۹/۶۹۴

۲۸۴۸

۵۷۶۳

۶۹۵۰

درصد افزایشی

-

۶/۲۹

۲/۲۵

۸/۳۰۹

۴/۱۰۲

۶/۲۰

منبع: سازمان خدمات حمایتی
بطور کلی توزیع و مصرف کود در ایران روندی افزایشی را نشان میدهد. در دوره ۱۳۸۴- ۱۳۸۰ میزان توزیع کود شیمیایی حدود ۵/١ برابر شده است. در حالیکه افزایش تولیدات کشاورزی در طی دوره یاد شده از رقم یاد شده فاصله زیادی دارد. بر این اساس میتوان گفت چنین استفاده بیرویه ممکن است بیش از آنکه به تولید مساعدت نماید بار مالی دولت را افزایش خواهد دهد. یارانهای بودن کود شیمیایی را میتوان از دلایل عمده این الگوی مصرف کود دانست. محدودیت منابع تولید داخلی در تأمین کود شیمیایی و افزایش قیمتهای جهانی نفت در دو سال گذشته، باعث افزایش قیمتهای جهانی این نهاده و همچنین افزایش کرایه حمل دریایی آن در سطح جهان شد به همین جهت یارانهها به نحو چشمگیری افزایش و این امر، دولت را در پرداخت یارانهها با مشکل مواجه ساخت، به گونهای که در سال ١٣٨٣ حدود ١١۵٠ میلیارد ریال از یارانههای مورد نیاز تأمین نشده ودر سال ١٣٨۴ نیز مبلغ تصویب شده حدود ٢ هزارمیلیارد ریال با آنچه که درخواست شده بود، فاصله داشت (درخواست حدود ۶ هزارمیلیارد ریال بود که در حدود ٣ هزار و ٧۶٠ میلیارد ریال آن تصویب شد) (سازمان خدمات حمایتی، ۱۳۸۵).
میانگین نرخ خرید انواع کود شیمیایی از خارج در سال ١٣٨۵ نسبت به میانگین سال ١٣٨۴ به میزان ۷% افزایش داشته است ولی علیرغم این افزایش نرخ های جهانی و نیز افزایش هزینه های تبعی، در سال ١٣٨۵ قیمت دریافتی از مصرفکنندگان و کشاورزان تغییر نکرد. درسال ١٣٨۵ هرکیلوگرم کود مصرفی کشاورزان ۲۰۹۰ ریال برآورد گردید که ۲۴% آن معادل ۴۹۷ ریال را کشاورزان و۷۶% آن را دولت پرداخت نمود. در سال ۱۳۸۵ ، یک میلیون تن بیش از سال ۸۴ ، انواع کود شیمیایی توزیع شد و این، به منزله ۲۹% افزایش در میزان توزیع است (سازمان خدمات حمایتی، ۱۳۸۵).
۳-۳- تحلیل اثرات رفاهی کاهش یارانه کودشیمیایی در میان تولیدکنندگان ذرت
استان فارس در تولید بسیاری از محصولات همانند ذرت دارای رتبه بالا و سهم قابل ملاحظه ای در تولید کل کشور می باشد. در قسمت بعد ابتدا شرایط تولید ذرت در استان مرور شده است.
۳-۴- اهمیت اقتصادی کشت ذرت در استان فارس:
استان فارس یکی از قطب های کشاورزی کشور است که با سرمایه گذاری مناسب و برنامه ریزی شده می تواند به عنوان یکی از مراکز اصلی تولید و صادرات انواع محصولات کشاورزی، عمل کند. از آنجا که یکی ازبرنامه های دولت در بخش کشاورزی توسعه ی کشت ذرت است و با توجه به قابلیت ها و ظرفیت های موجود استان در بخش کشاورزی، فارس یکی از قطب های مهم تولید این محصول در نظر گرفته شده است. . به گونه ای که این استان با ۷/۳۲ درصد سهم در تولید و ۳۱.۲ درصد سهم در سطح زیر کشت ذرت دانه ای، دارای مقام نخست در تولید و سطح زیر کشت این محصول در کشور است(سازمان جهاد کشاورزی استان فارس، ۱۳۸۴).
سطح ذرت دانه ای کشور در سال زراعی ۸۶ حدود ۳۰۷ هزار هکتار برآورد شده که ۹۹.۸۲ درصد آن اراضی آبی و بقیه به صورت دیم بوده است. بیشترین سطح ذرت دانه ای در کشور با ۳/۲۹ درصد متعلق به استان فارس می باشد.استانهای خوزستان ،کرمانشاه، منطقه جیرفت وکهنوج، کرمان و اردبیل با ۷/۲۴، ۱۳، ۹/۴، ۷/۷، ۶/۳ درصد سهم، مقام دوم تا ششم را به خود اختصاص داده اند. تولید ذرت دانه ای کشور حدود ۳۶/۲ میلیون تن برآورد شده که ۹/۹۹درصد آن از اراضی آبی بدست آمده است. بیشترین تولید ذرت دانه ای کشور همانند سطح زیرکشت با ۸/۳۱ درصد از تولید کشور به استان فارس تعلق دارد و استانهای فوق در مراتب بعدی قراردارند(وزارت جهاد کشاورزی،۱۳۸۷)
۳-۵- نتایج حاصل از برآورد تابع سود ذرت
پس از بررسی شرایط استفاده از نهاده ها و موقعیت محصول ذرت در سطح کشور و استان فارس حال نتایج حاصل از برآورد توابع ارائه شده در بخش روش تحقیق آمده است. در تحلیل خرد اثر کاهش یارانه کودشیمیایی بر تولید ذرت و نهایتاً مصرف آن ابتدا با بهره گرفتن از تابع سود اقدام به برآورد تابع تقاضای نهاده کودشیمیایی نمودیم. در ادامه نیز اثر تغییر تقاضای کودشیمیایی در اثر افزایش قیمت آن را بر تولید ذرت در سطح مزرعه تعقیب نمودیم.
در جدول (۳-۳) تابع سود بهره برداران منتخب استان فارس برای محصول ذرت ارائه شده است. همانطور که در این جدول نیز مشخص شده است علامت تمامی ضرایب به دست آمده مبتنی بر انتظار است. متغیرهای قیمت سم، نیروی کار، آب و بذر اثر معنی دار منفی و قیمت فروش محصول اثرمعنی دار مثبت برسود داشته است و تنها متغیرهای قیمت کود شیمیایی، ماشین آلات و سطح زیرکشت بر سود اثر معنی داری نداشته اند. به عبارت دیگر تفاوت سود میان بهره برداران مختلف تنها ناشی از تمام متغیرهای معنی دار است. علامت قیمت تمامی نهاده ها منفی به دست آمده است. به این معنی که افزایش قیمت نهاده ها منجر به کاهش سودآوری خواهد شد. به عبارت دیگر اگر قیمت نهاده ها ی سم، نیروی کار، آب و بذر۱۰ درصد افزایش پیدا کند به ترتیب سود ۷/۱، ۷/۲، ۵/۳و ۸ درصد کاهش واگر قیمت فروش محصول ۱۰ درصد افزایش پیدا کند سود به میزان۳/۲۴ درصد افزایش پیدا می کند.

