوت نشان دادند، همچنین گروه ۴ سلولی دارای اختلاف معنی دار با گروه های زیگوت و ۲ سلولی بود.
a
نمودار ۳-۷- مقایسه مراحل سلولی مختلف جنینی (درصد جنین ها) در موش سوری از نظر متوقف شدن از نوع ۲ (p<0/05)
از نظر آماری در این مرحله تنها درصدی از جنین های مرحله دو سلولی که دچار توقف تیپ ۲ شده بودند اختلاف معنی دار با گروه زیگوت را نشان دادند.
b
ab
نمودار ۳-۷- مقایسه مراحل سلولی مختلف جنینی (درصد جنین ها) در موش سوری از نظر متوقف شدن از نوع ۳ (p<0/05)
از نظر آماری درصدی از جنین های مرحله ۴ سلولی که دچار توقف تیپ ۳ شده بودند اختلاف معنی دار با گروه های زیگوت و ۲ سلولی را نشان دادند و همچنین گروه ۸ سلولی نیز دارای اختلاف معنی دار با گروه ۲ سلولی بود.
فصل چهارم
بحث
۴- بحث
حفاظت انجمادی تخمک ها و جنین ها تکنولوژی مهمی در حفظ باروری، ذخیره ژنتیکی تخمک و جنین پستانداران و نگهداری آنها به منظور استفاده در فرایند شبیه سازی می باشد .(Fujiwara et al., 2010)با وجود اهمیت این فرایند و پیشرفت های اخیر کفایت انجماد تخمک و جنین پستانداران هنوز پایین می باشد. لذا تلاش های زیادی با بهره گرفتن از پروتکل های مختلف در جهت انجماد تخمک و جنین گونه های مختلف صورت گرفته است که در این روش ها رسیدن تخمک ها و جنین های انجمادی به مرحله بلاستوسیست یکی از معیارهای موفق این پروتکل ها می باشد. بنابراین برای استفاده بهینه از تخمک ها و جنین های انجمادی در زمینه بیولوژی تولید مثل استفاده از روش های انجماد موفق ضروری است.(Succu et al., 2008) در این راستا این مطالعه به بررسی روش انجمادی و مقایسه میزان تکوین و میزان کلیواژ و پیشرفت رشد تا مرحله بلاستولا در جنین های منجمد- ذوب شده موش سوری در مراحل زیگوت، دو سلولی، چهار سلولی، هشت سلولی و مورولا می پردازد. لازم به ذکر است که انتخاب نوع روش انجماد شیشه ای، حساسیت جنین ها به فرایند انجماد شیشه ای، لقاح آزمایشگاهی و همچنین مراحل مختلف رشد جنینی می تواند بر نتایج حاصل از انجماد- ذوب جنین ها در مراحل مختلف رشد سلولی موثر باشد که به شرح آنها پرداخته می شود.

