برای مقابله با سوء استفاده از این شیوه بانکداری، یازده بانک اختصاصی بین المللی رهنمودهای ضد پولشویی ویژه ای موسوم به اصل ولفسبرگ^[۱۶۲] را تدوین کرده اند. عنصر اصلی این رهنمودها، بکارگیری کامل اصل شناسایی مشتری است. همچنین موضوع هایی مانند پذیرش و شناسایی مشتری، شناسایی مالکان ذی نفع برای تمام حساب ها، رعایت هوشیاری نسبت به مشتریان عادی و مشتریان با ریسک زیاد «به ویژه مقام های دولتی، خانواده ها و وابستگان آن ها»، شناسایی معاملات غیر عادی یا مشکوک و نظارت بر فعالیت حساب ها از دیگر مفاد این رهنمودها، به شمار می آید. در عین حال، این اصول، مفاهیم جدیدی را در برنمی گیرد و وسیله ای برای تقویت برخی عناصر اساسی مربوط به برنامه حفظ هوشیاری نسبت به مشتری به شمار می رود.

گفتارسوم: بانکداری کارگزاری (مکاتبه ای) ^[۱۶۳]
در بانکداری کارگزاری، وجود ارتباط غیر مستقیم بین افراد و بانک کارگزار سبب می شود که بانک کارگزار، خدماتی را به افراد یا نهاد مالی ارائه دهد که نه خود هویت آن ها را شناسایی کرده است و نه اطلاعات خاصی از مشتریان بانک مسئول در اختیار دارد. بنابراین، کارگزار باید با فرض اینکه تمام بررسی های لازم و نظارت پیگیر بر تغییرات حساب های مشتریان از سوی بانک مسئول انجام شده، به اطلاعات ارائه شده از سوی بانک، اعتماد کند. به علاوه، ممکن است استانداردهای ضد پولشویی بانک های کارگزار و مسئول یکسان نباشد.
وجود شاخه های فرعی یک بانک مسئول برای ارائه تسهیلات بانکی، یکی از موارد قابل توجه پولشویان است، به این ترتیب که امکان دارد بانک های ارائه کننده تسهیلات کارگزاری از بانک مسئول، تسهیلات ارائه شده را به بانک اصلی ارسال نکنند. اینگونه چشم پوشی ها در برخی موارد سبب می شود که بانک کارگزار از فعالیت تجاری یا هویت شاخه های فرعی و حتی انواع خدمات مالی ارائه شده، بی اطلاع بماند.
از آنجا که نظارت بر تک تک نقل و انتقالات یک معامله کلان بین حساب های کارگزاری، کاری دشوار است و با توجه به آنکه بانک های کارگزاری به تصور اینکه بانک مسئول کنترل های لازم را برای نظارت بر موارد پولشویی انجام داده است، اقدام های پیشگیرانه دیگری را انجام نمی دهن ، امکان تشدید خطرهای یاد شده افزایش می یابد. از دیگر موارد مشکوک در مورد حساب ها، می توان به نقل و انتقال های تلگرافی پرحجم و متعدد، معاملات مکرر بر اساس الگوهای تکراری و غیر عادی و ناهماهنگی در انتقال وجوه با فعالیت های تجاری عادی یا مورد انتظار، اشاره کرد.
مبحث دوم : روش های غیر مرتبط با بانک ها و موسسات مالی
گفتاراول : تراست ها^[۱۶۴] و دیگر واسطه های غیر نهادی
یکی از سازوکارهای مورد علاقه پولشویان برای پنهان سازی ماهیت صاحب اصلی عواید، استفاده از تراست ها و برخی واسطه ها «مانند بنیادها و برخی انواع شرکت های تضامنی و شرکت های با مسئولیت محدود» که حتی ممکن است در مقوله شخصیت حقوقی قرار نگیرند، است. سهولت تشکیل تراست و عدم امکان دسترسی به اطلاعات آن، از ویژگیهای مهم تراست ها به شمار می رود. تشکیل تراست ها و دیگر اشخاص حقوقی مشابه، ساز و کار دیگری برای پنهان کردن هویت ذی نفع یا مالک حقیقی دارایی های ناشی از فعالیت های مجرمانه است. با وجود تدابیر اندیشیده شده، برای تسهیل یا پنهان ساختن فعالیت های نامشروع، اختفای دارایی ها از دید طلبکاران قانونی، حراست اموال در برابر تصرف های قانونی و پوشش روابط مختلف در جریان های مرتبط با پولشویی یا فرار مالیاتی، از تراست استفاده می شود.