در اینجا لازم به گفتن است که اگر چه تغییرات تمامی نهاده های تولید بر میزان سود دهی ذرت اثر معکوس دارد، ولی این تغییرات بدان معنی نیست که به کار نبردن نهاده هایی چون کود شیمیایی، سم،نیروی کار، ماشین آلات و آب می تواند سود دهی را افزایش دهد، بلکه خودداری از به کار بردن این نهاده ها، به رغم داشتن اثری کاهنده در هزینه های تولید، سبب چنان کاهشی در میزان تولید خواهد شد که صرفه جویی در هزینه ها در مقایسه با آن، رقم درخور توجهی شمرده نمی شود. در تصریح یاد شده علیرغم آنکه بعضی متغیرها از اهمیت آماری برخوردار نیستند اما بر اساس آماره های تشخیص دارای شرایط مطلوب می باشد. زیرا همانطور که مشاهده می شود این تصریح دارای اهمیت آماری است و توزیع جملات اخلال نیز بصورتی نرمال می باشد. همچنین مشخص گردید این تصریح در سطح معنی داری ۱۰ درصد دارای ناهمسانی واریانس نیز نمی باشد. تصرح ارائه شده قادر است در تشریح ۶۴ درصد از تغییرات سود در میان بهره برداران مساعدت مطلوبی ارائه نماید. همانطور که در این تصریح آمده است ضریب متغیر کودشیمیایی دارای اهمیت آماری نیست لذا تقاضای آن نسبت به تغییرات قیمت حساسیتی نخواهد داشت. در بخش بعد تابع تقاضای سم ارائه شده است.
جدول(۳-۳): نتایج حاصل از برآورد تابع سود ذرت

متغیر

ضریب

انحراف معیار

t آماره

عرض از مبدأ

۳۳/۲۹

۷۹/۹

۹۹/۲

قیمت
کودشیمیایی

۰۶/۰-

۲۰/۰

۳۱/۰-

قیمت سم

**۱۷/۰-