۴-۱- انجماد شیشه ای^[۱۰۵]
با توجه به کاستی هایی که در روش انجماد کند وجود دارد عده ای از محققین تلاش کردند تا این مشکلات را برطرف کنند. تحقیقاتی که برای پیدا کردن روش دیگری که بتواند در زمان کوتاه تر و با حذف مراحل متعدد جنین را منجمد کند نهایتا به ابداع روشی از سوی Rall در سال ۱۹۸۵ منجر شد. که این روش انجماد شیشه ای نامیده می شد (Rall, 1985).
انجماد شیشه ای یک روش جدیدی است که در آن از تشکیل یخ خارج سلولی و داخل سلولی جلوگیری می شود و یک وضعیت شبیه به شیشه ایجاد می شود. در دماهای پایین محلولها بسیار غلیظ می شوند و یک حالت جامد بدون اینکه بلور یخ تشکیل شود ایجاد می شود این حالت در اثر دهیدراسیون و افزایش بسیار زیاد در غلظت رخ می دهد که سرعت های بسیار زیاد انجماد از ºC/min 30000-15000 عامل آن است.
Fahy در سال ۱۹۸۴ در مقاله ای با توصیف انجماد شیشه ای و عوامل موثر در آن پیشنهاد کرد که این روش بتواند برای نگهداری سلولها و اعضاء بکار گرفته شود. وی می گوید، به کمک انجماد شیشه ای در جریان انجماد جنبش ملکولها متوقف شده و ساعت بیولوژیک از کار می افتد در حالی که آندسته از تغییراتی که در جریان انجماد کند در سلولها رخ می دهد پیش نمی آید. Rall وهمکارش Fahy برای انجماد جنین ۸ سلولی موش از روش انجماد شیشه ای استفاده کردند. آنها جنین موش را در حضور مخلوطی از مواد محافظ انجمادی شامل۵/۲۰ درصد W/V دی متیل سولفوکساید، ۵/۱۵ درصد استامید، ۱۰ درصد پروپیلن گلایکول و ۶ درصد پلی اتیلن گلیکول که تحت عنوان VS نامیده شده بود، با سرعتهای ۲۰، ۵۰۰و۲۵۰۰ درجه در دقیقه سرد و با سرعتهای۱۰،۳۰۰ و ۲۵۰۰ درجه در دقیقه ذوب کردند. بالاترین میزان رشد در حالتی بوجود آمد که جنین ها را با سرعت ۲۵۰۰ منجمد و ذوب کرده بودند. آزمایشات Rall نشان داد در صورتی که مقدار مواد ضد یخ در محیط افزایش یابد(<40% حجم محلول) آب داخل و خارج سلول در جریان انجماد به بلورهای یخ تبدیل نمی شوند بلکه در عوض بدون افزایش حجم به ماده­ای غلیظ و سرد تبدیل می شوند و در نتیجه به سلول آسیب نمی رسانند. همین محقق با همکارانش در سال ۱۹۸۷ در مقاله ای اصول حاکم بر انجماد شیشه ای را بررسی کرد و با مرور مطالعات گذشته اظهار کرد که از این روش می توان در انجماد سلولها و برخی از بافتها استفاده کرد. در حقیقت در این روش با جلوگیری از تشکیل بلورهای یخ متعاقب افزایش غلظت مواد موجود در جنین و محلولی که جنین در آن قرار گرفته از بروز صدمات وارده به دنبال تشکیل بلورهای یخ جلوگیری می شود.
در تحقیق حاضر، اتیلن گلیکول ۱۰درصد و ۲۰درصد و دی متیل سولفوکساید ۱۰ درصد و ۲۰درصد (به ترتیب برای VS1 و VS2) استفاده شده است که مشابه مواد استفاده شده در تحقیق Rall و Fahy می باشد با این تفاوت که در این تحقیق از سایر مواد استفاده شده در تحقیقات Rall و Fahy استفاده نشده است و قند به کار رفته در این تحقیق سوکروز می باشد.
ولی تحقیقات بعدی توسط Massip و همکارانش (Massip et al., 1986)ضمن معرفی محلول جدیدی برای روش انجماد شیشه ­ای نشان داد که حضور تمام مواد پیشنهاد شده توسط Rall برای انجماد شیشه ای ضرورت ندارد، محلول ضد یخی که Massip و همکارانش استفاده کردند مخلوطی از ۴/۳ مول گلیسرول، ۴/۳ مول پروپیلن گلیکول بود به علاوه از ماده ای مانند استامید استفاده نشده بود و غلظت ضد یخ نفوذ ناپذیر (ماکروملکول) نیز در آن بشدت کاهش یافته بود (حدود ۳/۰ درصد) وی گزارش کرد که این محلول برای حفاظت جنین گاو و موش در مرحله مورولا و بلاستوسیست قابلیت خوبی داشته است. هر چند که این محلول برای نگهداری بلاستوسیست ها به خوبی مورولا نبوده است .
در این تحقیق تعداد مواد استفاده شده مشابه با تحقیقات Massip و همکارانش و مخالف با تحقیقات Rall و Fahy می باشد و نتایج به دست آمده همانند نتایج حاصل از کار Massip و همکارانش بوده که مورولا بهترین نتیجه و بالاترین درصد زنده ماندن را در مقایسه با سایر مراحل رشد داشته است.
Rall و همکارانش در گزارشی به سال ۱۹۸۷ با بهره گرفتن از همان مخلوط ضد یخی که در اولین گزارش خود بکار برده بودند آزمایش دیگری را طراحی کردند. بدین صورت که محلول ضد یخ را بطور تدریجی از ۲۵ درصد تا ۱۰۰ درصد وارد محیط جنین ها کردند و سپس جنین ها را مستقیما در نیتروژن مایع قرار دادند(ºC~ 2500 در دقیقه) و در مرحله بعد جنین های منجمد را با تکان دادن در آب ۲ درجه سانتی گراد ذوب کردند و ضد یخ را بصورت نزولی از محیط خارج کردند و تعدادی از جنین ها را نیز تنها در محلولهای ضد یخ قرار دادند و بدون منجمد کردن مجدد، ضد یخ را از محیط خارج کردند. آزمایشات آنها نشان داد که اولا جنین هایی که وارد نیتروژن نشده بودند درصد زنده و رشد بهتری داشتند ثانیا جنین هایی که مستقیما در محلول صد در صد ضد یخ قرار داده شده بودند درصد رشد پایین تری داشتند. آنها همچنین با قرار دادن جنین های منجمد-ذوب شده در رحم موشهای همان نژاد توانستند تعدادی نوزاد موش بدنیا آورند و بدین ترتیب نشان دادند که روش انجماد شیشه ­ای می تواند نتایج قابل قبولی داشته باشد و در صورت انتقال جنین به مادر به تولد نوزاد منجر شود.