گفتار دوم : سیستم های ارسال وجه
«سیستم های ارسال وجه برای مقاصد پولشویی با توجه به مناطق جغرافیایی مورد استفاده، به سه سیستم بازار سیاه مبادله پزو، حواله/ هوندی و سیستم های چینی/آسیایی شرقی، تقسیم می شود.»^[۱۶۵]

• • سیستم بازار سیاه مبادله پزو در نیمکره غربی رایج است، ابتدا در آمریکای لاتین، به عنوان یک سیستم مالی موازی برای حمایت از تجارت قانونی و همچنین قاچاق بین آمریکای شمالی و جنوبی مورد استفاده قرار گرفت و به دلیل محدودیت های داد و ستد ارز و ضعف سیستم های مالی در نقل و انتقال مطمئن و به موقع وجوه ، به شدت گسترش یافت. هم اکنون متداولترین شکل از سیستم های حواله، تبدیل دلارهای حاصل از فروش مواد مخدر در آمریکا به ارزهای محلی و انتقال آن ها به کشورهای مبدا «آمریکای لاتین» است.

• • «حواله/ هوندی واژه حواله به معنای امانت یا مبادله و هوندی به معنای سند مبادله است. هوندی سیستم حواله ای جایگزین که انتقال وجوه را به هر دلیل بدون جابجایی فیزیکی آن، فراهم می کند. استفاده از حواله اغلب به صرفه تر است و نسبت به انتقال وجوه توسط نظام های بانکی رسمی مراحل اداری کمتری دارد. هوندی در مقایسه با وسایل سنتی ارسال پول مانند گرفتن چک یا نقل و انتقال الکترونیک، پرزحمت تر و پرخطرتر است، اما اثر بخشی هزینه و به عبارتی، اندک بودن هزینه سربار، نرخ مبادله و قرار گرفتن در فعالیت های تجاری موجود، اصلی ترین دلیل استفاده از حواله به شمار می آید.»^[۱۶۶]

• • سیستم چینی/ آسیای شرقی همچنان که از نام آن پیداست از شرق دور آغاز شد و مانند سیستم حواله، به دنبال مهاجرت انبوه کارگران به نقاط مختلف جهان، رواج یافت. این سیستم مانند سیستم حواله، روشی سنتی است و پیشینه آن به پیش از پیدایش روش های متعارف بانکداری باز می گردد. اساس کار این سیستم دست نوشته بود که از طرف عامل ارسال وجه به مشتری ارائه می شد. نهادها یا سازمان های ارائه کننده خدمات ارسال وجه، فعالیت های خود را به همراه با دیگر خدمات مانند مبادله ارز و ارتباطات بین المللی انجام می دهند و به دلیل سرعت بیش تر و هزینه کمتر در بین مشتریان قانونی طرفداران بیشتری دارد. همچنین اینگونه آژانسها سوابق کاملی را از معاملات نگهداری نمی کنند، مقررات شناسایی الزامی نیست ، یعنی سابقه مشتری را بازبینی نمی کنند یا معاملات مشکوک را به مراجع انتظامی گزارش نمی دهند. از این رو، این روش برای افرادی که خواهان انتقال پنهان وجوه به مناطق دیگر جهان هستند، بسیار جذاب است.