در ابزار اول، واحد اندازه گیری زاویه است. برای تعیین این زوایا از سنسور شار ورودی که بر روی تلسکوپ یک زاویه سنج غیر مغناطیسی نصب شده است، استفاده می شود تا زمان عمود شدن آن بر بردار میدان مغناطیسی باشد ردیابی گردد.

تصویر ۶-مناطق پایش گر در نقاط مختلف زمین
برای تعیین D,I شمال واقعی با مراجعه به یک علامت ثابت در یک ارتفاع مشخص تعیین می شود. این کار با پایش نجومی انجام می گیرد. اندازه گیری توسط یک شاردروازه زاویه سنج تنها به صورت دستی انجام می گیرد. در حالیکه، یک مغناطیس متر پروتونی می تواند به صورت خودکارکار کند.
سومین گزینه مقادیر اندازه گیری شده نیمه دقیق را مقایسه می کند. این ها ابزار هایی هستند که انحراف از یک میدان که به صورت با قاعده و با بهره گرفتن از یک ابزار دقیق تعیین شده اند.

جمع آوری داده ها و کنترل کیفیت

BGSو NGDCاطلاعات و داده های پایش را از طریق مشارکت فعالانه خود در سیستم مرکزی داده ­های دنیا جمع­آوری می کند .
آنها اطلاعات و داده های مناسب برای مدلسازی میدان مغناطیسی را نگه می دارند. با سازمانهایی که داده های پایش مغناطیسی را به کار می برند در تماس اند و با سایر WDC ها همکاری دارند.
هر سال BGS درخواست خود راجع به دریافت آخرین داده ها و سایر اطلاعات وابسته را به همه سازمانهایی که در حوزه پایش داده ­ها کار می­ کنند می­فرستد. WDC ها در ادینبورگ BGS و بولدرNGDC مقادیر متوسط سالیانه یکسانی را برآورد می کنند.WDC ها در کپنهاگ و بولدر نیز مقادیر متوسط ساعتی یکسانی را بر آورد می کنند. مقادیر متوسط ساعتی که برای WMM استفاده می شوند، از سایت WDC کپنهاگن دریافت می شوند.
BGS نیز فعالانه داده های پایش جهانی را از طریق مشارکت خود در اینترمگنت^[۲۹] (بین مغناطیسی) جمع آوری می کند. کار اینتر مگنت ایجاد یک شبکه جهانی از پایش گره های مغناطیسی مرتبط به منظور هماهنگ کردن مشخصات استاندارد مدرن برای تجهیزات اندازه گیری و ثبت و ضبط داده ها است. اینکه بتواند از این طریق تبادل داده ها را تسهیل کرده و تولید ابزار مغناطیس سنج زمین را به زمان واقعی نزدیک کند.
کیفیت داده ای که یک پایشگر تولید می کند، بستگی به مسئولیت پذیری اپراتور دارد. مهمترین جنبه مدلسازی جهانی پایداری خطوط پایه است. یک خط پایه عبارت است از اختلاف بین داده های متغیر متری کالیبره شده، و پایش های دقیق. یک خط پایه با نقاط بسیار، پراکندگی پایین، حرکت آرام و جابجایی کم نشانه ای از یک کیفیت عالی است. نقشه های خطوط پایه برای پایش های اینتر مگنت بر رویCD های سالیانه ای از داده های تعیین شده آورده شده اند. اطمینان از کیفیت و کنترل اندازه ها، به غیر از آنچه که توسط کاربر پایش گری انجام می گیرد، توسط اینتر مگنت از طریق برنامه استانداردسازی پایشگری آن انجام می گیرد. مراکز داده های جهانی، و با شرکت بسیاری از کاربران پایشگر در کارگاه های پایشگری بین المللی مرتبط با مغناطیس زمین آخرین پروسه کنترل کیفیت پایش از اجرای WMM توسط BGS انجام می گیرد. برای متوسط های ساعتی، این عمل شامل رسم کلیه داده ها برای تشخیص خطا های توپوگرافیک و پرش ها و رسم اختلاف بین داده ها و مدل های جهانی اولیه برای تشخیص حرکت های آرام است.

انتخاب داده برای WMM2005

WMM میدان اصلی (Bm) و تغییرات آرام آن با زمان را مدل می کند (تغییرات سکیولار برای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰). با این وجود، میدان مغناطیسی زمین آنچنان که بر روی سطح زمین اندازه گیری می شود و یا در ماهواره ، عرض جغرافیایی یک ترکیب از چندین میدان مغناطیسی است. ریسک بایاس کردن مدل Bm بسیاری از میدانهای تولید شده در خارج از زمین بسیار متغیر است و نسبت به زمان و مدلسازی آنها مشکل است. پروسه انتخاب داده ها از این رو به منظور کمینه کردن سهم این میدان ها و اثرت القا شده آنها در زمین است. سه گزینه استاندارد وجود دارد:
۱- اطلاعات فقط در نیمه شب زمین انتخاب شده اند
۲- داده فقط در دوره های آرام مغناطیسی انتخاب شده است
۳-فقط داده های اسکالر در عرض های جغرافیایی بالا انتخاب شده اند.
اولین استاندارد برای کمینه کردن توزیع سهم میدان مغناطیسی تولید شده در یونوسفر بسیار موثر است. چون هدایت یونوسفر تنها در نیمه روز زمین بالا است. دوره های آرام مغناطیسی شامل آن بازه های زمانی است که میدانهای خارجی به شدت ضعیف هستند و زمانیکه آنها نسبت به زمان تغییرات اضافی ندارند. شناخت دوره های آرام مبتنی بر اندیس های DST و  است. (محاسبه از داده های پایشگری) از قدرت و راستای اندازه گیری شده میدان مغناطیسی درون سیاره ای( IMF ) و سرعت بادهای خورشیدی خواهد بود. داده های اسکالر در ارتفاع بالا انتخاب شده است تا اثرات سیستم های جریانی موجود را در این مناطق به کمترین مقدار ممکن برساند؛ این مناطق به نوبه خود باعث تولید نویز بسیار زیادی در داده های برداری می شوند.
اندیسkp صفحه ای بر مبنای اندیس K است. یک اندیس موضعی از دامنه ای سه ساعتی در فعالیت مغناطیسی دو مولفه افقی میدان x,y نسبت به یک منحنی مفروض و روز آرام برای پایش مغناطیس زمین درجه اغتشاشات موضعی با اندازه گیری در بازه های زمانی ۳ ساعته برای بسیاری از مولفه های میدان مغناطیسی دچار اغتشاش شده انجام می گیرد. سپس این دامنه، با بهره گرفتن از یک محور لگاریتمی شده که متعلق به وضعیت معلوم است، به یک اندیس K موضعی تبدیل می شود. این کار تلاشی برای نرمال کردن فرکانس حدوث اغتشاشات با اندازه­ های مختلف است. اندیس Kp سه ساعته (میانگین مقدار K از ۱۳ مورد انتخاب شده از میان مشاهدات ایستگاههای لرویک، اسکدالمیور و هارتلند) که در مقیاس سه تایی ارائه شده­است (۲۸ مقدار).
ذرات بارداری که توسط میدان مغناطیسی زمین در حرکت های آرام مگنتوسفر حول زمین در فاصله­ای معادل ۳ تا ۸ برابر شعاع زمین به دام افتاده اند، یک حلقه جریان الکتریکی در راستای غرب ایجاد می کنند. که میدان آن با میدان مغناطیسی اصلی زمین مخالفت می کند. قدرت این میدان از مرتبه ۱۰ هاnT در دوره های زمانی آرام و چندین صد nT در زمان بادهای مغناطیسی است. جریان وقفه مغناطیسی^[۳۰]، دم و حلقه جزئی موجب اغتشاشات اضافی می شوند و باعث عدم تقارن در میدان می شوند که در مدت طوفانهای مغناطیسی افزایش یافته اند. قسمت متقارن این میدان مزاحم مرکب توسط DST بررسی شده است. زمان طوفان مزاحم برای ۴ مورد پایش و اندازه گیری در ارتفاع پایین به دست آمده است.
از آنجایی که WMM با اهداف تحقیقاتی مورد استفاده قرار می­گیرد، باید بتواند به صورت دقیق مقادیر میدان مغناطیسی را برای یک بازه زمانی ۵ ساله محاسبه کند. بر این اساس، توانایی در محاسبه تغییرات ارضی، خیلی مهم است و داده های بازه های زمانی طولانی در این مرحله به کار می آید.