گفتارسوم: سیستمهای دیگر
در سطح جهان علاوه بر سه سیستم عمده ارسال وجه، سیستم های دیگری در مقیاس کوچک تر و بدون ارتباط با سیستم های عمده، فعال اند. برای نمونه، می توان به شبکه های ارسال وجه بین فرانسه و آفریقای شمالی، ایتالیا و آسیای جنوب شرقی، آلمان و ترکیه و ایران و امارات متحده عربی، اشاره کرد. این شبکه ها را نمی توان از نظر وسعت با سیستم های عمده پیش گفته، مقایسه کرد، اما دارای ویژگی های مشترکی مانند عدم ثبت سوابق شناسایی مشتریان و برخورداری از ظرفیت مناسب برای سوء استفاده مجرمان هستند. برای جلوگیری از توسعه فعالیت های غیر قانونی سیستم های ارسال وجه آن ها را باید به منظور آگاه شدن از نقشی که در مناطق خاص جغرافیایی دارند و همچنین اقدامهای مشترکی که انجام می دهند، از دو منظر فردی و جهانی مورد بررسی قرار داد. تخلفات سیستم های ارسال وجه را می توان با انتقال اینگونه فعالیت ها به موسسه های مالی رسمی، الزام شرط کسب پروانه برای آژانس های ارسال کننده وجه یا به بطور کلی موسسه های مورد بحث به عنوان جایگزین سیستم رسمی شکل گرفته اند و از آن نظر که در برابر مقررات مربوط به حفظ سوابق و گزارش دهی مقاومت می کنند، مورد استقبال قرار می گیرند.انجام اصلاحات در نظام بانکی و کاهش هزینه معاملات نظام رسمی برای جذب مشتریان عادی، از دیگر اقدام های کاهنده جرم پولشویی است. بدون تردید با کاهش حجم پول های غیرقانونی، جذابیت استفاده از خدمات سیستم های حواله به عنوان پوششی برای جابه جایی وجوه غیر قانونی کم خواهد شد.
مبحث سوم : مشاغل در معرض پولشویی
در خصوص مبارزه با پولشویی، نخستین حوزه ای که مورد توجه قانونگذاران قرار گرفت، موسسه های مالی – به ویژه بانک ها – بود. دلیل این مسئله هم به این موضوع برمی گردد که پولشویان، برای پنهان کردن منشاء غیر قانونی در آمدها و دارایی های خود، ابتدا به سراغ نظام های مالی می روند. به تدریج و با ضابطه مند شدن نظام های بانکی، شیوه های تطهیر مورد استفاده پولشویان تنوع بیشتری پیدا کرد و اشکال پیچیده تری به خود گرفت، به نحوی که امروزه اغلب مشاغلی که به نوعی با نقل و انتقال وجوه نقد سر و کار دارند یا در انواع مبادلات پولی فعال اند، مورد سوء استفاده پولشویان قرار می گیرند. در این بخش مشاغلی که بطور عمده مورد توجه پولشویان هستند، به صورت خلاصه بررسی می شوند :
گفتار اول: خدمات بیمه ای
«صنعت جهانی بیمه، انتقال ریسک، ذخایر و تولیدات سرمایه ای را در محدوده متنوعی از مشتریان جهانی «از افراد گرفته تا شرکت های چند ملیتی و دولتها» را فراهم می سازد. بخش بیمه می تواند برای پولشویانی که به دنبال سرمایه گذاری در بخش مالی هستند جذاب باشد بطوریکه برای آن ها، برگشت مطمئن و قابل اعتماد سرمایه را فراهم می کند. اگر یک پولشو قادر باشد تا سرمایه ای را به محصول بیمه انتقال دهد و دستمزدی را از بیمه دریافت کند پس او سرمایه اش را از طریق مشروع بدست آورده است.
یکی از روش های موثر در این رابطه این است که شوینده پول ابتدا با پرداخت وجه نقد اقدام به خرید محصول می نماید و سپس در اسرع وقت اقدام به فسخ قرارداد و پس گرفتن وجه می نماید. بیمه های عمومی نیز از جذابیت خاصی برای شویندگان پول برخوردارند. تحت پوشش بیمه قرار دادن یک دارائی گران قیمت از طریق یک حواله انتقالی بانکی با نرخ بالای بیمه و سپس لغو قرارداد بیمه و درخواست استرداد وجوه قرارداد از بیمه به یک بانک در یک کشور دیگر از جمله این فنون می باشد.»^[۱۶۷]
گفتار دوم: صرافی ها
«یکی دیگر از مشاغلی که مورد سوء استفاده پولشویان قرار می گیرد صرافیهاست.صرافیها موسسه هایی هستند که بر اساس ضوابط خاص تاسیس می شوند و دو فعالیت عمده دارند:
نخست: تبدیل ارزهای خارجی به یکدیگر و اخذ کارمزد در قبال آن .
دوم: انتقال ارز از یک کشور به کشور دیگر .
با توجه به سرعت عمل و عدم کنترل دقیق فعالیت صرافی ها، پولشویان از خدمات آن ها سوء استفاده زیادی می کنند. در کشورهایی که ضوابط پولشویی را به اجرا گذاشته اند، صرافیها موظف اند، اصول شناسایی مشتریان و ثبت و نگهداری سوابق نقل و انتقالات آنان را به دقت رعایت کنند.» ^[۱۶۸]
گفتارسوم: بازار اوراق بهادار
«بورس اوراق بهادار، سازمانی خود انتظام است که دادو ستد اوراق بهادار مخصوصاً سهام انواع شرکت های دولتی و غیر دولتی در آن انجام می شود و از این نظر که محلی برای تبدیل اموال نامشروع و عایدات مجرمانه به اوراق بهادار می تواند باشد، ممکن است مورد سوء استفاده پولشویان قرار گیرد. ماموران اجرای قانون مبارزه با پولشویی و فعالان بازار اوراق بهادار بر این عقیده هستند که چون بازار اوراق بهادار با وجوه نقد سر و کار ندارد، نهادهای مالی بازار سرمایه به اندازه نظام بانکی در مرحله اول فرایند پولشویی «جایگذاری» در مقابله با پولشویان آسیب پذیر نیستند. به هر حال اکثر پولشویان در مرحله جایگذاری با ابزارهای پولی نظیر چک و پول نقد سر و کار دارند. در مراحل لایه گذاری و یکپارچه سازی «مراحل دوم و سوم پولشویی» از نهادهای مالی بازار سرمایه استفاده می کنند؛ شبیه کاری که پولشویان در بانک ها انجام می دهند. آنان در صورت فراهم بودن بستر مناسب و عدم اتخاذ تدابیر پیشگیرانه، قادر خواهند بود از حساب های کارگزاران یا سایر نهادهای مالی برای لایه کردن سرمایه هایشان استفاده کنند. برای مثال، ارسال و دریافت پول و انتقال وجوه به صورت سریع از طریق چند حساب و موسسه مالی متعدد یکی از این شیوه ها می باشد. از طرفی بورس اوراق بهادار می توان هدف و ابزار مناسبی برای یکپارچه سازی درآمدهای غیر قانونی به دارایی های قانونی باشد.»^[۱۶۹] «از نظر مجرمین، روش مطمئن پولشویی روشی است که با پرداخت مالیات بسیار کم، بهره گیری از معاملات سهام و اوراق بهادار و یاری جستن از بورس بازان همراه است.»^[۱۷۰]
گفتار چهارم: خدمات مالی اینتر نتی
«با گسترش اینترنت، تعداد موسسه های مالی ارائه دهنده خدمات مالی از این راه، روز به روز افزایش می یابد. در این بین، دامنه خدمات بانکی مانند حساب های سپرده، حساب های جاری، انتقال الکترونیکی وجوه و … رو به فزونی است .