انتخاب و پیش پردازش برای مدل ها

مجموعه داده های ماهواره ای اورستد و چمپ نیازمندی های WMM را برطرف می کنند. چمپ پایین تر از دو ماهواره قرار دارد و از اینرو در معرض سطح آلودگی بیشتری است. این آلودگی ناشی از سیگنال میدان پوسته و همچنین سیستم های جریان الکتریکی که بین سطح زمین و مسیر ماهواره در جریان است، می باشد. از سوی دیگر، داده های چمپ که در ارتفاع پایین به دست آمده قید های بهتری را بر روی طول موج های کوچک مدل میدان مغناطیسی داخلی، تامین می کند.
هر دو ماهواره، داده های برداری و اسکالر با کیفیت بسیار بالا در تمام عرض ها و طول های جغرافیایی تأمین می کنند. گپ ها کاملاً در اتصالات بین مجموعه داده های متوسط ساعتی پایش شده تقریباً در کل دوره مورد نظر پیوسته است. هرچندکهپوشش فضایی ضعیفاستشکل۱ضمیمه (الف) داده های پایشی از اینرو قید های خوبی را در مدت زمان تغییرات میدان مغناطیسی زمین به دست می دهد. سطح نویز در داده های پایش بیشتر از داده های ماهواره ای است. که علت آن نزدیکی پایشگرها به اجسام هادی در پوستهاست.میدان هایخارجیمتغیر بازمان،جریان هایالکتریکی را به اینهادی ها القا می کند و باعث تولید تزاحم مغناطیسی در پایشگرها می شود.
مقادیر اندازه گیری شده مغناطیسی ماهواره چمپ بدلیل اثر دیا مغناطیسی محیط پلاسمای اطراف، تحت تأثیر قرار می گیرد و باعث کاهش توانایی خواندن میدان مغناطیسی می شود. این اثر در مرتبه یک چندnT بوده و در نزدیکی استوای مغناطیسی در ساعت های پیش از نیمه شب قوی تر است. با بهره گرفتن از چگالی الکترون و دماهای خوانده شده توسط پراب(سنجنده) لانگمور چمپ، یک اصلاح دیا مغناطیسی ساده بر روی داده های چمپ اعمال می شود.