امروزه خدمات بانکی ارائه شده توسط این موسسه ها در حال پیوند خوردن با خرید و فروش اینترنتی سهام است. چالشی که در این زمینه وجود دارد، انجام معامله در شرایطی است که از برخورد چهره به چهره خودداری می شود و هویت طرف های معامله مجهول می ماند.» ^[۱۷۱]
گفتارپنجم: عرضه کنندگان کالاهای گران قیمت
«اصولاً کالاهای مثل عتیقه جات، آثار هنری، الماس و بطور کلی کالاهایی که گران قیمت بوده و امکان خرید آن با پول نقد فراهم باشد از جذابیت خاصی برای پولشویان برخوردار است. در نتیجه پول نامشروع حاصل از فعالیت مجرمانه خود را به اشیاء گران قیمت تبدیل می کنند تا هم از سپردن آن به بانک بی نیاز شوند و هم این که بعداً بتوانند آن را به راحتی به پول نقد تبدیل کنند. عرضه کنندگان کالاهای گران قیمت می توانند موارد مشکوک به پولشویی را به مقامات ذیربط گزارش دهند و کشف این جرم همکاری نمایند.»^[۱۷۲]
گفتار ششم: تجارت بین المللی
«داد و ستد کالاها و خدمات ممکن است به عنوان پوششی برای تطهیر پول مورد استفاده پولشویان قرار گیرد. در این مورد، معاملات و فعالیت های صادرات و واردات به طور گسترده ای در معرض خطر قرار می گیرند. برای مثال، بازرگانی، مبالغ هنگفت حاصل از عواید فعالیتهای غیر قانونی را برای خرید کالاهای بی ارزشی پرداخت می کند و سپس کالاهای مورد اشاره را با قیمت ارزانی به فروش می رساند و بدین ترتیب می تواند از عواید غیر قانونی برای خرید دارایی های با ارزش استفاده کند. اولویت نخست پولشویان از انجام این معاملات آن است که شکل و ظاهر معامله انجام شده، طبیعی و عادی جلوه کند.»^[۱۷۳]
گفتار هفتم : شرکتهای پوششی (پوسته ای)
«این شرکتها در راستای حرفه هایی که به اسرار مشتریان خود اهمیت می دهند، تاسیس می شود. شرکتهای یاد شده هویت مالک اصلی وجوه را پنهان نگه می دارند، بنابراین ظابطان قانون، ارزیابی سابقه شرکت های مزبور بسیار دشوار است.
به طور معمول اشخاص حرفه ای، آن هم از راه دور، این شرکت ها را مدیریت می کنند و اغلب ناشناس اند. از این شرکتها در مرحله جایگذاری برای دریافت سپرده های نقدی استفاده می شود، سپس سپرده های مزبور به شکل دیگری منتقل می شود یا در مرحله ادغام برای خرید املاک مورد استفاده قرار می گیرد.» ^[۱۷۴]
«در یک مورد عملیات پولشویی، شرکتی که ادعا می شد معاملات غیر قانونی و عمدتاً عملیات پولشویی از طرف آن صورت می پذیرد، بر روی کاغذ در تل آویو واقع شده بود، اما اکثر معاملات آن از لندن سرچشمه می گرفت.» ^[۱۷۵]
فصل دوم : سیستم بانکی ابزاری متداول برای ارتکاب پولشویی
بکارگیری خدمات بانک ها جزء اساسی و سری ترفندهایی است که برای ارتکاب جرایم در زمینه های مالی بکار می رود و علت اصلی آن سه چیز است: ۱- بانک بطور طبیعی، عادی و همگانی خدماتی را که برای یک فریبکار بین المللی بسیار مهم و مفید است انجام می دهد، مثل انتقال پول، تدارک خطوط اعتباری، گشایش اعتبار اسنادی و صدور ضمانت نامه.
۲- بانک های بزرگ موسسات محترم و مشهوری هستند، یک فریبکار نیاز به ارتباط با یک بانک دارد تا مقداری از شهرت نیک بانک را بر روی عملیات خود منعکس نماید.
۳- دنیای بانکداری و مالی بین المللی محیطی است که می توان از آن برای گول زدن و تاثیر گذاردن روی قربانی های بالقوه تاثیر گذارد و برای نیش زدن به آن ها به راحتی نقشه کشید و اجرا کرد.»^[۱۷۶]با توجه به این امتیازات و اینکه در بسیاری از کشورها افتتاح حساب با نام غیر واقعی جرم محسوب نمی شود، لذا قاچاقچیان بین المللی مواد مخدر می توانند با همکاری برخی از بانک ها حساب های جعلی افتتاح و با واریز پول نقد به آن ها نسبت به انتقال وجه به خارج از کشور اقدام نمایند. «اینگونه بانک ها برای جلب سرمایه های کلان سپرده گذاران ناسالم از اخذ اوراق شناسایی کامل یا گزارش کردن موارد مشکوک به مقامات دولتی خودداری می کنند و بدین وسیله بهترین امکان را در اختیار قاچاقچیان مواد مخدر برای پولشویان قرار می دهند. زیرا هرگاه پول کثیف در ابتدای ورود به سیستم بانکی کشف نشود پس از آن با انتقال کامپیوتری و تلگرافی سریع و پی در پی می تواند به بانک ها و حساب های مختلف برود و کشف آن بسیار مشکل گردد. چرا که مثلاً در آمریکا روزانه یک ترلیون دلار با چهارصد هزار معامله وارد سیستم اتاق های تهاتر بانکی می شود. یا در یک مورد اخیر پنهان سازی نقل و انتقال غیر قانونی پول موسسات بانکی و غیر بانکی ۴۰ کشور را در بر گرفته بود. بنابراین کنترل پول درست مثل کنترل انسانی است که قصد ورود غیر مجاز به داخل یک کشور را دارد، هر چند در مرز ورودی می توان با کنترل اوراق هویت، روادید و غیره به آسانی از ورود او جلوگیری کرد ولی در صورت عدم دقت در مرز ورود به داخل ردیابی وی بسیار مشکل خواهد بود.»^[۱۷۷]
مبحث اول: گونه شناسی جرم پولشویی
یافتن روش های پولشویی راهی است که دولتها و نهادهای مالی برای مبارزه و جلوگیری از این عمل پیش رو گرفته اند. موثرترین راه جهت از بین بردن گروه های سازمان یافته قاچاق مواد مخدر و گروه های شرور، تمرکز روی منافع این گروه ها می باشد.