انتخاب برای توانایی پیشگویی پیشرو تا ۲۰۱۰

پیشگویی تغییرات سکیولار تا ۲۰۱۰ تا حدودی وابسته به مجموعه طولانی از پایش های متوسط سالیانه در X،Y،Z از آنجایی که داده های ماهواره و داده های متوسط ساعتی پایش فقط حدود ۵ سال را پوشش می دهند. این شامل انتخاب موضوعی بر مبنای پیوستگی و طول مجموعه های زمانی و توانایی پایش و رسم داده ها برای شناسایی، پرش های تعیین نشده و اولین قسمت های ضبط شده که نویزی بوده اند. هر عدم پیوستگی شناخته شده به عنوان مثال ناشی از تغییر موضع ستون، پایه- های پایش مطلق به کار گرفته شده است. لیست پایشگرهای استفاده شده و پوشش زمانی در جدول ۶ ضمیمه (ب) آمده است.

روش های مدلسازی

ابتدا یک مدل اصلی بر اساس تمامی داده ­های موجود تشکیل داده می­ شود، تا به منظور سنتز مقادیر میدان مغناطیسی در خلال (۱۹۹۹-۲۰۰۰ الی ۲۰۰۴-۲۰۰۵) مورد استفاده قرار گیرد.

پیش ­بینی تغییرات ارضی

پیش ­بینی تغییرات آتی میدان مغناطیسی، از روی داده ­های میانگین سالیانه مشاهده شده بلندمدت و نیز برون­یابی چند جمله­ای مدل اصلی و بر اساس داده ­های ماهواره­ای و مقادیر میانگین ساعتی مشاهده شده انجام می­گیرد. داده ­های میانگین با بهره گرفتن از تعیین و اعمال فیلترهای خطی پیش ­بینی کننده بر سری تفاضلی مرتبه اول پردازش می­شوند و حاصل تقریبی از تغییرات ارضی تا سال ۲۰۱۰ (مک میلان و کوئین ۲۰۰۰) قابل استفاده می باشد.

تکنیکهای وزن­دهی به داده ­ها

یکی از عمده­ترین مسایل در حین مدلسازی میدان ژئومغناطیسی، برآورد وزنی است که باید به هر یک از دسته داده ­ها اعمال گردد و در هر دسته از داده ­ها، وزنی که باید به هر یک از داده ­ها اعمال گردد. در اصل داده ­ها را باید با معکوس واریانس خطای اندازه ­گیری وزن دهی کرد، اما این واریانس نیز به نوبه خود اغلب مجهول است. علاوه بر این، مدل های میدان مغناطیسی، تمامی منابع میدان مغناطیسی اندازه ­گیری شده را مدل نمی­کنند بنابراین وزن داده ­ها باید تأثیر این سیگنال های مدل نشده را نیز در خود بگنجانند. به منظور حفظ اثرات چگالی در نزدیکی قطبین و افزایش میزان نویز در عرض جغرافیایی بالا، به داده ­های حاصل از ماهواره­ها در این محدوده­ها وزن کاهیده اعمال می­ شود. روند مشابهی در بکارگیری داده ­های مشاهداتی مورد استفاده قرار می­گیرد که توزیع آنها در اروپای غربی و آمریکای شمالی زیاد است و در نیمکره جنوبی کم است.
لایه یونوسفر در عرض جغرافیایی بالا، همواره در معرض بارش ذرات بارداری است که باعث می­شوند رسانایی آن حتی در شرایط تاریکی مطلق بالا باشد. تأثیر میدانهای مغناطیسی مگنتوسفیر در یونوسفر قطبی ظاهر می­ شود و سیستم های مختلف جریان از آن مشتق می­شوند. این سیستم جریانها خیلی متغیر هستند اما حتی در دوره­ های سکوت مغناطیسی نیز وجود دارند. بنابراین داده ­های جمع­آوری شده در این نواحی باید به دلیل وجود نویز بالا با وزن کاهیده در سری دخالت داده شوند. به همین منوال، داده ­های برداشت شده در طلوع و غروب خورشید از آنهایی که در نیمه­شب برداشت می­شوند خیلی نویزدارتر هستند؛ علی­الخصوص در ارتفاعات بالا این مسئله جدی­تر است و وزن­دهی باید به نحوی صورت گیرد که این نکته را در خود لحاظ کند. چگالی بالای داده ­بَرداری ماهواره­ای در عرض جغرافیایی بالا، و شکافی که در داده ­های مربوط به قطبین وجود دارد، از خصوصیات مدار ماهواره ناشی می­ شود. سایر نامنظمی­های پوشش داده ­های فضایی از ارجح بودن انتخاب داده ­های مربوط به دوره سکوت ناشی می­ شود. جهت جبران معضل ناشی از داده ­های نامساوی، تعداد­ داده ­ها در نواحی مساوی شمرده می­ شود و داده ­های هر یک از نواحی در معکوس تعداد داده ­های همان ناحیه ضرب می­ شود.