«سپرده ها و خدمات اصلی بانکی و نقل و انتقال پول، اصلی ترین ابزار پولشویی عواید مجرمانه است.»^[۱۷۸] پولشویان خرده پا از سپرده گذاری رایج سیستم بانکی، نظیر حساب های سپرده جاری و نیز وامهایی از نوع شخصی و رهنی بسیار استفاده می نمایند. پولشویانی که از وضعیت مالی بالاتری برخوردارند به دنبال استفاده از خدمات بانکداری تخصصی و ویژه می باشند که جوابگوی مشتریان ثروتمند می باشد. هنگامی که یک نهاد بانکی یا یکی از مقامهای اصلی آن در فعالیت پولشویی همکاری داشته باشد، فرایند پولشویی نسبتاً آسان خواهد بود.
انواع مکانیزمهای مورد استفاده از خدمات بانکداری برای پولشویی بشرح زیر می باشد:
گفتار اول: اسمورفینگ (تکثر سپرده ای)
«Carlos Roca و Luis Saavedra در تحقیقات خود به نتیجه یکسانی رسیده و اظهار داشتند که نخبگان پولشویی راهی معقول برای این کار پیش می گیرند که پول عظیم را در شعبه های مختلف بانک ها به چند قسمت تقسیم کرده و وارد سیستم مالی می کنند. (مبالغ بالای ۱۰۰۰۰۰دلار در یک روز به مبلغهای کوچکتر نهایتاً ۲۰۰۰ دلاری تقسیم می شوند.) بطوریکه رد یابی آن برای بانک ها و امور مالی بسیار سخت می شود. یکی از روشها بدین صورت است که ابتدا پول را در بانک ها به ودیعه می گذارند سپس همدستان آن ها قادر می شوند هر ماه حدوداً مبلغ ۲۰۰۰۰۰ دلار به طور منظم از بانک دریافت کنند و سود حاصله در جهت عملی کردن اهداف سازماندهی قاچاق مواد مخدر استفاده کنند این شیوه ی ساختاری بسیار ریز و دقیق در حقیقت یکی از پایه ای ترین راه ها برای پولشویی است که اسمورفینگ نام دارد. این عنوان توسطChuck Saphos مدیر اجرایی گرین بانک^[۱۷۹] که اولین بار اظهار داشت افرادی از پولشویان برای ایجاد سرمایه های خرد پول قرض می کنند وی را به یاد شخصیتهای کارتنی اسمورفینگ می اندازد. زیرا این شخصیتها کاملاً غیر قابل پیش بینی و غیر قابل شناسایی «مرموز» و تقریباً مردم آزار هستند. روش اسمورفینگ و تمام زیر مجموعه های زیرساختاری این روش یکی از معمول ترین راه های سود دهی برای سازمان های قاچاق مواد مخدر و فرایندهای غیرقانونی و جرایم برای پولشویان می باشد.»^[۱۸۰] البته شایان ذکر است که این عملیات ریز و ظریف پولشویان به راستی خیلی سخت مشخص می شود .
گفتار دوم: حساب های مورد استفاده پولشویان
الف: حساب های وابستگان