قطب مغناطیسی و محل دوقطبی خارج از مرکز

قطبهای ژئومغناطیسی، که از آنها تحت عنوان دو قطبی نیز یاد می­ شود را می­توان از طریق ۳ ضریب نخست گاوسی مورد محاسبه قرار داد. با بهره گرفتن از ضرایب WMM2005 که در سال ۲۰۰۵ برای قطب مغناطیسی شمالی محاسبه شده­است، این قطب در طول جغرافیایی ۷۸/۷۱ درجه غربی و عرض جغرافیایی ژئودزی ۷۴/۷۹ درجه شمالی قرار دارد؛ و قطب جنوب ژئومغناطیسی در طول جغرافیایی ۲۲/۱۰۸ درجه شرقی و عرض جغرافیایی ۷۹/۷۴ درجه جنوبی قرار دارد.
قطبهای مغناطیسی که با عنوان قطبهای فرورفته نیز شناخته می­شوند، از تمامی ضرایب گاوسی و با بهره گرفتن از یک روش تکراری محاسبه می­شوند. در سال ۲۰۰۵ قطب مغناطیسی شمالی در طول جغرافیایی ۲۳/۱۱۸درجه غربی و عرض جغرفیایی ژئودزی ۲۱/۸۳ درجه شمالی قرار داشت و قطب جنوب مغناطیسی در طول جغرافیایی ۸۶/۱۳۷ درجه شرقی و عرض جغرافیایی ۵۳/۶۴ درجه جنوبی قرار داشت. در عمل، میدان ژئومغناطیسی در این قطبین فرورفته کاملاً قائم است، اما در طول روز مسیر هایی به صورت بیضی­گون را طی می­ کند که از روزی به روز دیگر تغییرات چشم­گیری دارد و تقریباً در مرکز موقعیت فرورفتگی قرار دارد.
موقعیت مرکز دوقطبی خارج از مرکز که از آن با عنوان مرکز مغناطیسی نیز یاد می­ شود، با بهره گرفتن از ۸ ضریب اول گاوسی محاسبه می­ شود که در سال ۲۰۰۵ تقریباً  بوده ­است.

پارامتری­سازی مدل

میدان هندسی اندازه ­گیری شده در سطح زمین یا در مدار ماهواره، حاصلجمع میدانهای حاصل از منابع داخلی یا خارجی کره زمین است. برخلاف منابعش، میدان مغناطیسی داخلی B یک میدان پتانسیل است و بنابراین می­توان آن را به صورت منفی گرادیان یک کمیت اسکالر نوشت. این پتانسیل برحسب ترمهای هارمونیک کروی به صورت ذیل نوشته می­ شود:

که در آن a (2/6371 کیلومتر) شعاع مرجع میدان مغناطیسی استاندارد زمین است،  عرض جغرافیایی، طول جغرافیایی و شعاع در یک دستگاه مختصات مرجع کروی ژئوسنتریک است و  ضرایب گاوسی وابسته به زمان از درجه n و مرتبه m است که منشاءهای داخلی میدان را توصیف می­ کند.  توابع لژاندر شبه نرمال اشمیت هستند.[ضمیمه الف]

۱- عبس الخطبُ فابتسِم وَ طغی الهولُ فاقتحِم ( ابراهیم ط. ، ۲۰۰۵م ، ص۲۷۱)
بلا و سختی عبوس شد پس تو لبخند بزن ، ترس و خوف طغیان کرد پس تو خطر کن .
دواستعاره در کلمات « الخطب » و « الهول » وجود دارد .
نوع استعاره ها : مکنیه
۲- نفسُهُ طوعُ هِمَّهٍ وَجَمَت دونَها الهمم ( همان ، ص۲۷۱)
درونش فرمانبردار همتی است که همتهای زیادی در مقابلش شرمگین شدند .
استعاره در کلمه « الهمم »
نوع استعاره : مکنیه
۳- ربّما غالَه الرّدی وَ هوَ بالسِّجنِ مُرتهن ( همان ، ص۲۷۲)
چه بسا که مرگ اورا غافلگیر کرده در حالی که در گرو زندان است .
استعاره در کلمه « الرّدی »
نوع استعاره : مکنیه
۴- لستَ تدری بطاحُها غیَّبَته أم القنَــن ( همان ، ص۲۷۲)
نمی دانی جلگه هایش او را پنهان کردند یا قله هایش .
استعاره در کلمه « بطاح »
نوع استعاره : مکنیه
۵- إنّه کوکبُ الهدی لاحَ فی غیهب المِحَـن (همان ، ص۲۷۳)
او ستاره هدایت است که در تاریکی محنت درخشید .
استعاره در کلمه « المحن »
نوع استعاره : مکنیه
۶- ناح الأذانُ وَأعوَلَ الناقوسُ فاللیل أکدرُ، وَالنّهارُعَبوسُ (همان ، ص۲۷۵)
أذان فغان و شیون سرداد و ناقوس فریاد بر آورد ، شب تیره و تار شد و روز گرفته و عبوس .
دواستعاره در کلمات « الأذانُ » و « الناقوسُ » وجود دارد .
نوع استعاره ها : مکنیه
۷-والمِعوَلُ الأبدیّ یُمعِنُ فی الثری لِیَرِدَّهم فی قلبها المتحجّرِ(همان ، ص۲۷۵)
و کلنگی جاودان در خاک فرو می رود تا آنها را در قلب سنگی زمین فرو نهد .
استعاره در کلمه « المِعوَلُ »
نوع استعاره : مکنیه مرشحه
۸- یوم ٌ أطلَّ علی العصورالخالیه ودعا : « أ مرَّعلی الوری أمثالیَه؟» (همان ، ص۲۷۵)
روزی که مشرف بر عصور گذشته بود ندا سرداد : آیا بر خلق چون منی گذشته است ؟
استعاره در کلمه « یوم ٌ »
نوع استعاره : مکنیه
۹- وطنٌ یسیرُ إلی الفنـاء بلا رِجـــاء (همان ، ص۲۷۸)
وطنی است که بدون امید به سوی نابودی می رود .
استعاره در کلمه « وطنٌ ٌ»
نوع استعاره : مکنیه مرشحه
۱۰- صخرٌ أحسَّ رجاءَنا فتصَدَّعا وَ أتی الرجاءُ قلوبَهُم فتقطَّعا (همان ، ص۲۸۰)
صخره ای که امید ما را احساس کرد شکسته شد و امیدی که در قلبهایشان پدیدار شد آنها را شکافت .
دو استعاره در بیت وجود دارد : ۱- استعاره در کلمه « صخرٌ »
نوع استعاره : مکنیه مطلقه
۲- استعاره در کلمه « أتی »
نوع استعاره : مصرحه تبعیه
۱۱- وَ صغارِکَ الأشبالِ تبکی اللّیث بالدّمع الغزیــر (همان ، ص۲۸۴)
و شیر بچه هایت که با اشکهای فراوان بر شیری قوی می گریند.
استعاره در کلمه « اللّیث »
نوع استعاره : مصرحه مرشحه
۱۲- وَ لَقمتَ تضمِدُ جُرحَهُ لو کُنتَ مِن أهلِ الفطَن (همان ، ص۲۸۸)
و اگر خردمند بودی، زخمش را مداوا می کردی.
استعاره در کلمه « هُ »
نوع استعاره : مکنیه مرشحه
۱۳- الیومَ یشربُ موطنی کأسَ الهناء لکم دَهاقا (همان ، ص۲۸۹)
امروز سرزمین من جام افتخار را لبالب برایتان می نوشد .